Tíminn - 07.08.1991, Page 6

6 Tíminn
Miðvikudagur 7. ágúst 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin (Reykjavfk
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Aðstoðamtstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gfslason
Oddur Ólafsson
Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Steingrfmur Gfslason
Skrlfstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavfk. Síml: 686300.
Auglýslngasíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,-, verð f lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Vaknar ríkisstjórnin?
Ríkisstjórn Davíðs Oddssonar hefur nú setið þrjá
mánuði að völdum.
Hún tók við betra búi úr höndum fráfarandi
stjómar en dæmi eru til um margra ára skeið.
Á tímum ríkisstjórnar Steingríms Hermannsson-
ar gekk íslenskt efnahagslíf gegnum skipulega end-
urreisn sem skilað hefur miklum árangri í rekstr-
arafkomu miðað við samdráttarárin þar á undan.
Endurreisnaraðgerðir fráfarandi ríkisstjórnar
nutu trausts þjóðarinnar og áttu afgerandi þátt í
því að aðilar vinnumarkaðarins sameinuðust um
að láta ný sjónarmið ráða gerð samninga um kaup
og kjör í ársbyrjun 1990. Gerð var þjóðarsátt um að
ráða niðurlögum verðbólgu í þeirri vissu að það
væri til hagsbóta fyrir launþega, atvinnurekstur og
þjóðarbúið í heild. í þessum anda voru gerðir mjög
víðtækir kjarasamningar sem gilda skyldu til
hausts 1991.
Þessir samningar töldust ekki „víðtækir“ íyrir það
eitt að þeir næðu til yfirgnæfandi meirihluta laun-
þega í landinu og að vinnuveitendasamtök stæðu
einhuga að baki þeim. Þjóðarsáttarsamningarnir
áttu sér miklu breiðari grundvöll samstöðu og
ábyrgðar. Hlutur ríkisvaldsins var ómetanlegur í
þessu sambandi. Bændasamtökin gerðust aðilar að
þjóðarsáttinni. Bankavaldið tók einnig á sig ábyrgð
á því að þjóðarsáttarsamningarnir næðu tilgangi
sínum.
Andi þjóðarsáttar um að gera verðbólguhugarfar-
ið útlægt í efnahags- og kjaramálaumræðu á ís-
landi er vafalaust dýrmætasti arfur sem fráfarandi
ríkisstjórn skildi eftir sig.
Ef núverandi ríkisstjórn vill verða að gagni þá á
hún að viðhalda anda þjóðarsáttar í þessum skiln-
ingi. í þessu efni getur hún lært af fráfarandi
stjórn. Davíð Oddsson getur sótt fyrirmyndir til
Steingríms Hermannssonar um gott samstarf við
ólík hagsmuna- og stjórnmálaöfl til þess að ná fram
nauðsynlegri samstöðu um skynsamlega efnahags-
þróun og launastefnu.
Ýmsir telja að yfirlýsingar Davíðs Oddssonar um
helgina um vaxtamál sé vitnisburður um að hann
sé að vakna til vitundar um skyldur forsætisráð-
herra í flóknu samfélagi ólíkra hagsmuna og þjóð-
félagsátaka. Hingað til hafa þó engin merki sést
þess að ríkisstjórnin hafi viljað fara fram með gát
gagnvart hagsmunum almennings í landinu.
Stjómarstefnan til þessa hefur ekki sýnt það að
stjómarflokkarnir hafi reynt að hlúa að anda þjóð-
arsáttar. Þvert á móti hafa þeir látið þjóðina kenna
á völdum sínum í stað þess að efla samstarfsanda
þjóðfélagsaflanna. Ef forsætisráðherra ætlar að
breyta til verður hann að láta það sjást í verki. Þjóð-
arsátt þýðir ekki hlýðniskylda við ríkisvaldið, held-
ur samráð þjóðfélagsaflanna um réttláta og skyn-
samlega efnahagsstjórn.
GARRI
Ljósið í
vifttal vtft Árna Bergmann, rítsijóra
Þjóövi^jans, sem á nu ásamt öórum
tnn «árt aft binda vegna þess aft Idft-
arijósift í austri er horfið, eða öllu
heldur hefur því vcrift aíjýst i>es$u
fega, og sagftl hUdaust víft btafta-
mann: Katlaftu mlg bara kommún-
talaft er um pófitíska skoftun
Bergmann, sem allajafna er opinber
og öllum ljös, teija menn sig haia
efti á því aft ræfta um þau mál af
nokkrum þjósti Aftur á móti heyrist
akirei talaft um menningarfríkin á
DV. Þau bafa aldrri verift sputft aft því
bvort þau séu kommúnisfar, efta
hvort flósift úr austri skíni enn á þau.
Jónasar Krist-
jánssonar, sem nú hefúr snúift séral-
fariftaftho-ho.
Peninga C stað
menningar
Burtséft ftá þvf aft geta smúlaft
doktorsritgcrft inn á PrsJdca, verftur
son, fyrrum aftastoftaritsfjóri MbL en
núverandi þingmaftur Oavíös Odds-
sonar, hefur haft uppi tilburfti til aft
vera vondur við hann, Þeir tfibuiftir
hrína aö líkiiidum ekki á Áma, enda
mafturinn svo þvermóöskufuUur, aft
þóttfeftfrhansværihflstjóriogheffti
hann meft sér ungan í ökuferftum,
lærfti Ámi aldrei á bfl, Aftur á mótí
mun hann kunnugur teiftþjóium.
meft öUu póHtískar æskuástír sínar,
þótt einhver nýfifti í þingmannastétt
sé að fást viö drauma hans.
Hrossin á DV
En þaö eru ffeiri en!
ana að standa
getfta sinna, Dagblaftift V&ir hefúr
byfist til þess afthafe á sínum snær-
tun einskonar
skrife og gefa lmuna í listum og
eru ruglaftri skemmta ritstjóramir
sér betur. Præg er Uka afstafta Jónas-
ar Kristjánssonar til menningar-
rnála, en um þau efni skrifaftt hann
greinar hér áftur fyrr mest ti! aft vekj a
afthlátur. Síftan réft hann tvo roenn-
fegarpáfe j* blaftinu og treystí því aft
þebryröu Ustínni tii skammar. Þegar
ar ristíóranna taldi sig nu. sjálflgör-
irm í aUar ráðhcrrastöftur fkddbms
bérumárið.
Rauðir pennar
Svo gerftist það öUum á óvart, aft
Ámi Blandon skrifafti ritdóm um
metnaftarfuUt verk eför dr, Öm Ól-
afsson, annaft af tvefm roenningarf-
ríkum DV. Þetta verk flaUar um bíma
og áhrif rauftra penna á Islandi, en
þaft var túnarit sem kommúnistar
á Stalín sem sinn nýja Messías. Aft
grunnitilerverkþettabyggtádokt-
sem samþýkkt var í
Prakkfenöi, sem er swna:
iægt rauöum petroum og áhrifúm
orsnafnbótin var auftfengin i Frans
sagt var að menn hefftu fyrir stríft
getaft farið tfl Þýskalands og keypt
sér doktor. Nema hvaft Ámi Blandon
fann ekki púftrift í þessi ritverid dr.
Arnar um rauftu pennaua. Þarviiftist
aUt á skjön og iUa grundaft, en fyUt
J. Tflvitnuft orft úr ritverlónu i
eru roeft fedæmum vftlaus. Dr. Öro
Kommúnistar ráfta þú enn mfidki á
ísfendi, eins og sést á síftustu kosn-
ingatöhun tfi Alþingis. í menning-
asrmáhim ráfta þtír engu, nema því
sem þeir geta keypt fyrir peninga.
Hvenær sem þeir eru írðdsstjómum
eru þeir iftnirviö aft koma upp sjóft-
utn, sem sfftan er úthtutaft úr tfl
fyjgjendur Aiþýftuhandaiagsins. Pen-
• ern nefnfiega eina .jnenning-
in“, sem þdr hafa einhver ráö yfir.
Þess vegna verftur ævinlega úr því
oramir þeirra ætía aft fara aft ræfta
; áhrif kommúnista á ísiandl
Þau fyrirfinnast engin. Þess vegna
fékkbókdr. Amar Óiafssonar harftan
Og réttmætan dóm. Þótt Ámi Berg-
mann þurfi aft fist vift raunveruleik-
stftum Þjóövfljans, tafe menn um
<5úu máfi gegnh- um doktorinn á
DV. Hrossabændur á því biafti eiga
etód aft feggja f vana sinn aft rffta
.móftu og jámtdausu“ jafnvet þótt
essift nefnist doktor.

VÍTT OG BREITT
Mengunarmál og sérvitringar
Guðjón Ármann Eyjólfsson, skóla-
stjóri Stýrimannaskólans í Reykjavík,
segir réttilega um mengunina á
Ströndum að hún eigi að vera íslend-
ingum .áminnning og Iexía“. Skóla-
stjórinn aöhyllist í þessu efni það
sjónarmið sem Tíminn hefur lagt
áherslu á. Þótt mengunin á Strönd-
um væri ekki af mannavöldum gefúr
hún fúllt tílefni tíl þess að ræða meng-
unarmál heildstætt og átta sig á um-
fangi þeirra í umhverfismálaumræð-
unni almennt
Milljónir tonna af olíu
Skólastjóri Stýrimannaskólans gerir
mengun sjávar að umtalsefni í grein í
Morgunblaðinu á laugardaginn. Mun
hún að mestu samhljóða erindi sem
hann fluttí á norrænni umhverfisráð-
stefnu sem haldin var í Reykjavík í
júní. í greininni kemur ffam að langt
er um liðið síðan glöggir sjófarendur
og haíiffæðingar voru famir að benda
á að olíumengun væri útbreidd um
heimshöfin. I því sambandi vitnar
hann tíl Thors Heyerdals og siglinga-
kappans Sir Francis Rochesters sem
um 1970 veittu olíumengun ná-
kvæma athygli á löngum ferðum sín-
um á úthöfum og innhöfúm. Reynsla
þeirra fékk fulia staðfestíngu í rann-
sókn breskra hafffæðinga sem gerð
var á þessum árum. Þeir urðu þess
vísari að „olíubiettír eru í ótrúlega rík-
um mæli á yfirborði sjávar. Þessir ol-
íublettir valda stöðugri olíumengun
sem getur haft ótrúleg áhrif á vist-
ffæði hafsins."
Guðjón Ármann Eyjólfeson segir um
þetta:
,Á þessum tíma vom menn langt ffá
því að skilja tíl fúllnustu áhrif olíunn-
ar á líffíki sjávar. Að lokinni banda-
rískri rannsókn var fullyrt að a.m.k.
80.000 tonn af óforgengilegum tjöm-
úrgangi væri fljótandi á um það bii
10% af heildaryfirborði heimshaf-
anna, þar með var talið Norður- og
Suður- íshafið. Olíumengunin er
óumflýjanleg arfleifð fra milljónum
Guðjón Ármann Eyjólfsson
tonna af olíu, sem hafa runnið í höfin
á liðnum árum og hafa leyst upp eða
samlagast hafinu. Þetta mikia magn
olíuúrgangs er breytílegt og var áætl-
að 20 kíló á ferkílómetra í Miðjarðar-
hafinu, en 1 kíló á ferkflómetra í
Norður- Atíantshafinu."
íslendingar
seinir að skilja
Skólastjóri Stýrimannaskólans segir
svo um afetöðu íslendinga tíl þessara
mála:
„Við íslendingar höfum reyndar ver-
ið lengi að átta okkur á hættunni af
mengun hafsins og mikilvægi þess að
fylgjast af alefli með mengunar- og
náttúruvemdarmálum. Obætanleg
verðmæti eru oftast nær í húfi fyrir ís-
lendinga, lífsbjörgin sjálf, fiskimiðin
umhverfis landið og lífríki sjávar, 71%
af yfirborði jarðar er haf og faum þjóð-
um er eins mikilvægt og Islendingum
að halda höfunum hreinum."
Þessi orð Guðjóns Ármanns, að fóum
þjóðum sé það mikilvægara en íslend-
ingum að sjórinn sé hreinn, er
áminning sem ráðandi menn í stjóm-
málum og atvinnulífi verða að taka tíl
sín og sýna í verki að þeir skilji. Um-
hverfismál eru að vísu mjög yfirgrips-
mikill málaflokkur, mengunarmál
eru margsiungin deild hinnar miklu
heildar og mengun sjávar e.Lv. bara
undirdeild í allri margbreytninni. En
engum getur dulist að í umhverfi-
sumræðunni á íslandi er mengunar-
hættan minna rædd en margt annað.
Þegar tíl kastanna kemur er tíl-
hneiging tíl þess að hlífast við að deila
á foreyðingaröfl þau sem að verki eru
í núb'maiðnríkjum og lýsa sér í lifn-
aðarháttum og framleiðsluaðferðum.
Enn sem komið er það að mestu
hlutverk „sérvitringa" að vara við
hættum mengunaráhrifanna í auð-
hyggjusamfélögum nútímans. Hvað
þetta snertír má segja að mengunar-
váin og talið um hana sé miklu frem-
ur á málefnaskrá sérvitringanna en
gróðurvemdarmálin, sem þegar eru
viðurkennd í augum broddborgara
eins og mörg dæmin sanna. Það er
miklu þrifalegra og lyktarminna að
gróðursetja tré en að veiða olíubrák
ofan af sjónum eða þrífa æðariúgl út-
ataðan í klístri.
Hver á sökina?
Undir það skal tekið með skólastjóra
Stýrimannaskólans að Qarri fer því að
sjávarmengun sé öll komin frá skip-
um og sjómönnum. Eins og hann
segir réttílega stofar þessi mengun að
langmestu leytí af því að mikill hluti
hvers kyns mengandi úrgangs endar í
höfúnum. „Frá fljótum Evrópu renna
milljónir tonna úrgangsefna til sjáv-
ar,“ segir Guðjón Ármann í grein
sinni og bendir á þá alkunnu stað-
reynd að frægasta fljót heimsins, sjálf
Rín, spýr úr sér árlega hálfri milljón
lesta af mengandi efúum út í Norður-
sjó. Því er síst að undra þótt lífrfld
Norðursjávar sé í dauðateygjunum,
þegar saman fer efnamengun og of-
veiði.
Af þessu má draga ýmsa lærdóma,
fyrst og fremst þann að orsakimar
snúa beint að nútímanum, atvinnu-
og lifúaðarháttum núti'maþjóðfélags-
ins. Þennan vanda er ekki hægt að
skrifa á reikning fortíðarinnar. Sök-
inni verður ekki komið á sauðkindina.
I.G.

) j j j j.) ul» >. 5 ». v > » v. k x x.x >. t» v>!s