Tíminn - 07.08.1991, Blaðsíða 8

8 Tlminn
Miðvikudagur 7. ágúst 1991
Miövikudagur 7. ágúst 1991
Tívninn 9
lilii
A-lit nefndar um tjón og bætur oftir óveðrið 3.febrúar
TJONÞOLAR UTI
KULDANUM
Nýlega skilaði áliti nefnd sú er forsætis-
ráðherra skipaði til að meta tjón af völd-
um óveðursins 3. febrúar sl. Hún er al-
mennt þeirrar skoðunar að þeir sem
urðu fyrir tjóni eigi sjálfir að bera það.
Rökin fyrir þessu segir nefndin vera þau
að það sé sjálfsögð fyrirhyggja í nútíma-
þjóðfélagi að fólk vátryggi hagsmuni
sína. Það má því áætla að um 570 millj-
ónir af ríflega 1000 milljóna tjóni lendi á
tjónþolum sjálfum. TVyggingafélög þurfa
væntanlega að bæta það sem á vantar að
mestu leyti.
Tjónþolar verða sjálfir
að bera skaðann
Um aðstoð hins opinbera segir svo í áliti
nefndarinnar: „... ekki komi til greina að
hið opinbera bæti beint þetta óveðurs-
tjón ...“ Nefndarmenn viðra samt þann
möguleika að stjórnvöld hlutist til um að
útvega tjónþolum hagstæð lán, hugsan-
lega til 10 ára. Segir í álitinu að það sé til
að auðvelda þeim að yfirstíga þá erfið-
leika sem þeir kunna að hafa orðið fyrir
af völdum óveðursins. Þó vilja nefndar-
menn að lánafyrirgreiðslan heyri til und-
antekninga og verði fyrst og fremst
vegna skemmda á íbúðarhúsnæði og at-
vinnuhúsnæði.
Þá segir jafnframt að lánveiting komi
eingöngu til álita þegar um stærri tjón sé
að ræða. Þar er miðað við 500 þús. króna
tjón eða eftir atvikum 10% af brunabóta-
mati fasteignar. Þá er bent á Húsnæðis-
stofnun ríkisins til að sjá um að veita lán
vegna tjóns á íbúðarhúsnæði en til að
lána atvinnurekendum er bent á fjárfest-
ingarlánasjóði.
Um lánsþörfina segir að hún geti num-
ið um 25 til 30 milljónum til íbúðareig-
enda en um 80 til 90 milljónum vegna
atvinnuhúsnæðis. Höfundar álitsins
benda á að það hafi ekki verið hlutverk
þeirra að móta tillögur um lánveitingar
og álíta því að stjórnvöld þurfi að marka
þá stefnu.
Bjargráðasjóður bætti lítið
Þó kemur fram í skýrslu nefndarinnar
að Bjargráðasjóður hafi greitt nokkrar
bætur vegna óveðurstjóns eða tæpar 11
milljónir. Honum er ætlað að veita
fjárhagsaðstoð vegna tjóna á fasteign-
um og lausafé af völdum náttúruham-
fara að svo miklu leyti sem ekki er unnt
að vátryggja gegn slíku tjóni og ekki er
unnt að fá slík tjón bætt af Viðlaga-
tryggingu íslands. Þess vegna bætti
sjóðurinn fyrst og fremst fyrir ræktun-
artjón og tjón á gróðurhúsum. Nefndin
segist ekki koma auga á hvaða sjónar-
mið lágu að baki bótagreiðslum sjóðs-
ins.
Óveðrið kostaði
röskan milljarð
í skýrslu nefndarinnar er greint frá því
að upplýsingar hafi fengist um 5230 tjón
í 154 sveitarfélögum. Sum þessara tjóna
voru á einni og sömu eign en alls var
greint frá 4550 skemmdum eignum.
Röskur helmingur eignanna sem
skemmdist var tryggður eða 2751 eign.
Rúmlega helmingur tjónanna er lægri
en 100 þús. og einungis um 20% þeirra
hærri en 500 þús. og vega gripahús og
vélar ýmiss konar þar þungt. En hvert
skyldi vera mat skýrsluhöfunda á heild-
artjóninu? Það áætla þeir röskan miljarð.
Þar af eru tryggð tjón um 430 milljónir
þegar bótaskyld tjón viðlagatryggingar
eru talin með. Það má því ljóst vera að
um 570 milljónir lendi á tjónþolunum
sjálfum þ.e.a.s. einstaklingum og fyrir-
tækjum.
Af öllum tjónum voru um 4270 tengd
mannvirkjum eða byggingarfram-
kvæmdum en afgangurinn voru
skemmdir á garðagróðri, lanndbúðarðar-
girðingum, bátum, bflum og vélum ým-
iss konar. Þá kemur og fram að tjón voru
langflest í Árnes-og Rangárvallasýslum.
Þar varð tjónið þó mest í Rangárvalla-
hreppi og Ásahreppi eða hvor um sig
með yfir 120 tjón.
Það þarf strangara
byggingarcftirlit
Byggingareftirliti segja skýrsluhöfundar
að sé oft verulega ábótavant. Þeir benda
m.a. á að skilningur milli framkvæmda-
aðila og hönnuða sé ekki sem skyldi. Þess
vegna sé nauðsynlegt að beita strangara
eftirliti með byggingum en nú er. Jafn-
framt vilja skýrsluhöfundar að þessir að-
ilar beri skýrari ábyrgð en nú er og því
þurfi að efla byggingarnefndir til að þær
geti gefið upplýsingar um sérhverja fast-
eign og séð um það að hönnun sé sinnt
þannig að eðlileg gæði og öryggi náist.
Þó þykir höfundum rétt að benda á að
hefðbundið byggingareftirlit byggingar-
fulltrúa aflétti engum skyldum af vænt-
anlegum húseiganda og mönnum sem
starfi á vegum hans. Sagt er að þegar upp
sé staðið beri húseignadinn ásamt fram-
kvæmdaaðilum og hönnuðum alla
ábyrgð á mannvirkinu. Höfundar segja
að algengt hafi verið að tjón hafi orðið á
húsum 30 ára og eldri sem hafi verið orð-
in léleg. Þeir segja að því sé nauðsynlegt
að koma upplýsingum til húseigenda um
helstu viðhaldsþætti, viðhaldsaðferðir
endingu efna og byggingarhluta. Þetta
álíta þeir vera forsendu þess að koma í
veg fyrir það feiknalega eignatjón sem
þrisvar hefur orðið síðustu tvo áratugina.
Hægt að tryggja
nánast hvað sem er
Hlutverk nefndarinnar var m.a. að
sundurliða þau tjón sem ekki fást bætt
og athuga hvort unnt hefði verið að vá-
tryggja sig fyrir þeim. Jafnframt var
nefndinni ætlað að setja fram tillögur
um hvernig megi í framtíðinni tryggja
bætur vegna tjóna af völdum náttúru-
hamfara.
í framhaldi af þessu gera skýrsluhöf-
undar grein fyrir hlutverki Viðlagatrygg-
ingar íslands og Bjargráðasjóðs. Um Við-
Svipmynd frá óveðrinu 3. febrúar sl.
lagatryggingu segja þeir að þegar lög um
hana voru sett af Alþingi árið 1975 hafi
það verið afmarkað að tryggingin bætti
aðeins tjón vegna eldgosa, jarðskjálfta,
skriðufalla, snjóflóða og vatnsflóða. Þess
vegna segja þeir ljóst að Viðlagatrygging
bæti aðeins tjón vegna sjávarágangs sem
varð í óveðrinu og því urðu fá tjón sem
Viðlagasjóður bætti.
Bjargráðasjóður á að tryggja einstak-
linga, félög og sveitarfélög gegn meiri-
háttar tjónum á fasteignnum og lausafé
af völdum náttúruhamfara að svo miklu
leyti sem ekki er unnt að tryggja gegn
slíkum tjónum. Að áliti nefndarmanna er
unnt að vátryggja flest verðmæti, sbr.
fasteignir og lausafé, gegn tjóni af völd-
um óveðurs.
Viðlagasjóð segir nefndin eiga áfram að
vátryggja eignir gegn tjóni af völdum
náttúruhamfara, sem illgerlegt eða
óhagkvæmt sé að tryggja á hinum al-
menna markaði. Um Bjargráðasjóð segja
þeir hins vegar: „Athugunarefni er hvort
ekki sé orðið tímabært að leggja Bjarg-
ráðasjóð niður í núverandi mynd, a.m.k.
hina almennu deild hans, enda forsendur
fyrir starfrækslu þeirrar deildar brostnar
með starfsemi Viðlagatryggingar íslands
og ljölbreytilegum vátryggingarkostum.
Þess vegna segja þeir að óumdeilt sé að
hjá hinum almennu vátryggingarfélög-
um sé unnt að kaupa vátryggingar gegn
tjóni á nánast hvers konar lausafé og
húsakosti af völdum óveðurs (foks).
sl _:
Tfmamynd; PJetur
Þá gera nefndarmenn það að tillögu
sinni að stjómvöld endurskoði eigin
reglur um tryggingar opinberra eigna.
Eins og nú háttar kaupir ríkið ekki nema
lögbundnar tryggingar og er því ljóst að
allt tjón sem varð á eignum þess fæst
trauðla bætt. -HÞ