Tíminn - 14.09.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 14. september 1991
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin ( Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gisiason
Skrlfstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavík. Sími: 686300.
Auglýsingasfmi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi h.f.
Mánaðaráskrift kr. 1100,- , verð (lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Norsk Evrópuandstaða
Morgunblaðið birti í gær athyglisverða frétt frá
fréttaritara sínum í Noregi um viðhorf Norðmanna
til aðildar að Evrópubandalaginu og hugsanlegu
evrópsku efnahagssvæði.
Frétt þessi er staðfesting á því, sem áður hefur
komið fram, að norskur almenningur er að vakna
til andstöðu gegn aðild að þessum ríkjasamtökum.
Þessi andstaða birtist í umræðum fyrir fylkis- og
sveitarstjórnarkosningarnar um fyrri helgi og ekki
síður í kosningaúrslitunum, sem leiddu í ljós mik-
ið fylgistap Verkamannaflokksins og ámóta útreið
hægri flokkanna, þ.e. allra þeirra flokka sem ákaf-
ast beita sér fyrir framtíðaraðild Noregs að Evrópu-
bandalaginu með millilendingu í evrópsku efna-
hagssvæði.
Þótt fram að þessu hafi Gró Harlem Brundtland,
formaður Verkamannaflokksins og forsætisráð-
herra, virst hafa allöruggan stuðning þingflokksins
um stefnu sína og yfirlýsingar um skammtíma- og
langtímamarkmið í Evrópumálum, er augljóst að
komið er hik á ýmsa þeirra. Nú eru það fleiri en
einn og einn undanvillingur, sem ekki þótti ástæða
til að taka mark á fram til þessa, sem malda í mó-
inn.
í umræðum um þessi mál í Noregi er rækilega á
það bent, að milliríkjasamningur, sem ríkisstjórn-
in (utanríkisráðherra) kynni að undirrita um aðild
að evrópsku efnahagssvæði, þarfnast samþykkis
aukins meirihluta Stórþingsins, þ.e. þriggja
fjórðuhluta þingmanna, til þess að öðlast staðfest-
ingu. Ástæðan er sú að norskir stjórnmálamenn og
lögfræðingar telja að fyrirvaralaus aðild að EES feli
í sér skerðingu á norsku fullveldi. Um það virðast
ekki deilur í Noregi. Þar eru hlutirnir kallaðir rétt-
um nöfnum.
Morgunblaðið hefur eftir fréttaritara sínum að
„þrýstingur [aukist] dag frá degi á Gro Harlem
Brundtland að efna til þjóðaratkvæðis um EES
samningana, en því hefur hún tekið fálega.“ Raun-
ar er ekki aðeins þrýst á forsætisráðherrann að hafa
þjóðaratkvæði um EES, heldur er lagt hart að frú
Gróu að biðjast lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt.
Ríkisstjórnin hefur ekki almannatraust lengur.
En það sem ekki er síst frásagnarvert í frétt Morg-
unblaðsins af norskum málum í gær, er sú upplýs-
ing að skoðanakönnun á vegum Dagblaðsins í Ósló
sýni að mikill minnihluti Norðmanna er hlynntur
aðild að Evrópubandalaginu. Aðeins 32% lýsa yfir
stuðningi við þá fyrirætlun ríkisstjórnar krata
(með stuðningi hægri manna) að ganga í Evrópu-
bandalagið þegar tímabært þykir og líta á evrópska
efnahagssvæðið sem bráðabirgðaástand áður en
skrefið yrði tekið til fulls.
Margt virðist benda til þess að norsk alþýða sé að
búast til sams konar andstöðu gegn Evrópustefnu
norsku toppkratanna eins og fyrir u.þ.b. 20 árum,
þegar þjóðin felldi í allsherjaratkvæðagreiðslu fyr-
irætlanir þeirra um að ganga í Evrópubandalagið.
u
X JL LÝJU og sólríku sumri fer
nú hallandi. Frostnætur hafa
þegar sagt til sín víða á landinu
og norðlensk fjöll hvítnað niður
eftir hlíðum, enda meira en hálf-
ur mánuður síðan tók að sjá á
bjarkarlaufi. Það haustar hægt
og sígandi þegar íslenska skóg-
artréð tekur að skipta litum.
Vísa Nathans
Ketilssonar
Eins og sumarið var sólríkt og
hlýtt svo að fádæmi er, hefur
jarðargróði verið vaxtarmikill og
reyndar í ýmsum tilfellum meiri
en gerist. En það hefur líka verið
eins konar „góðæri“ á fréttaakr-
inum að því leyti að sumarið
hefur verið ríkt að stórum
heimsfréttum, þótt fjarri fari því
að allar þær fréttir séu jafngóðar,
enda flestar blandnar illu. En
enginn skortur hefur verið á
stórfréttum. Heimurinn er sam-
ur við sig og minnir á stef, sem
samið var fyrir einum 170 árum
og hefur orðið lífseigt sem ágæt-
ur skáldskapur:
Hrekkja spara má ei mergð!
Manneskjan skal vera
hver annarar hrís og sverð!
Hún er bara til þess gerð!
Þannig orðaði Nathan Ketils-
son skilning sinn á mannkyn-
inu. Hvort sem mönnum gest
betur eða verr að Iífsviðhorfum
hans, ættu menn a.m.k. að geta
dáðst að orðsnilldinni. En þessar
hendingar eru meira en hag-
mælska húnvetnsks sveitaskálds
og ekki endilega sá vottur um
mannvonsku sem siður er að
eigna Nathani Ketilssyni. Þær
geyma hugsun um tilveruna eða
athugasemd um mannlegt inn-
ræti og hegðun sem fleiri en
hann hafa komið á framfæri í
bókmenntum, að ekki sé minnst
á ýmsa hagnýta heimspeki
handa valdamönnum og finna
má á bók og sumir sömdu í hálf-
kæringi en aðrir í fúlustu al-
vöru.
„Sagan“ er á sfnum
___________stað_____________
Fyrir tveimur árum eða svo var
einhver fræðimaður í Bandaríkj-
unum borinn fyrir því að „sag-
an“ væri hætt að gerast í þeim
skilningi sem menn hafa lagt í
það orð, stríðshættan átti að
vera hverfandi, enda lægju frið-
samlegar lausnir á deiluefnum á
borðinu og enginn ágreiningur
fyrir hendi um hvernig best væri
að haga milliríkjasamskiptum,
verslunarviðskiptum og efna-
hagssamvinnu. Að vísu er viðbú-
ið að orð þessa ágæta manns hafi
verið misskilin og meira í þau
lagt en í þeim fólst. En hafi svo
verið, er næsta líklegt að einhver
óskhyggja hafi ráðið misskiln-
ingnum, sú von sem mannkynið
kann að ala með sér, að friðsam-
leg sambúð fái að ríkja á heims-
byggðinni hér eftir, að punktur
verði settur aftan við þá sögu
sem „maðurinn" hefur verið að
búa til þær árþúsundir sem
sannar spurnir fara af framferði
hans hingað til.
En hver getur ímyndað sér að
friðaröld sé upprunnin — og því
séu komin þau kaflaskil í mann-
kynssögunni að hægt sé að tala
um endalok „sögunnar" — hver
getur látið sér slíkt til hugar
koma sem fylgst hefur með at-
burðum líðandi árs? Árið 1991
sker sig síður en svo úr öðrum
árum aldarinnar, að mannkynið
hafi ekki spunnið söguþráð sinn
á sama rokk og áður, hvort held-
ur er með vanhugsuðum stjórn-
málatiltektum, vanburða efna-
hags- og fjármálaframkvæmd-
um eða mannskæðum styrjöld-
um. Þetta er allt á sínum stað.
Mannkynssagan er í fullum
gangi og engar líkur til að sjáist
fyrir endann á henni. Þegar öllu
er á botninn hvolft viljum við
raunar hafa þetta svona, líklega
vegna þess að við þekkjum ekk-
ert annað og ráðum ekki við
annað, auk þess sem þessi áskap-
aða óeirð í manninum er ekki öll
af hinu illa, hún er nú einu sinni
sjálft lífsmarkið hjá náttúrlegri
lífveru; hjá manninum er eirðar-
leysið líka sköpunarmáttur, sem
stefnir að hinu góða. Þess vegna
er best að lofa sögunni að velta
áfram og gera sér engar grillur
um að hægt sé að finna upp alls-
herjarlausnir í stjórnmálum og
efnahagsmálum, sem nota megi
við hvern þann vanda sem að
höndum ber, hvar og hvenær
sem er. Eina viðhlítandi aðferðin
við lausn flókinna vandamála er
oftast nær sjálf andstæða alls-
herjarlausnanna: málamiðlun
og millivegur.
Tæknivæddar
_________miðaldir___________
Þótt það ástand geti komið upp
að engin leið sé til annars en að
láta hart mæta hörðu, má ekki
gera afdráttarleysið og hörkuna
að allsherjarboðskap. Það er án
efa réttlætanlegt frá almennu
sjónarmiði að svara vopnaðri
innrás með viðeigandi vörn,
raunar sókn gegn innrásaraðil-
anum þegar því verður við kom-
ið. Sókn er besta vörnin. Heim-
urinn hefur á árinu upplifað eina
slíka varnaraðgerð, sem eru
átökin við Persaflóa frá miðjum
janúar til febrúarloka í vetur, sex
vikna stríðið. Enginn vafi er á
því að innrás Iraka í Kúvæt 2. ág-
úst fyrir ári var stríðsaðgerð og
varla við öðru að búast en að til
greina kæmi að henni yrði fyrr
eða síðar svarað með annarri
stríðsaðgerð, þótt ekki væru allir
sammála um að utanaðkomandi
stríð væri besta lausnin á þess-
um ýfingum í Arabaheiminum,
þar sem einveldi og ættarveldi
eigast við um ítök og yfirráð og
lýðræðishugsjónir koma þar
hvergi við sögu.
Það, sem réð úrslitum um að
innrás einvaldans í írak í land
ættarveldis furstans af Kúvæt
var svarað með heimsstyrjaldar-
viðbúnaði, var staðföst meining
Bandaríkjaforseta um lögreglu-
valdið á heimsbyggðinni. Af þol-
inmæði og stjórnkænsku sann-
aði hann það fyrir þjóð sinni og
heiminum öllum að nú væri lag
að sýna að lýðræðisþjóðirnar
stæðu með smáþjóðunum þegar
á þær væri ráðist. Furstaveldið
Kúvæt, þar sem raunar er að
finna tæknivæddar miðaldir, var
orðið að þess háttar lýðræðis-
lambi sem yrði að frelsa með öll-
um tiltækum ráðum úr klóm
einræðisúlfsins í írak. Þetta sýn-
ir aðdáanlega mælsku.
George Bush tókst að sigrast á
hverri þeirri andstöðu sem á sér
lét kræla meðal stjórnmála-
manna og herforingja í æðstu
stöðum (Powell og Schwarz-
kopO um hvort svona olíustríð
borgaði sig. Svo hófst stríðið fyr-
ir alvöru 16. janúar og á sex vik-
um tókst að hrekja fraka úr Kú-
væt og „furstalýðræðið" var end-
urreist með viðhöfn. Saddam
Hussein tapaði að vísu stríðinu
fyrir hönd Iraka, en stóð þó í fæt-
urna sem einræðisherra eftir
sem áður. Hann hafði því unnið
persónulegan sigur. Það má
Bush eiga að hann sagði stopp,
þegar Schwarzkopf hershöfðingi
(sem gengið hafði nauðugur til
mannvíganna eins og hetja í
fornsögu) vildi halda stríðinu
áfram þar til hann hefði unnið
Bagdað og fellt Saddam, enda
var nóg að gert í hörmungum á
írösku fólki, því að á þessum sex
vikum var búið að varpa fleiri
sprengjutonnum á írak en tókst
á sex árum heillar heimsstyrjald-
ar fyrr á öldinni. Þessi frelsun
furstaveldisins í Kúvæt var því
ekki af vanefnum gerð — „new
weapons won the day“ — vopnin
og stríðstæknin sýndu yfirburði
sína, m.a. með því að mannfall
heimshersins var innan við 200,
en fallin 200 þúsund eða svo af
írökum, obbinn af því óbreyttir
borgarar.
Ágíasarfjós Miðaust-
__________urlanda____________
Hvað sem annars má um þetta
stríð segja, aðdraganda þess og
eftirleik, er a.m.k. víst að það er
fyllilega í takt við mannkynssög-
una, þannig að þeir, sem voru
farnir að halda að mannkynssag-
an væri hætt að gerast vegna
kærleiksverka alheimsmarkaðs-
hyggjunnar, hafa orðið fýrir von-
brigðum. Hins vegar hafa þessir
atburðir, sem m.a. hafa gert
stríðshetju úr General Schwarz-
kopf og stjórnvitring úr Mr.
Bush, verið í fullu samræmi við
mannskilning og heimspeki Nat-
hans Ketilssonar og Machiavell-
is.
Nú væri það efni í Iangt mál að
rekja eftirleik Persaflóastríðsins
og ástandið í Austurlöndum nær
að því ioknu. Hafi það verið ætl-
unin að hreinsa Ágíasarfjós Mið-
austurlanda, er þeim búverkum
ekki lokið. Auk þess hafa önnur
stríð eftirtíðar kaldastríðsáranna
kallað fjósamenn heimsbyggðar-
innar til annarra starfa. Þessi
heimshluti, sem allt snerist um
frá haustdögum til loka einmán-
aðar, hefur fallið í sitt gamla far
upplausnar og óstjórnar auk