Tíminn - 25.01.1992, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 25. janúar 1992
Rætt við Friðrik Guðna Þórleifsson, tónmenntakennara og skáld,
sem missti sjónina fyrir ári síðan, en hlúir að innra Ijósi.
Hann yrkir sem áður, leikur á hljóðfæri og sinnir músíkkennslu
Viö tölvuna, sem lengi kom aö miklu gagni. Því miöur hefur sjóninni
hrakaö svo aö hann hefur nú aöeins takmörkuö not af henni.
Tlmamyndir Árni Bjarna
Friðrik Guðni Þórleifsson
er vígður tónlistinni í tvö-
földum skilningi. Hann
helgaði sig ungur tónlistar-
námi og gerðist tónlistar-
kennari og fann sér síðar
ævifélaga, sem sömuleiðis
er tónlistarmaður og tón-
listarkennari. Um árabil
störfuðu þau að músík-
kennslu í Rangárvalla-
sýslu og það voru góð ár,
þótt erfið væru á ýmsan
hátt. Víða skorti á að að-
staða væri fullnægjandi og
þau urðu um síðir að
hverfa til Reykjavíkur,
vegna þess að kuldinn í
illa upphituðum félags-
heimilum og skólum var
farinn að ganga nærri
heilsu Friðriks. Þau voru
enn að koma undir sig fót-
unum í borginni, þegar
þau urðu fyrir áfalli sem
margur teldi eflaust eitt hið
þyngsta: á skömmum tíma
missti Friðrik Guðni sjón-
ina — á vart tveimur árum.
Hvernig menn bregðast
við slíkum örlögum er
mjög misjafnt. Við rædd-
um nú á dögunum við
Friðrik Guðna um líf sem
vissulega hefur nú breytt
um formerki. Einnig tón-
listina, og skáldskap, sem
ekki er ofsagt að honum
sé hugleikinn, því hann
hefur gefið út fimm Ijóða-
bækur og kom sú nýjasta
út á síðasta hausti: „Kór
stundaglasanna“. Við hitt-
um hann að Grettisgötu
56 a, en þar er heimili
þeirra hjónanna í Reykja-
vík, þótt hann kalli að þau
hafi þar aðeins vetursetu.
Á sumrin og á hátíðum eru
þau austur í Rangárvalla-
sýslu þar sem þau eiga
sér hús er heitir að Kára-
tanga.
„Káratangi er í landi Steinmóðar-
bæjar í Vestur- Eyjafjallahreppi,"
segir Friðrik, „en á Steinmóðarbæ
er konan mín, Sigríður Sigurðar-
dóttir, borin og barnfædd. Þegar
við höfðum verið við kennslu á
Hvolsvelli í eitt ár, talaðist svo til
milli hennar og föður hennar að
hann gæfi okkur hálfan hektara úr
landi jarðarinnar. Þar reistum við
okkur hús, sem skyldi vera aðsetur
okkar meðan við þjónuðum Ran-
gæingum í tónlistinni. Þetta land
var í jaðri á bletti, sem Káratangi
heitir, og því lá beint við að húsið
héti þessu nafni. Þarna höfum við
átt okkur aðsetur frá hausti 1975,
og sóttum þaðan vinnu fram og
aftur um sýsluna, en að jafnaði fór
kennslan fram á níu stöðum í sýsl-
unni.
Börnin gátu
varla hreyft
fingurna
Við kenndum að vísu ekki á nema
fjórum eða fimm stöðum, en þetta
voru mikil ferðalög. Oft skorti á að
nægilega væri kynt og síðasta vet-
urinn kastaði tólfunum, því þá var
maður að kenna fimm eða sex
stundir á dag í húsum þar sem var
fimmtán eða sextán stiga frost.
Blessuð börnin gátu varla hreyft
fingurna. Viö þetta tók sig upp
liðagigt, sem ég hafði fundið til
sem unglingur, og ég fór að vakna
krepptur af verkjum undir vorið.
Engin ástæða var til að ætla að
þetta mundi breytast, og því var
ekki um annað að gera en að hætta
og flytja í bæinn. Við fluttum 1987
og hér höfum við svo verið við
kennslu síðan, konan mín í Folda-
skóla en ég í Ölduselsskóla.
Veður skipast
í lofti
Já, það var á árinu 1989 að ég tók
að verða þess var að ekki var allt
með felldu með sjónina. Ég fann
að það var komið fram eitthvert
dautt svæði. Fyrst kenndi ég gler-
augunum um þetta, en það kom í
ljós að ég var engu betur settur
með ný gleraugu. Ég fór því til
augnlæknis og sagði honum hvað
mér fyndist vera að gerast. Þetta
var í janúar 1990. Hann biður mig
að koma til sín á sjónstöðina á
Landakotsspítala, því hann vildi
skoða mig betur og sagði að þá
mundi verða hægt að segja með
vissu hvað að væri. Nei, það hafði
ekki hvarflað að mér að þarna
kynni að vera um æxli að ræða eða
neitt slíkt. Ég mæti á tilsettum
tíma og hann mælir sjónsviðið og
segir að því búnu: ,Ja, Friðrik
minn, það er bara ekkert að þér í
augunum. Það er eitthvað fyrir aft-
an þau sem er að þjá þig. Tveimur
dögum seinna er ég kominn í
skoðun til Johns Benedikz og dag-
inn eftir var ég sendur í heilasneið-
mynd. Enn tveim dögum seinna er
ég kominn í ítarlegar rannsóknir á
Landsspítalanum, þar á meðal
hormónarannsóknir, því menn
héldu að sú gæti verið rótin. Loks
komast menn að því að hér er ekki
heiladinglinum um að kenna,
heldur sé eitthvað að sjóntauginni
og þar með fer ég í höfuðuppskurð.
Það var þann fyrsta mars 1990.
Þegar ég er opnaður, kemur í ljós
að hér er æxli fyrir og það liggur
inni í sjálfú sjóntaugavíxlinu, þ.e.
þar sem sjóntaugarnar ganga hvor
í gegnum aðra. Slíkt æxli var von-
laust að fjarlægja, nema skera
sundur sjóntaugina og þar með
væri ég blindari en allt sem blint
er. Það náðist sýni af æxlinu og þar
með var skurðinum lokað. Rann-
sóknir á æxlinu sýndu að það var
góðkynja og nú var tekið til bragðs
að reyna að drepa það með geisla-
meðferð. Henni lauk þann 19. nóv-
ember. En því miður hefur sjón-
inni farið æ hrakandi síðan og
mest frá því í febrúar á sl. ári.
Fram að því var ástandið svipað.
Ég rataði um allt og gat sest undir
stýri, ef því var að skipta, og farið
milli bæja. En svo var ég dæmdur
„lögblindur", sem þýðir blinda á
því stigi að viðkomandi má ekki
framkvæma neitt sem krefst fullrar
sjónar. Lengi gat ég farið í bíó og
lesið í stækkunarvél á skermi, en
svo var búið með það. Já, í febrúar
í fyrra tók mér að hraka verulega
og við þetta situr, og læknarnir eru
ráðþrota og segjast ekki vita dæmi
annars eins. Von mín er sú að einn
daginn hafí þetta versnað uns það
ekki getur versnað meir og að þá
fari þetta að batna. Nú er svo kom-
ið að sú glæta, sem ég sé, er varla
teljandi. Þetta er að mestu leyti
myrkur, svo ekki sér handa skil.
Tími breytinga
Ég hef brugðist við þessum um-
skiptum með því að halda mínu
striki eins og ég hef getað. Ég hef
kennt og sinnt því svo vel sem
unnt er. Þá hef ég fengið aðstoðar-
mann með mér í kennslustofu og
það er mér sagt að sé ekki aðeins
sigur fyrir mig, heldur fatlaða líka í
almennum skilningi. Það hafði
ekki þekkst áður í grunnskóla að
kennari fengi slíka hjálp. Þá lærði
ég blindraletur á ritvél og tölvu og
það hefur gengið all vel. Þannig
reynir maður að laga sig að þessu
eins og hægt er, þótt skrambi erfítt
sé, sérstaklega þegar maður hefur
verið að vona að þetta færi að
batna, en það gerist ekki, heldur
versnar ástandið. Það má segja að
ég sjái mun dags og nætur, en
meira er það ekki. Mér hefur verið
styrkur að Biindrafélaginu og sjón-
stöð þess, og nú er ég farinn að
læra atferli hins daglega lífs. Ég er
að byrja á blindraletursnámskeiði
og þeir hafa stutt mann og veitt
þann styrk sem þeir geta. Já, held-
ur fínnst mér þeir ásæknir og
hvetjandi en hitt. Þetta er tími
breytinga hjá mér og enn hef ég
ekki lært að beita heyrninni eins
og hægt er, það verður að þroskast
smám saman.
Ég hlusta nú mikið á útvarp og
alltaf á gömlu Gufuna. Úr því fæ ég
dægradvöl, sem ég áður hafði úr
bókum. Svo hlusta ég á upptökur
sem blindrabókasafnið lætur í té.
Og ekki má ég gleyma að konan
mín les inn á segulband fyrir mig.
Við þessar nýju aðstæður er mað-
ur skyndilega kominn i þjóðfélags-
hóp, sem maður áður hafði engan
skilning getað sýnt. Nú er maður
orðinn hluti af honum. Maður átt-
ar sig á því núna hve ótrúlega
kjarkaður sá maður er, sem gengur
einn niður Laugaveginn með hvít-
an staf. Manni verður svo margt
Ijóst er varðar ferli þessa fólks, sem
maður áður hafði ekki leitt hugann
að.