Tíminn - 25.01.1992, Blaðsíða 7

Laugardagur 25. janúar 1992
Tíminn 7
komin nokkur fíðlukennsla og
lúðrasveitin var eitthvað að baksa,
auk þess sem söngdeild var að fara
af stað og fleira má nefna. Þannig
má laða fram góðan tónlistar-
mann, í stað þess að sá, sem látinn
er læra á píanó, en hentar það
hljóðfæri ekki, verður í besta lagi
aðeins máttlítill dútlari heima við.
Fjórar gerðir
tónlistarhæfi-
leika
,Jú, það er satt. Við dóttir okkar,
Hjálmfríður Þöll, höfum nokkuð
gert af því að flytja tónlist á veit-
ingastöðum saman, því hún er
ekki síður tónlistarlega sinnuð en
við foreldrarnir: lærði í tíu ár á
básúnu og er með fjögur stig á pí-
anó. Þetta byrjaði þannig að við
vorum með danshljómsveit fyrir
austan, ég lék á hljómborð en hún
söng. Svo slitnaði upp úr hljóm-
sveitarsamstarfinu, eins og gengur,
og þá stakk ég því að henni hvort
við ættum ekki að koma bara fram
tvö, fiytja dinnermúsik. Hún var þá
orðin sautján ára og röddin farin
að þroskast skemmtilega, svo mér
virtist þetta alveg upplagt. Og það
varð úr. Við höfum komið nokkuð
víða fram, en þó með hléum. Þetta
er enn einn þátturinn í músíklífinu
á heimilinu.
Já, tónlistin er alltaf nálæg og
hægt að leita til hennar með ýmsu
móti. Það var einhvern tíma sagt
að sá sem ætti sér húsaskjól og
kjötsúpu og soðningu þyrfti ekki
að kvíða morgundeginum, og eins
mætti víst segja að sá, sem getur
stöðugt verið í félagi við tónlist og
skáldskap, þurfi þess ekki heldur.
En ég vil koma því að hér í lokin
að stefna núverandi ríkisstjórnar
finnst mér þess eðlis að það muni
þurfa í meira lagi ramman kveð-
skap og magnaða tónlist til þess að
Iifa hana af.“ AM
Því er oft haldið fram að það séu
mismunandi manngerðir sem lað-
ast að t.d. strengjahljóðfærum og
svo að blásturshljóðfærum á hinn
bóginn. Þetta má satt vera. Einu
sinni las ég bók þar sem tónlistar-
hæfileikum var skipt niður í fjóra
þætti eða „element". Eitt var lag-
línu- elementið, annað hið hljóm-
ræna, þriðja hið hrynræna og loks
tilfinningin fyrir hraða og styrk,
eða hið „dýnamíska". Þessi „ele-
ment“ eru missterk. Einhver kann
að hafa sterkt hrynrænt element
og er sífellt að banka taktinn, svo
ekki skeikar sekúndubroti — en
hann trommar alltaf í sama styrk,
því hann vantar það dýnamíska. Sá
næsti hefur sterka tilfinningu fyrir
laglínu og blæbrigðum, hefur sem
sagt bæði gott laglínu og dýnam-
ískt „element", en á bágt með
tempóið, því það hrynræna er
veikt. Þessir þættir skipta máli við
hvaða hljóðfæri hæfa fólki best,
t.d. eintóna hljóðfæri eða hljóm-
borðshljóðfæri eða hvort því falli
best að syngja."
Feðginin leika
saman
FRIÐRIK GUÐNI: „Einkum leik ég á hljómboröshljóðfærin, þótt ég leiki á ýmis hljóöfæri önnur, en þaö veröur tónlistarkennari aö geta. “
„Stundum er
maður
sískrifandi"
Já, það er rétt, ég hef lengi ort og
bækumar mínar eru nú orðnar
fimm, en þá er ógetið um kver sem
ég gaf út og heitir „44 jólavísur".
Fimmta fmmorta bókin mín kom
út í haust og hún heitir „Kór
stundaglasanna". Þótt ég segi sjálf-
ur frá, hefur hún fengið mjög góð-
ar viðtökur. Það er þó ekki aðeins
þess vegna, sem ég vil koma því að
hér, að mér finnst bókmennta-
gagnrýni hafa fleygt mikið fram.
Mér finnst ég ekki hafa fengið jafn
vandaða og vel gmndaða gagnrýni
um bók eftir mig áður. Ég finn að
gagnrýnandinn hefur lagt sig fram
um að lesa bókina allt fram til þess
að hann nær þeim sáttum við hana
að hann geti skrifað af einhverju
skynsamlegu viti um hana. Áður
hefur maður rekið sig á að menn
hafa kastað nokkuð höndunum til,
flett í gegnum bókina og látið
fyrsta stemningarandblæinn ráða
hvort þeir skrifa neikvæða eða já-
kvæða umsögn. Úr verður oft mis-
skilningur og meining höfundar-
ins fer forgörðum. Misskilningur
gagnrýnandans er það eina sem
eftir stendur. Að einhverju leyti
kemur þetta til af þeim ósið að
menn gefa allt út á hálfum öðmm
mánuði síðast á árinu. Gagnrýnin
verður að koma í einum grænum
og menn verða að Iesa eins og
maskínur einhver ókjör. Úr verða
oft heldur vond mál.
Já, já, vissulega yrki ég áfram
þegar andinn kemur yfir mig, sem
getur gerst á öllum tímum. Hann
kemur fyrirvaralaust: þegar maður
er nývaknaðúr á morgnana, seint á
kvöldin, í baðinu eða á salerninu
eða í bflnum á Ieið í vinnu. Hitt er
svo misjafnt hvenær maður vinnur
úr þessu. Stundum er maður sí-
skrifandi, en leggst svo í dvala þess
á milli. Nú, og svo á ég smásagna-
safn sem enginn vill gefa út, að
minnsta kosti ekki enn. Ég bíð
bara eftir að fá íslensku bók-
menntaverðlaunin — þá fara út-
gefendur að horfa til manns og þá
mundi ég sletta í þá smásagnasafh-
inu til að byrja með!
„Nóg músík í
unga fólkinu"
Ég kenni núna í Ölduselsskóla,
eins og ég áður sagði. Já, það er
nóg af músík í unga fólkinu, eins
og það er nóg músík í kettinum ef
það er stigið á skottið á honum. En
til þess þarf að stíga á skottið. Mús-
íkkennslan í landinu fékk mikla
vítamínsprautu 1974, þegar ríkið
fór að greiða helming á móti sveit-
arfélögunum af kostnaðinum við
tónlistarskólana. Þá varð mikil
gróska í músíkkennslunni, sem
varði þar til þetta hefur nú verið
skorið niður og sveitarfélögin orð-
in helsti ábyrgðaraðilinn. Þetta
hefur komið illa niður á ýmsum
minni skólunum, sem er afleitt.
Stærri skólarnir virðast aftur á
móti dafna eftir sem áður, því þá
hafði tekist að byggja upp og koma
á nokkuð traustan grundvöll. Plató
sagði fyrir 2500 árum að það væri
óhugsandi að ala upp ungt fólk svo
það yrði hæft til samfélagslegrar
ábyrgðar, nema veita því þá
kennslu í fögrum listum sem hægt
er. Þetta er jafn satt enn í dag og
engir eiga meiri þátt í þessu en
tónlistarskólarnir. Við höfum veitt
því athygli, sem stöndum í þessu,
að tónlistarnám verður jafnframt
ansi drjúgur skóli í mannasiðum.
Það er skóli í virðingu fyrir náunga
okkar og viðfangsefnum hans,
skóli í vinsamlegri framkomu og
jákvæðri og í fordómaleysi. Þegar
bam sest upp á svið fyrir framan
píanó og spilar lítið lag, sem
hvorki er sinfónía né rokk, en þó
skyldara því fyrrnefnda, læra börn-
in, ekki síst þau sem í salnum sitja,
að bera virðingu fyrir viðfangsefn-
unum og krefjast sömu virðingar
af öðrum. Þau læra að hlusta af
virðingu og síðar yfirfærist þetta á
daglegt líf. Þau hlusta af meiri
skynsemi á andmælanda sinn,
hvort sem hann er vitleysingurinn
í bekknum, stelpan eða strákurinn
sem þau eru skotin í o.s.frv. Það
hafa líka margir sagt við okkur að
tónlistarskólanemendur fari að
skera sig úr á mannamótum fyrir
kurteisi. Draumur minn er sá, þótt
hann sé víst fjarlægur, að hverju
mannsbarni megi auðnast einhver
tónlistarmenntun og hún þannig
að manneskjan geti sest niður hve-
nær sem tilefni gefst og leikið sitt
uppáhaldslag á sitt uppáhalds-
hljóðfæri.
Aö finna sitt
hljóðfæri
,úá, uppáhaldshljóðfæri. Mitt
uppáhaídshljóðfæri er raunar
bíandaður kór, en barnakór uppá-
haldshljóðfæri konu minnar. Við
höfum lagt mikla rækt við kór-
starf. En slík hljóðfæri eru auðvit-
að ekki fyrir hendi á hverjum bæ
og því eru það hljómborðshljóð-
færin sem ég leik einkum á, þótt
ég geti leikið á mörg hljóðfæri
önnur, því það verður tónlistar-
kennari að geta. Ég stundaði ann-
ars nám í kóratónlist í Hannover í
Þýskalandi þar sem við Sigríður
vorum við framhaldsnám í eitt ár,
1971-72.
Vissulega er það misjafnt hvaða
hljóðfæri hentar hverjum og ein-
um, og stundum getur það kostað
verulega fyrirhöfn að finna það.
Barn, sem fær rangt hljóðfæri að
glíma við, nær litlum sem engum
árangri og gjarna er kveðinn upp
sá úrskurður að það sé ómúsík-
alskt með öllu. Þá er oft verr farið
en heima setið. Ég skal segja þér
sögu af þessu. Einn af góðum nem-
endum okkar, sem nú er kominn á
þrítugsaldur, hafði um sjö ára ald-
ur verið látinn læra á ýmis hljóð-
færi. Fyrst fékk hann blokkflautu,
sem var honum sem hvert annað
óskiljanlegt kynjaáhald. Þá tók við
orgel og hann látinn kroppa í það,
sem skiiaði engum minnsta ár-
angri. Ekki var gefin upp öll von
og honum nú fenginn gítar, en það
fór sömu leið. Það var þó hann
sjálfur, sem ekki vildi gefast upp,
og aftur gaf hann sig fram í tónlist-
arskólanum eitt haustið enn. Þá
var rétt búið að ráða blásturshljóð-
færakennara og honum boðið að
reyna sig hjá skólalúðrasveitinni.
Júl Ég vil prófa það!“ sagði dreng-
urinn. Ekki var hann fyrr búinn að
bera hornið upp að munninum en
allt opnaðist fýrir honum. Hann
hafði loks fengið hljóðfærið, sem
hann þurfti til þess að hans mús-
íkalítet kæmi fram. Mest hef ég þó
kannske gaman af að segja þér að
er hann þarna hafi fundið sína leið,
kom svo margt annað eins og af
sjálfu sér. Hann er ágætur harm-
onikkuleikari og sá eini úr skólan-
um hjá okkur, sem stundað hefur
slagverksnám hjá FÍH. Einmitt af
þessum ástæðum þarf tónlistar-
skóladeild að geta boðið upp á
nokkra fjölbreytni. Því stigi vorum
við um það bil að ná fyrir austan,
þegar við hættum þar. Þar var þá