Tíminn - 01.05.1992, Blaðsíða 4

Tíminn - 01.05.1992, Blaðsíða 4
4 Tíminn Föstudagur 1. maí 1992 Tíminn MÁLSVARI FRJÁLSLYNPIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU Útgefandi: Timinn hf. Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm. Aðstoöamtstjóri: Oddur Óiafsson Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson Stefán Ásgrimsson Auglýsingastjóri: Steingrimur Glslason Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavlk Sími: 686300. Auglýsingasíml: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjóm, fréttastjórar 686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setnlng og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Oddi hf. Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,- Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri Póstfax: 68-76-91 1. maí í dag er fyrsti maí, baráttudagur launafólks um heim allan. Saga íslenskrar verkalýðshreyfingar er samofin framfarasögu þessarar aldar. Það væri fróðlegt við- fangsefni fyrir sagnfræðinga og áhugavert að reyna að gera sér grein fyrir þjóðfélagsþróunni á íslandi á þessari öld, ef þessarar fjöldahreyfingar hefði ekki notið við. Svar fæst seint við slíkri spurningu. Það ætti þó að vera ljóst að ekki síst er það barátta verkalýðs- hreyfingarinnar, sem hefur tryggt félagsleg rétt- indi og velferðarþjóðfélag á íslandi. Þegar framþróun verður í félagsstarfi og hug- sjónir rætast, vex þeim oft ásmegin sem telja sér best borgið utan stéttarfélaga og treysta á mátt sinn og megin. Þegar kreppir að, sjást átakanleg dæmi um það hve réttindalausir og varnarlausir þessir einstaklingar eru. Þátttaka í verkalýðsfélög- um byggir á því að fórna nokkru, en njóta þess ávinnings sem máttur samtakanna hefur í för með sér, leggja saman kraftana til átaka. Samtök launafólks á íslandi hafa staðið í erfiðum samningum undanfarið um kaup og kjör sinna fé- lagsmanna. Enn er þeim ekki lokið. Þessir samn- ingar hafa verið háðir við mjög erfiðar aðstæður. Atvinnuleysisdraugurinn er í dyragættinni og rík- isstjórnin hefur gert atlögu að þeim réttindum, sem áunnist hafa á löngum tíma, meðal annars fyrir baráttu launamanna í landinu. Samningarn- ir hafa í ríkum mæli snúist um að halda áunnum réttindum. Það er með eindæmum að margra mánaða samningaþóf þurfi til þess að fá yfirlýs- ingu stjórnvalda á borð við þá, að á samningstím- anum verði réttur til atvinnuleysisbóta og fæðing- arorlofs á almennum vinnumarkaði ekki skertur, eða stofnuð verði samstarfsnefnd um atvinnumál í hraðvaxandi atvinnuleysi. Skipulega hefur verið skapað andrúmsloft kvíða og barlóms, og samn- ingar um kaup og kjör við þær aðstæður reyna á styrk verkalýðshreyfingarinnar. Hátíðisdagurinn 1. maí er til þess að fylkja liði og efla samstöðuna. í tæknivæddu þjóðfélagi 21. aldarinnar verður við nýjar aðstæður að glíma fyrir hreyfingar launafólks. Það er nöturleg þverstæða að öryggis- leysi einstaklinganna vex í þjóðfélögum þar sem stjórnendur hrósa sér mest af frelsi þeirra og framtaki. Öryggisleysi hins venjulega launamanns í sálarlausri og tilfinningalausri auðhyggju er al- gjört. Til þess að þjóðfélag framtíðarinnar verði réttlátt þjóðfélag þar sem jafnræði ríkir, þarf öfluga og samhenta hreyfíngu launafólks. Megi fýrsti maí efla samheldni og samhug. Tíminn óskar öllu launafólki og samtökum þess til hamingju með daginn. N orrænt átak í þágu lífs Eftir hrun kommúnismans í Austur- Evrópu hefur fengist staðfesting á svartsýnustu grunsemdum um mengun og yfirvofandi skaðræði sem lífrík- inu er búið af völdum kjarn- orkuvera austur þar. Á meðan kalda stríðið stóð yfir beindust sjónir manna aðallega að hættunni sem stafar af kjarnorkuvopnum og var af- vopnun mál málanna og haldnir voru fundir og ráðstefnur um fækkun kjarnorkuvopna, sem fjölgaði í öfugu hlutfalli við samninga um fækkun þeirra. Áróðursmaskínur kommún- istaríkjanna tóku sér einkaleyfi á friðarvilja og handbendi þeirra erlendis börðust hat- rammlega gegn kjarnorku í lýð- ræðisríkjunum og eru einhverj- ir enn æpandi hásum rómi við sama heygarðshorn. Þegar vinstrivillimennskunni slotaði byggðist heimsfriðurinn ekki lengur á ógnarjafnnvæg- inu og leyfir maður sér að trúa því að raunveruleg afvopnun sé hafin og að hætta á átökum risavelda með gjöreyðingar- vopnum sé liðin hjá. Atómógninni ekki bægt frá En kjarnorkuógnin er enn yfir- vofandi því komið er upp á yfir- borðið, sem reyndar var ætíð vitað, að svokölluð friðsamleg notkun kjarnorkunnar getur verið fullt eins hættuleg og beiting atómvopna í hernaði. Kjarnorkuver til rafmagns- framleiðslu eru út um allar trissur. Yfirleitt kvað ör- yggisbúnaður þeirra í sæmilegu lagi og séð er fyr- ir eyðingu geislavirkra úr- gangsefna. í óteljandi atómstöðvum sem kommúnistar smíðuðu á þáver- andi yfirráðasvæði sínu er þessu öðruvísi farið. Kjarnakjúfarnir og umbúnaður þeirra er yfir- leitt hrákasmíð og er þetta orð- ið jaskað og úr sér gengið og hafa stórslys hlotist af og dæmi eru um að orkuverum í ná- munda margra stórborga hefur verið lokað næstum samdægurs og marxiskir fáráðlingar létu af yfirstjórn þeirra. Atómstöðvar eru ekkert einka- mál þeirra sem þær reka eða nýta orkuna sem þær framleiða. Banvæn geislun og úrfelli tekur ekkert tillit til landamæra eða hvort landsvæði eru þéttbýl eða strjálbýl. Atómstöðvar eru flest- ar í þéttbýli og í námunda við stórborgir því að tæknikratar og orkuspámenn spara dýrar línulagnir um langan veg. Hættan af lekum og úr sér gengnum atómstöðvum er aug- ljóslega fjölþjóðlegt vandamál og verður að leysa sem slíkt ef freista á þess að koma í veg fyr- ir magnaðri stórslys en sögur fara af. Baráttan að hefjast Nú hefur Samband norrænu félaganna sent frá sér yfirlýs- ingu þar sem skorað er á ríkis- stjórnir Norðurlanda að beita sér fyrir sameiginlegu átaki á alþjóðavettvangi um að lagt verði fram fé og mannafli til að allt verði gert sem unnt er til að gera nauðsynlegar öryggisráð- stafanir í austur-evrópskum kjarnorkuverum. Það liggur í hlutarins eðli að það er mikið hagsmunamál allra Norðurlandabúa að svo verði búið um hnúta að kjarn- orkuver valdi ekki óbætanleg- um skaða á tilvist lífríkisins og er hættan augljósust í atóm- stöðvum í austanverðri álfunni og eru mörg veranna í næsta nágrenni Norðurlanda. í allri umræðu um alþjóðamál og samvinnu ríkja og bandalaga er umræðuefnið að einskorðast æ meira við markaði og við- skiptamál. Það er um tolla, eft- irgjöf á gjöldum, niðurgreiðslur og auðlindanýtingu og umfram allt fjármagnshreyfingar með tilheyrandi breytingum á eigna- hlutdeild heima og heiman. Evrópubandalag og bandalag Eystrasaltsríkja, EFTA, EES, innri markaður og sameiginleg- ur gjaldmiðill er allt að súrrast inn í sömu markaðs- og pen- ingahyggjuna, sem er sá mön- dull sem alþjóðasamstarf snýst um. Enn eru verk að vinna Norðurlandaráð og samstarf norrænna þjóða, sem byggir á sameiginlegri menningu og landfræðilegum aðstæðum og ekki síst samtvinnaðri sögu, á nú allt að vera að fara í hundana vegna þess að aðrar Norður- landaþjóðir eru að undirbúa nánara samstarf suður á bóg- inn. Þá hljóp það fyrir brjóstið á mörgum þegar íslendingar þóttu ekki sjálfsagðir þátttakendur í laustengdum samtökum þjóða sem liggja að Eystrasalti og töldu það merki um óbeit þeirra ríkja á íslandi. Hins vegar finnst okkur eðlilegt að Finnar og Sví- ar skipti sér ekkert af náinni samvinnu eyríkja Norður-Atl- antshafsins um sameiginlega hagsmuni í þeim heimshluta. Enginn vafi leikur á að þorri fólks á Norðurlöndum er hlynntur norrænu samstarfi og samvinnu á flestum sviðum og að Norðurlöndin komi fram sem heild í tilteknum málum gagnvart öðrum svæðum heimsbyggðarinnar. Ekki er síð- ur mikilvægt að þjóðirnar hlynni að sameiginlegum menningararfi og efli sam- kennd á þeim sviðum. Nú hefur Samband norrænu félaganna gengið fram fýrir skjöldu til að vinna að sameig- inlegu verkefni á alþjóðavett- vangi. Það að bægja frá hættu af atómstöðvunum er eitt mikil- vægasta hagsmunamál sem er sameiginlegt með Norðurlönd- um og mörgum fleiri þjóðum. Markmiðið er ekki skæklatog um markaði og viðskiptavild eða hvernig á að græða sem mest hver á öðrum, heldur varðar það sjálfan lífsgrundvöll- inn. Ef árangur næst og verður til þess að gera framtíðina ögn bjartari er til mikils að vinna og samnorrænt átak mun styrkja samvinnu frændþjóðanna um langa framtíð hvað sem gróða- pungum markaðshyggjunnar líður. OÓ

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.