Tíminn - 20.06.1992, Blaðsíða 7

Laugardagur 20., júní 1992
Tíminn 7
L-..."---J Butttíase
\ j 70 Macrusvs besolax
LJ-----1 Isgali
Stétthali.
69 MACRfkOS SUPESTKIS
Buttuase
Snarphali.
Háfur.
Halldór Pétur Þorsteinsson er eini
starfsmaður bankans. „Ég vinn við
skrifborðið og svara í símann og síðan
fer ég í gallann og inn í frysti, tek úr
honum og skoða fiskinn." Aflakaupa-
bankinn er til húsa í húsi Hafrann-
sóknarstofnunar við Skúlagötu og þar
er einnig Rannsóknarstofnun fiskiðn-
aðarins, en segja má að bankinn sé
starfræktur innan þeirrar stofnunar.
Starfsmenn þar eru Halldóri innan
handar ef vinna þarf fisk eða gera ein-
hverjar tilraunir, þá leggjast allir á eitt
með að hjálpa.
„Fyrstu tegundimar sem mest bar á
fyrsta árið voru gulllax og tindaskata.
Verkefnið gekk út á að bjóða frystitog-
urunum flatt verð, 15 krónur fyrir
kflóið af öllum þeim aukaafla sem þeir
kæmu með að landi. Við höfðum frysti-
aðstöðu og gátum safnað upp lager
þótt lítið magn kæmi í einu. Þannig
var safnað magni sem raunhæft var að
fara með f vinnslu. Sjólastöðin í Hafn-
arfirði var á þessum tíma í sjólax-
vinnslu og fljótlega fóm þeir að geta
boðið hærra verð í gulllaxinn, þannig
að okkar hlutverk varð þá að vísa
mönnum veginn, hvert þeir ættu að
selja aflann. Þegar togarar fóm svo að
sækja grálúðu á djúpslóð, fór að bera á
öðmm tegundum í aukaafla, til dæmis
Ianghala. Upphaflega var þetta á ein-
faldasta hátt, við fengum aflann heil-
frystan og óslægðan, en við emm stöð-
ugt að læra og segja má að bankinn sé
enn að slíta barnskónum. Nú er verið
að vinna Ieiðbeiningar til togaramanna
um hvernig best er að forvinna aflann
um borð og hvernig er best að koma
honum í verð. Til dæmis var upphaf-
Iega komið með tindaskötuna heil-
frysta, en reyndin er sú, að það er
miklu betra að barða hana úti í sjó og
koma með hana blokkfrysta með skráp.
Þá er miklu auðveldara að grípa til
hennar og þýða hana upp og vinna
þegar að tækifæri gefst.
Nytjafiskar?
- Vegna þorskbrests tala menn nú
mikið um vannýttar fískitegundlr.
Er um slikar tegundir að rœða og
hvað er vitað um stofna þeirra
umhverfís landið?
„Það em ýmsar tegundir. Við emm þá
helst að tala um gulllax, langhala, geir-
nyt, sem sjómenn nefna rottufisk,
tindaskötu og ýmsar háfategundir.
Þeirra á meðal em svartháfur, gljáháf-
ur, þorsteinsháfur og gíslháfur. Síðan
ná nefna búrfisk, stinglax, rauðserk og
Iýsu, sem er oft fleygt. Og ekki má
gleyma hrognkelsunum, það er að
segja kvenfisknum, grásleppunni,
henni er fleygt og einungis hrognin
hirt. Reyndar er Hstinn yfir fisktegund-
ir að breytast dag frá degi, það em allt-
af að bætast við nýjar tegundir sem við
höldum að megi nýta einhvern tímann
í framtíðinni. Stærsta vandamálið er að
við vitum ekkert um stofnstærðir
neinna af þessum tegundum sem
nefndar hafa verið. Ég er ekki fiski-
fræðingur og get því ekki metið stofn-
stærðir. Ég hef sent spumingalista til
Hafrannsóknarstofnunar, en þar em
menn varkárir og geta eðlilega ekki
gefið upplýsingar um stofna, þar sem
litlar rannsóknir liggja enn að baki.
Mig gmnar að töluvert megi veiða af
Ianghala, gulllaxi og tegund sem enn
er ónefnd, en það er svokallaður Iitli
karfi. Síðast en ekki síst vil ég nefna
allar þessar háfategundir, þær má nýta
bæði af skipum sem veiða á djúpslóð
og einnig af línu- og snurvoðabátum
sem em að veiðum upp við landið. Sjó-
menn á línubátum þekkja háfinn mjög
vel, þeir hafa oft fengið hann á hvem
einasta krók, þegar þeir eru komnir of
djúpt. Um leið og sjómenn verða háfs
varir færa þeir sig á önnur mið.
Það em aðallega tvær tegundir lang-
hala hér við land, snarphali og slétt-
hali. Nú er farið flokka þessar tegundir
þótt sáraiítill munur sé á bragði af
holdi og fiski, þá er mikill munur á
hreistri þeirra, snarphalinn mun gróf-
ari. f blokk er þetta mjög hvítur og fal-
legur fiskur og ætti að geta komið inn
á markaði eins og hoky eða hokinhali,
sem er vel þekktur á mörkuðum er-
lendis. Hoky er ekkert betri matfiskur
en Ianghalinn og því ætti hoky frá
Norður-Atlandshafi, þ.e. langhali, vel
að geta komist inn á markaði. Þetta er
bara spurning um markaðssetningu.
Gulllaxinn er smár fiskur, stærri en
sfld, en ekki ósvipaður í Iaginu. Hann
er best fallinn til framleiðslu á fisk-
mamingi. Hann hefur beingarð eins og
síldin og því er erfitt að nota hann sem
matfisk.
í marningi er hann úrvalsfiskur því
hann þolir mjög vel tvífrystingu, þann-
ig að þó hann sé frystur úti í sjó, þýdd-
ur í landi og búinn til mamingur og
síðan frystur aftur kemur það ekki nið-
ur á samloðun.
Háfurinn er, eins og áður sagði, í afia
grunnslóðarbáta. Hann er yfirleitt um
80 - 100 cm. langur.
Hann er víða þekktur matfiskur er-
lendis, til dæmis í Portúgal, Spáni,
Englandi, Frakklandi og víðar. Við höf-
um aftur á móti alltaf litið á hann sem
óætan fisk og jafnvel gengið þær sögur
að hann væri eitraður, sem er náttúm-
Iega algjör fiarstæða. Þetta er úrvals
matfiskur, ég segi kannski ekki að
hann geti komið í stað ýsunnar, en sem
hátíðamatur eða veislumatur, þá
mundi ég nefna háfinn, hann kom mér
mjög á óvart þegar ég bragðaði hann
fyrst.
Annar mjög bragðgóður fiskur er
stinglaxinn, sem er djúpsjávarfiskur.
Langhalann er ég búinn að borða svo
oft að hann er orðinn mér hversdags-
Iegur. Langhalinn gæti vel komið í stað
ýsunnar sem matfiskur hér á Iandi.
> Verða þessar tegundir áfram að-
eins aukaatti eða er hœgt að gera
sér mat úr þeim?
„Það er alveg víst að þegar kreppir að
verður farið að leita á önnur mið í
auknum mæli. Þetta hefur eingöngu
verið aukaafli hingaðtil, en í framtíð-
inni er alveg víst að farið verður að
reyna að selja þennan fisk af einhverri
alvöru. Ég heyri það á mönnum þessa
dagana, sem hringja og spyrjast fyrir,
að það er mikill áhugi á bátum að fara
að gera út á þessar vannýttu tegundir
eins og háfinn. Enda sýnir verð á
mörkuðum erlendis að fyrir háf má fá
mun meira en menn höfðu ímyndað
sér. Kflóið af heilum, ísuðum háfi hef-
ur farið á um 150 krónur undanfarið.
Það er því engin ástæða til að henda
honum. - Ég sé fyrir mér í framtíðinni
að minni frystihús gætu sérhæft sig í
vannýttum tegundum og þá yrði hand-
verkið aftur hafið til virðingar. Hingað
Stinglax.
til hafa engir hér á landi kunnað hand-
brögðin við háf. í þeim húsum sem
verkað hafa háf hafa það yfirleitt verið
Englendingar sem hafa kennt hand-
brögin. Þekkingin hefur sem sagt ekki
verið fyrir hendi, en ég sé íyrir mér að
hún byggist upp í framtíðinni."
-Það liggja þá peningar í þessu og
ónýttir markaðir?
„ Já,já, það liggja peningar í þessu. f
svona ástandi eins og nú er gerist það
þó ekki í einu vetfangi að við finnum
tegundir sem koma í staðinn fyrir
þorskinn. Það gerist smátt og smátt og
eftir einhver ár verður þetta orðinn
hluti af hefðbundinni veiði. Markaðim-
ir eru nálægt okkur. Má þar nefna
Belgíu, Frakkland, England og Dan-
mörku, en þar hefúr fengist í nokkrum
tilfellum hærra verð fyrir háf en ég
nefndi áðan. Síðan er það innanlands-
markaðurinn. Við verðum með vikuna
19.-26. júní með kynningu í 20 veit-
ingahúsum, 10 á Reykjavíkursvæðinu
og 10 vítt og breytt um Iandið, svo
kallaða Furðufiskaviku. Þar verður
boðið upp á þrjá furðufiska. Þar má
fyrst nefna langhalann, sem er nú ef til
vill þekktastur, hinn umtalaða háf og
svo stinglax. Á veitingastöðunum ligg-
ur frammi bæklingur, kynning á átak-
inu, matseðill og tillögur að uppskrift-
um á þessum þremur fiskum.
í framhaldi af þessari viku verður síð-
an boðið upp á þessar fisktegundir í
einhverjum stórmörkuðum og hjá
þeim fisksölum, sem sýna málinu
áhuga. Fólk getur þá sjálft farið að
prófa sig áfram með matreiðslu á þess-
um furðufiskum.“
-Getur þú nefnt mér fíeiri furðu-
físka?
„ Júlíus Geirmundsson er nú nýkom-
inn úr leiðangri með hafrannsóknar-
menn þar sem fundust milli 80 og 90
tegundir af fiski. Þó eflaust sé ekki
nema brot af því matfiskur eru þeir
einhverjir. Við vitum því miður sáralít-
ið um ýmsa fiska sem eru á djúpslóð,
en það á eftir að koma betur í Ijós. Til
dæmis var togarinn Runólfur frá
Grundarfirði um páska að leita fyrir sér
á búrfiskslóðum suðaustur af Vest-
mannaeyjum. Hann fékk um tíu tonn í
hali af afla og þar af voru um fimm
tonn búrfiskur og Ianghali, sem hann
hirti, hin fimm tonnin voru svo fiskur
sem menn kunnu varla að nefna. Mikið
var um trjónufisk sem virðist skyldur
geirnyt. Þessum afla var hent, en skip-
stjórinn hafði samband við Aflakaupa-
bankann og þótti miður að þurfa að
henda þessu, þar sem ekki borgaði sig
að hirða þetta magn fyrir 15 krónur á
kfló eins og bankinn borgar. Honum
var bent á að setja þennan fisk í gáma
og reyna að selja í Frakklandi. Það var
gert þótt ekki væri verðið þar mjög
hátt. En víst er að það eru margir
furðufiskar í sjónum, við eigum bara
eftir að læra að nýta okkur þá“, sagði
Halldór Pétur Þorsteinsson bankastjóri
Aflakaupabankans að lokum.