Tíminn - 13.10.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 13. október 1992
Tíminn
MALSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðamtstjóri: Oddur Óiafsson
Fréttastjórar Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrlmsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Síml: 686300.
Auglýsingasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verö I lausasölu kr. 110,-
Gmnnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Áhyggjur ríkisstjóm-
arinnar em ekki
lífsviðurværi
„í landbúnaðarhéruðum minnka tekjur vegna sam-
dráttar í sauðfjárraekt. Það er áhyggjuefni ef ekki tekst
þannig til að tekjur þeirra, sem áfram stunda þessa bú-
grein, verði bærilegar."
Þessi setning um ástandið í landbúnaði er tekin orð-
rétt upp úr stefnuræðu forsætisráðherra, sem hann
flutti á Alþingi í gærkveldi. Þarna er saman dregið það
sem hann hafði að segja um horfurnar í landbúnaði.
Það er auðvitað góðra gjalda vert að forsætisráðherra
og ríkisstjórnin hafí áhyggjur af framvindu mála í
landbúnaðarhéruðum landsins. Þær áhyggjur verða
þó tæpast lifibrauð fyrir sauðfjárbændur landsins, sem
er nú gert að draga saman framleiðslu og minnka tekj-
ur sínar.
Ef litið er í fjárlagafrumvarpið, sem nú liggur
frammi á Alþingi, sést að framlög til landbúnaðarmála
eru skorin niður um 3,5 milljarða króna á árinu.
Drjúgur hluti þeirrar upphæðar er vegna nýs búvöru-
samnings, sem gerir ráð iyrir minni framleiðslu og
lækkun niðurgreiðslna og útflutningsbóta af þeim
sökum.
Hins vegar segir þetta ekki nema hluta sögunnar.
Búvörusamningurinn, eins og var gengið frá honum
upphaflega, gerði ráð fyrir hliðarráðstöfunum til þess
að draga úr áhrifum hans á atvinnulífið í sveitunum.
Þessar hliðarráðstafanir voru í formi yfirlýsinga, en
ekki undirskrifaðar, og það er skemmst frá því að
segja að það fer lítið fyrir efndum á þeim yfirlýsingum
í fjárlögunum núna. Ný ríkisstjórn hefur tekið við,
sem telur sig ekki þurfa að taka þær svo hátíðlega.
Niðurskurðurinn í landbúnaðarmálunum nær til
allra þátta í atvinnugreininni. Varla er nokkur liður
sem sleppur við hann.
Bændur bundu vonir við atvinnuaukandi fram-
kvæmdir í skógrækt og Iandgræðslu. Hvort tveggja er
skorið niður. Framlag í framleiðnisjóð landbúnaðar-
ins er lækkað um 50 milljónir á þessu ári ofan í stór-
felldan niðurskurð við síðustu fjárlagagerð, en sagt er
í athugasemdum fjárlagafrumvarpsins að þessu fé eigi
að skila á árinu 1994. Framlag til Byggðastofnunar er
lækkað, en auðvitað hefði þurft að efla stofnunina við
þessar aðstæður. Framlög til leiðbeiningarþjónustu,
rannsókna og hvers konar starfsemi í landbúnaðinum
eru lækkuð.
Allt stefnir þetta að því marki að draga máttinn úr
landbúnaðinum sem atvinnugrein og draga úr mögu-
leikunum á því að bændur geti tekið upp aðra starf-
semi með sínum búskap eða horfið í aðra atvinnu og
halda sinni búsetu áfram í sveitunum. Niðurskurður
til landgræðslu og skógræktar er illskiljanlegur, þar
sem fáar framkvæmdir veita eins mikla atvinnu og
þessi störf. Þar að auki búa bændur yfír mikilli og dýr-
mætri reynslu í ræktunarstörfum og þekkingu á
landsháttum, sem að gagni kemur.
Þjóðin hefur fengið það upplýst að forsætisráðherra
og ríkisstjórnin hafa áhyggjur af framgangi mála í
landbúnaðarhéruðum Iandsins, en þær áhyggjur lýsa
sér í skipulagslausum niðurskurði til þessara mála.
„Hvaða ráðherra ert þú?" mun
einn hinna íjögurra ósakhæfu af-
brotamanna hafa spurt bðstjór-
ann sem ók þeim frá Reykjavíkur-
flugvelii austur að Sogni í dögun-
um. Ekki fer neinum sögum af því
hvort afbrotamaðurinn taldi sér
misboðið að bðsijórinn var ekki
ráðherra, en spumingnin var í
raun eðlileg í ijósi þess hversu
fríður flokkur iyrirmanna — róð-
herra, ráðuneytísstjóra, og aunara
— var samankominn á flugveliin-
um tii að taka á móti þeim.
Þær hafa hins vegar verið verri
móttökumar sem áfangismeð-
ferðaraððar hafa fengið hjá heð-
brigðisráðherra og ríkisstjóm
þannig að athygli vekur.
Menn hafa að undanfömu verið
að veita því fyrir sér hvers vegna
stjórnarherrunum er skyndilcga
svona uppsigað við áfengismeð-
ferðarstofnanir og sýnist sitt
hveijum.
Sjálfur segir heilbrigðisráðherra
ástæðuna vera þá að fyllibyttur
eigi ekki að geta farið f meðferð
oft á ári, sér tll heilsubótar og
hressíngar á kostnað ríldsins. Hjá
siiku fólki, segir ráðherra, fylgir
eWd hugur máli og því á ekkert að
púkka undir það. Með nýja fjár-
lagafmmvarpinu er sem sé stigið
stórt skref í þá átt að taka aðeins
inn á sjúkrastofnanir þá sjúklinga
sem ömggiega er hægt að lækna
en hinhr verða látnir eiga sig.
Nú er að sjá hvort heiibrigöisráð-
herra útfærir þessa stefnu eon
frekar þannig að í fjárlögum að ári
verði menn þá og því aðeins tekn-
ir inn á sjúkrastofnanir, slysa-
deildir td., að tryggt sé fyrirftam
að þá sé hægt að lækna.
Samkenndarkenn-
En fleiri ástæður hafa verið
ncfndar til skýringar á ólund
stjnmvalda gagnvart áfengismeð-
ferðarkerflnu. Þar á meðal er sú
að tekjur rikisms af
áfengissölu hafa dregist svo mikið
saman á þessu ári að til vandræöa
horfir fyrir ríkissjóð. Meðferðar-
stofnanimar eiga þar stóra sök því
þær hafa þurrkað upp marga stór-
tæka neytendur. Með þvf að spara í
áfengismeðferðinni ero því tvær
flugur slegnar í einu höggi ef iitið
er á málið út frá hagsmunum rik-
issjóðs; dregið er úr útgöldum til
heilbrigðismála og meira kemur í
rikiskassann vegna brennivíns-
sölu. Áhugaverðasta kenningin til
skýringar á minni vinsældum
áfengismeðferðarstofnana í ríkis-
stjóminni er þó sú sem kalla
mætti „samkenndarkenningin“.
Þessa kenningu mun Finnur Ing-
ólfsson aiþingismaður hafa sett
fram á opnum stjómmálafundl á
dögunum, en kenningin gengur
út á það að rildsstjómin sjálf eigi
svo margt sameiginiegt með aikó-
hólistanum að hún reyni ósjáifrátt
að viðhalda „alkóhóiísku1* ástandi
sem víðast og sé þess vegna á
mótí meðferðarstofhunurn. Rök-
semdafærslan er á þá lund, að rétt
eins og alkamir, neiti ríkisstjóm-
in að horfast í augu við vemleik-
ann og taka á þeirn vandamálum
sem upp koma og leysa þau. Og
rétt eins og alkamir eitra and-
rúmsloftið á hcimilinu hjá sér,
rústa efnahag og bjartsýni sinna
nánustu, þá hefur rikisstjómin
framkallað sömu áhrif íþjóðfélag-
inu í heiid, þ.e. eitrað andrúms-
Ioftið, rústað efnahaginn og tiltrú
manna og bjartsýni á framtíðina.
Og rétt eins og gerist bjá alkóhól-
istum er ríldsstjómln treg til að
breyta um hegðunarmynstur og
þarf þvi teiðsögn einhvers velvilj-
aðs aðila tii að komast í meðferð.
Stjómin í meðferð?
Kenningarsmiðnrinn Finnur
Ingólfsson mun hafa boðið ríkls-
stjóminni slíka aðstoð á áður-
nefndum fundi og benti á að
stjómarandstaðan i þingi hafi
fylgst vandlega með því sem
gerst hefur í Svíþjóð.
Sænska fyrirmyndin virðist
hafa verið fleirum hugstæð því
Alþýðubandalagið virðist iíka
telja þetta vænlegustu ieiðina til
að koma ríkisstjóminni í með-
ferð. Þar á bæ hafa tnenn nú iíka
boðið stjórninni til samstarfs og
sarovinnu.
Það virðast hins vegar ekki
horfur á að slík allsherjarmeð-
ferð komist á koppinn því ef
marka má stefnuræðu forsætisr-
áherra í gærkvöldi þá er hann
ekki tiibúinn að hlusta á stjóm-
arandstöðuna og fara í meðferð.
Þvert á móti hljóma sömu
gömlu drykkjusögumar úr her-
búðum stjómarhemnna en und-
Ir hljómar vinsæla popplagið
hans Bjartmars Guðlaugssonar:
' [ er ekki alkiF*
Garri
Mat og vanmat
Almennt er talið að við Orðabók
Háskólans sé unnið merkilegt starf
sem krefst staðgóðrar menntunar.
Þeir sem þar starfa hafa langa
skólagöngu að baki og eru sérfróð-
ir um íslenska tungu og málvísindi
yfirleitt. Þá þurfa starfsmennirnir
að búa yfir nokkurri tækniþekk-
ingu til að geta iðkað vísindi sín
með aðstoð tölva. Varla mun þýða
fyrir meðalskussa að sækja um
starf við Orðabókina þótt til-
skildar prófgráður séu fyrir
hendi þar sem kröfur til
starfsfólksins em allmiklar.
Meðallaun starfsmanna
Orðabókar Háskólans em
1.100 þúsund krónur á ári.
Kostnaður við að mennta hvern
nema í Leiklistarskóla íslands er
um 1.500 þúsund krónur á ári.
Hver tannlæknanemi kostar Há-
skóla íslands álíka upphæð. Þessir
liðir fljóta hér með sem saman-
burður á hvað hefur forgang í
menningarlífmu og mat á hvað tal-
ið er einhverra peninga virði.
Skuldug hálauna-
fyrirtæki
37 útgerðarfyrirtæki em efst á
lista 240 íslenskra fyrirtækja sem
borga hæstu meðallaunin. Reynd-
ar bera útgerðarfyrirtækin höfuð
og herðar yfir önnur fyrirtæki
hvað varðar meðallaunagreiðslur
og em ekki minna en helmingur af
öllum þeim fyrirtækjum sem best
halda starfsfólk sitt.
Þótt þau 37 útgerðarfyrirtaeki
sem hæstu launin bera séu hvergi
talin með stendur útgerðin undir
að greiða þrisvar sinnum hærri
meðallaun, athugðið að hér er um
umeðallaun fyrirtækja að ræða,
ekki aðeins hlut sjómanna og tvo
hluti skipstjóra, heldur en Orða-
bókin.
Þá er athugandi að 365 starfs-
menn Landsvirkjunar hafa helm-
ingi hærra kaup en orðabóka-
menn. Enn skal ítrekað að hér er
um að ræða meðallaun alls starfs-
fólks Landsvirkjunar en ekki að-
eins kaup verkfræðinga og for-
stjóra, því þá yrði samanburðurinn
allt annar og vesældarkaup sér-
ffæðinga Orðabókarinnar enn
smáskítlegra.
Lygi
Upplýsingamar um meðallaunin
em sóttar í samantekt Frjálsrar
verslunar um afkomu helstu fyrir-
tækja landsins. Þar má glöggt sjá
hve mannauður landsins er mis-
metinn og hve launamunur í land-
inu er ofboðslegur.
Að meiri jöfnuður ríki á íslandi
milli stétta og starfsgreina en ann-
ars staðar í heiminum er helber
lygi, eins og flest annað sem hellt
er yfir þjóðina í ræðum fyrirmanna
á tyllidögum.
Staðreyndin er sú að óvíða eða
hvergi er launamunur vinnandi
fólks eins geigvænlegur og hér og
matið á því hvað er hárra launa
virði og hvað ekki er satt best að
segja oftar en ekki faránlegt.
Staða og afkoma atvinnugreina
virðist lítið hafa að gera með hve
hátt starfskrafturinn er metinn.
Nú sem fyrr vælir hver upp í ann-
an hve hörmuleg staða fyrirækja
sjávarútvegsins er og að þar sé allt
rekið með botnlausu tapi.
Samt borga fyrirtæki grein-
arinnar margfalt hærra kaup
en gerist og gengur á eyrinni
og aldrei er minnst orði á
það að eitthvert samhengi
kunni að vera á milli launa-
greiðslna og hörmulegrar afkomu.
Sveitarfélög kikna undir greiðslu-
byrði en dæmi eru um að 40% af
útsvarsgreiðslum fari í að borga
sveitarstjóranum kaupið og sjá
honum fyrir kontór.
Laun og fríðindi yfirmanna fyrir-
tækja og stofnana eru ávallt feimn-
ismál og í allri hagræðingu er því
þannig fyrir komið að kjör þeirra
best settu séu hvergi skert þegar
farið er að spara og skera niður.
Hálfsannleikur og önnur lygi ráða
allri umræðu um launamál og fara
aðilar vinnumarkaðarins fyrir fylk-
ingum þegar mest gengur á að
þyrla upp því blekkingarmoldviðri
sem þeim er nauðsynlegt til að
verja stöður sínar og kjör.
Að lokum ofurlítil starfskynning.
Það er meira en helmingi meira
virði að starfa í lottóinu en hjá
Orðabókinni, svo tekið sé eitt
dæmi af mörgum hundruðum.
OÓ