Tíminn - 11.02.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 11. febrúar 1993
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tfminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavfk Sfml: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, (þróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö f lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Spamaður í heil-
brigðiskerfinu
Spamaður og aðhald í íslenska heilbrigðiskerfinu er ekki
eitthvað sem byrjaði þegar Sighvatur Björgvinsson settist í
stól heilbrigðisráðherra. Kröftugar aðgerðir á þessu sviði
höfðu verið framkvaemdar áður, ekki síst í tíð síðustu ríkis-
stjórnar þegar Guðmundur Bjamason sat í stól heilbrigðis-
ráðherra. Það er því áhugavert að lesa dóm Guðmundar um
sparnaðaraðgerðir núverandi heilbrigðisyfirvalda í viðtali
við Tímann í gær, en þar segir Guðmundur að skorti heild-
arsýn í heilbrigðismálum.
Allir vita að heilbrigðiskerfi landsmanna er dýrt í rekstri og
að sjálfvirk útgjaldaaukning er þar erfíðari viðfangs en víð-
ast annars staðar. Gegn henni hefur því verið unnið með
ýmsum hætti á undanförnum ámm, en mjög áberandi
munur er á því hvemig núverandi ráðherra og fyrrverandi
ganga til verks í þessum málum.
Guðmundur Bjarnason gerði sér far um það í ráðherratíð
sinni að ná fram spamaði með ýmsum tilfærslum og breyt-
ingum á kerfinu sjálfu. Þessar kerfisbreytingar miðuðu að
hagræðingu og bættri verkaskiptingu sem í flestum tilfell-
um þýddi árekstra við þær valdablokkir sem myndast höfðu,
ekki síst í læknastétt, innan hinnar gömlu skipanar. Á sama
hátt var aðgerðum í auknum mæli beint gegn milliliðum og
þeim, sem atvinnu höfðu af því að baka hina gríðarlegu
lyfíaköku sem greidd er af opinbem fé.
I stuttu máli sagt einkenndist umræðan um sparnað síð-
ustu ríkisstjórnar á þessu sviði af eilífum árásum þeirra
hagsmunaaðila sem hafa tekjur sínar af heilbrigðiskerfinu, á
heilbrigðisráðherra og aðstoðarmenn hans. Þar fóru fyrir
sölumenn lyfja, læknar og sérfræðingar o.fl., en sjúklingar
komu aldrei inn í þá spamaðarbaráttu sem þá var háð. Þau
áform sem uppi voru við ríkisstjórnarskipti um áframhald-
andi aðgerðir á þessu sviði, vom síðan lögð til hliðar með
nýjum stjórnarhermm.
í dag hins vegar em átakalínur sparnaðarins í heilbrigðis-
kerfinu gjörbreyttar. í stað þess að sækja spamað í heil-
brigðiskerfínu til kerfisins sjálfs með því að endurskipu-
leggja það og skerða hlutdeild þeirra aðila sem hafa miklar
tekjur af því, var kerfíð í aðalatriðum látið eiga sig þegar nú-
verandi stjóm kom að völdum. Hins vegar var sú auðvelda
leið farin að láta sjúklinga í auknum mæli taka á sig kostn-
að sem ríkið áður bar. Valdastéttum heilbrigðiskerfisins var
ekki lengur ógnað, en tekin upp hatrömm barátta við sjúk-
linga og ýmis almannasamtök. Breyting hér og breyting þar,
leiddu til vandræða á enn einum staðnum, vegna þess að yf-
irsýnina skorti. í því felst gmndvallarmunurinn á sparnað-
arleiðum núverandi og fyrrverandi ríkisstjórna.
Óþarfi er að fjölyrða um þann hringlandahátt og þá til-
raunastarfsemi sem heilbrigðisráðherra hefur ástundað
undanfarin misseri. Þjáningarnar, kvíðinn og erfiðleikamir
sem þær aðgerðir allar hafa valdið, em í raun ófyrirgefan-
legar. Hitt vekur athygli, hvað forsætisráðherrann er fljótur
að afneita þessum aðgerðum opinberlega. Á Sögufundi
þeirra sjálfstæðismanna í fyrrakvöld, sagði hann að e.t.v.
væri það réttmæt gagnrýni að tala um handahófskennd
vinnubrögð hjá ríkissjóminni þegar heilbrigðismál væm
annars vegar. Sneið forsætisráðherrans til samstarfsmanns
síns er lítt dulbúin og augljóst að hvorki hann né Sjálfstæð-
isflokkurinn ætla að láta bendla sig um of við vinnubrögð
heilbrigðisráðheria. Rétt er þó að undirstrika að þótt ríkis-
stjómin sé fjölskipað stjórnvald og formlega sé það Sighvat-
ur sem ber ábyrgðina, þá er ábyrgð Davíðs og Sjálfstæðis-
flokksins mikil í þessu máli.
í útvarpsfréttum í gær var sagt
frá fundi Sjálfstæðisfloldcsins á
HóteÍ Sögu í fyrrakvöld með þeim
Davíð og Friðriki og m.a. greint
frá ummælum óbreyttra flokks-
manna, sem kvatt höibu sér
hljóðs. Mun það hafa verið nokk-
uð óvenjuleg sjón á stjómmála-
fundi, því menn stóðu upp og
vitnuðu eins og bersyndugir á
samkomu hjá Filadelfíu um að þá
hafi skort öll efnisleg rök til að
verja ríkisstjómina á vinnustöð-
um. Einn þessara manna, sem út-
varpið sagði heita Haildór, kvaðst
þó, þrátt fyrír erflðleika, engu að
síður hafa varið stjómina á sínum
vinnustað, „meira að segja hann
Sighvat".
Flokksmenn í felum
Halldór þessi sagðist hafa ákveð-
ið að gangast við því að vera sjálf-
stæðismaður, en slíkt værí hreint
ekki sjálfgefiö. Kvaðst hann vita
um marga sjálfstæðismenn, sem
kosið hefðu flokkinn og teldu sig
vera flokksmenn, en sem f dag
vildu ekki viðurkenna eða láta op-
inberlega uppi hvar þelr væru í
floJdri.
I þessum vitnaleiðslum kom það
fram hjá hinum óbreyttu en rétt-
trúuðu, að þeir fognuðu því að fá
upp í hendumar frá ieiðtogum
sínum ríik og „skotfærí" tii að
nota í hinni almennu stjómmála-
umræðu í þjóöfélaginu.
Ef marka má fréttir af þessum
fundi voru helstu efnisatriðin f
málflutningi forsætisráðhem á
þá leið að Steingrímur Hennanns-
Halldór áfram einn
Einhvera veginn á Garri þó ekki
von í því að þó að forsætisráð-
hem bendi á Steingrím sem
verða til jþess að
Halldórs fundarmanns muni
koma úr felum. Flestir sjá í hendi
söfnun þjóðarbúsins. Samkvæmt
þetm töium er Davíð sjálfur fær-
son vlldi helst af öllu að ísland
færi sömu leið og Færeyjar»efna-
hagsmálum. Steingrímur hafi
meira að segja verið svo ákveðinn
í að setja iandið á hausinn að hann
hafi faÚð allar eriendu skuldimar
fyrfr þjóðinni í stórum piastpoka
og látið sem þær væru ekki til.
Síðan voru þaö Davíð og Friðrik
sem fundu plastpokann, þcgar
þeir komust tú valda, og núna séu
þeir að taka upp úr honum og út-
og það þrátt fyrir aflar hinar svo-
kölluðu efnahagsaðgerðir. Davfð
er nefnilega ekk! að útdeila byrð-
er hann að safna f hann. Hins veg-
ar er hann að flytja til byrðar í
þjóðfélaginu og útdeiia skulda-
böggum þeirra betur stæðu til al-
mennings í landinu, ekki sfst til
sjúkra og þcirra sem minna mega
Þegar upp er staðið, verður að
inn á stjóraarheimflinu er ekki
mmiiiimmiimiiiiiiim

deila ófögnuðinum áður en allt fer
f steik. Þetta er sem sé allt saman
honum Steingrfmi að kenna, en
aumingja ríkísstjórnin bara að
bjarga þvf sem bjargað verður.
sem flokksmenn ætluðu að þeír
hefðu fengið á Sögu-fundinum,
reynast tómar púðurkerlingar.
Halldór fundarmaður mun því iðc-
lega enn um sinn verða eini kross-
fari flokksins á sínum vinnustað á
meðan aðrir sjálfstæðismenn þar
reyna áfram að leynast eftir
Vanmetið
frumkvæði
Endursköpun atvinnulífsins er
mikið mál í nútímanum og mjög
er lagt að mönnum að sýna
frumkvæði og láta einkaframtak-
ið njóta sín. Ekki er nóg að fá
góða hugmynd og stofna fyrir-
tæki og fara að framleiða, því að í
upphafi skal endinn skoða og
gera markaðskönnun og síðan
átak til að kynna nýju þjónust-
una eða selja framleiðslu einka-
framtaksins.
Vaxtarbroddur atvinnulífsins er
í litlum fyrirtækjum þar sem
ruddar eru nýjar brautir til tekju-
öflunar. Kroppamálun og kleinu-
bakstur eru fögur dæmi um ný-
sköpunina. Mikil gróska er í út-
gáfú ljóðabóka og stofnun galler-
ía og leikhúsa og bændagistingin
er farin að keppa við sauðfjár-
ræktina til sveita.
Ein er sú iðngrein sem ber af
öðrum í nýsköpuninni. Það er
bruggun gambra og eiming
landa. Hvert fýrirtækið af öðru er
stofnað í greininni. Keypt eru
fínustu tæki til framleiðslunnar
og víðast hvar er kunnáttusam-
lega að henni staðið. Markaðs-
setningin er í fínu lagi og er
mestöll framleiðslan seld í stiga-
göngum Breiðholtsins en nokkr-
ir framleiðendur safna áskrifend-
um í stærri fyrirtækjum og af-
greiða pantanir að lokinni vinnu-
viku síðdegis á föstudögum.
Framleiðslan í
vaskinn
En þennan vel lukkaða atvinnu-
veg er einatt verið að reyna að
kæfa í fæðingunni. Lögreglan er
sífellt að brjótast inn í brugghús-
in, hella framleiðslunni niður og
gera vélasamstæðumar upptæk-
ar.
Það er aðallega Breiðholtsgengi
lögreglunnar sem stendur að
þessari niðurrifsstarfsemi efni-
legs atvinnuvegar og gerir inn-
rásir f hús um allan bæ, við
Laugaveginn og í Lauganeshverfi
og enn víðar, en þeir rekja sig öf-
uga markaðsleið úr stigagöngun-
um og f brugghúsin sem eru
rústuð af fullkomnu skilnings-
leysi á vaxtarbroddum atvinnu-
lífsins.
Breiðholtsgengið er búið að
þefa uppi þrjátíu gambraverk-
smiðjur og eyðileggja þær allar
og kippa þar með fótunum und-
an lífsviðurværi fjölda manns
sem farið hefur eftir ábendingum
stjómvalda um að auðga at-
vinnulífið með eigin framtaki og
setja á stofn fyrirtæki sem fram-
leiða auðseljanlega vöm og eftir-
sótta.
Til skamms tíma hafði ríkið
einkaleyfi á að framleiða áfengi
en er búið að afsala sér því og
selja einkaaðilum bmggtæki sín.
Það fólk fær að bmgga í friði og
þarf ekki að leggja hugann að
markaðsmálum því ríkið kaupir
og selur afurðimar.
Hin einkabmgghúsin sjá aftur á
móti líka um markaðssetning-
una og það er bannað. Á þessu
sannast sú speki Biblíunnar að
hægri höndin eigi ekki að vita
hvað hin vinstri gjörir. Hvatt er
til einkafrumkvæðis í uppbygg-
ingu framleiðslufyrirtækja og vel
virkrar markaðssetningar. En
þegar svo arðgæf fyrirtæki eru
komin á skrið er lögreglan send
inní þau til að eyðileggja fram-
leiðsluna og gera vélakostinn
upptækan. Svo eru athafna-
mennimir dæmdir fyrir að veita
ríkinu samkeppni.
Umhugsunarefni
Hagræðing og sköpun nýrra at-
vinnutækifæra eru oft nefnd í
sama orðinu en er þversögn þeg-
ar betur er að gáð. Hagræðingin
felst fyrst og fremst í því að
fækka starfsfólki sem eykur at-
vinnuleysið. En að skapa ný at-
vinnutækifæri er að leggja fé í at-
vinnurekstur sem vafasamt er að
borgi sig ef marka má það að
heimtað er að opinberir aðilar
standi í tækifærasköpuninni.
En aldrei sýnist sú hugsun
hugsuð til enda að hægt sé að
hagræða mikið innan fyrirtækja
án þess að reka fjölda manns úr
vinnu.
Nú ætlar t.d. þjóðbankinn að
fara að hagræða og lausnin er að
fækka starfsfólkinu um hundrað
manns eða svo. Þar með bætast
hundrað á atvinnuleysisskrá.
En hægt er að fara öðm vísi að
og fækka verulega þeim sem
lenda í volæði atvinnuleysisins.
Ef að t.d. þeir tíu aðilar sem hæst
hafa launin og mest fríðindin
væm látnir fara, gætu níutíu
manns sem best haldið sinni
vinnu án þess að launagreiðslur
hækkuðu.
Það má vel reka eitt stykki þjóð-
banka með þeim starfskrafti sem
eftir er þótt tíu hálauna- og fríð-
indahákarlar verði settir út fyrir.
Ef þessi aðferð við hagræðingu
væri viðhöfð í fyrirtækjum og
stofnunum færi mikill vindur úr
atvinnuleysisdraugnum sem ríð-
ur húsum láglaunalýðsins vítt og
breitt um landið. OÓ