Tíminn - 18.03.1993, Síða 2

2 Tíminn
Fimmtudagur 18. mars 1993
Samstaða á Alþingi um styrkingu Landsbanka, en málsmeðferð ríkisstjórnarinnar harðlega gagn-
Vandi Landsbankans endur-
speglar veikt atvinnulíf
Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra sagði á fundi með bankastjór-
um Landsbanka fyrir hádegi í fyrradag að ekki yrði tekin ákvörð-
un um bætta eiginfjárstöðu Landsbankans á næstu dögum. í há-
deginu þann dag ákvað forsætisráðherra að boða til skyndifund-
ar í ríkisstjórninni til að ræða málefni bankans. Friðrik Sophus-
son fjármálaráðherra sagði á Alþingi í gær að eftir þær aðgerðir
sem nú hefði verið ákveðið að ráðast í yrði hallinn á ríkissjóði yf-
ir tíu milljarðar og öllum mætti vera ljóst að ekki værí tilefni til
frekarí útgjalda af hálfu ríkissjóðs í tengslum við gerð kjara-
samninga.
Á fundi í efnahags- og viðskipta-
nefnd Alþingis í gærmorgun var
upplýst að á fundi bankastjóra
Landsbankans og Jóns Sigurðs-
sonar viðskiptaráðherra sem
haldinn var kl. 11 á þriðjudaginn
hefði Jón sagt að ríkisstjórnin
myndi enga ákvörðun taka varð-
andi eiginfjárstöðu bankans á
allra næstu dögum. í hádeginu
sama dag var engu að síður tekin
ákvörðun um að fresta fundum
Alþingis og boða skyndifundi í
ríkisstjóminni til að fjalla um
slæma stöðu Landsbankans.
Flest virðist benda til að Jón hafi
ekki vitað annað þegar hann sat
fund með bankastjórum Lands-
banka fyrir hádegi en að engin
ákvörðun yrði tekin í skyndi. Dav-
íð Oddsson mun hins vegar hafa
tekið ákvörðun um að boða
skyndifund í ríkisstjórninni og
þannig tekið málið úr höndum
viðskiptaráðherra. Jón hafði um
nokkurt skeið átt í viðræðum við
forsvarsmenn Landsbanka, Seðla-
banka og Bankaeftirlitsins um
hvernig mætti bæta eiginfjár-
stöðu Landsbanka.
Bankastjórum Landsbanka
sagt aö halda sér saman
Bankastjórar Landsbankans
neituðu að ræða við fjölmiðla í
gær þrátt fyrir að ákaft væri eftir
því leitað og engin yfirlýsing kom
frá bankanum. Bæði í gær og f
fyrradag fengu fjölmiðlar þó þau
skilaboð að bankinn myndi gefa
út yfirlýsingu um málið. Sam-
kvæmt heimildum Tímans er
ástæðan fyrir þessu þrýstingur frá
ríkisstjóminni. Bankastjórarnir
voru óánægðir með hvernig ríkis-
stjómin stóð að aðgerðum sín-
um. Ríkisstjórnin hefur hins veg-
ar lagt hart að bankastjórunum
að lýsa óánægju sinni ekki í fjöl-
miðlum.
Þórður Ólafsson, forstöðumaður
Bankaeftirlits Seðlabankans, er
einn fárra embættismanna í fjár-
málakerfi landsins sem hefur
gagnrýnt hvemig ríkisstjórnin
stóð að málum, en það gerði hann
fyrst í Tímanum í gær. Hann fékk
litlar þakkir að launum. Bæði for-
sætisráðherra og viðskiptaráð-
herra ræddu við hann og gagn-
rýndu hann harðlega fyrir yfirlýs-
ingar sínar. Síðdegis í gær bað
hann forsætis- og viðskiptaráð-
herra afsökunar á ummælum sín-
um.
Tíminn reyndi mikið í gær að fá
viðtal við forsvarsmenn Lands-
bankans í gær til að bera undir þá
fullyrðingar um að borið hefði á
miklum ótta hjá viðskiptamönn-
um bankans í gær og fyrradag og
að sparifjáreigendur hefðu tekið
fé út úr bankanum. Þessar full-
yrðingar fengust ekki staðfestar
af bankanum.
Málsmeðferð stjórnvalda
skaðar Landsbankann
Eins og kunnugt er ákvað ríkis-
stjórnin að boða til sérstaks
aukafundar um málefni Lands-
bankans um miðjan dag f gær.
Þingfundum var frestað og þing-
flokkar ríkisstjórnarinnar voru
kallaðir til fundar. Fjölmiðlar töl-
uðu um að bankakerfi lands-
manna riðaði til falls og minnt-
ust á Færeyjar og Finnland í því
sambandi. Alþýðublaðið, mál-
gagn viðskiptaráðherra, segir t.d.
í fyrirsögn í gær: „Landsbankan-
um bjargað, — eiginfjárstaðan að
hruni komin.“
Þingmenn gagnrýndu harðlega
framgang ríkisstjórnarinnar. Þeir
spurðu hvernig ætti að útskýra
það fyrir lánardrottnum okkar
útí heimi að þingfundum skyldi
hafa verið frestað og boðað til
skyndifundar f ríkisstjórninni til
að fjalla um slæma stöðu Lands-
bankans. Ólafur Ragnar Gríms-
son fullyrti að þessi framgangur
hefði rýrt mikið traust á Lands-
bankanum erlendis og það myndi
kosta mikla vinnu að endur-
heimta það. Hann fullyrti jafn-
framt að þessi framgangur mundi
kosta bankastofnanir hér á landi,
fyrirtæki og þjóðarbúið allt millj-
arða í hærri vöxtum og verri
lánskjörum erlendis.
Aukið eigið fé Landsbankans
þýðir, af bókhaldslegum ástæð-
um, að það verður að gera bank-
ann upp með tapi uppá yfir tvo
milljarða króna. Sumir lána-
samningar sem Landsbankinn
hefur gert við erlenda banka gera
ráð fyrir að endurskoða megi
vexti sem Landsbankinn greiðir
ef hann er rekinn með miklu tapi.
Það þarf heldur ekki að hafa
mörg orð um það að tap upp á 2-
3 milljarða króna er afar slæm
augiýsing fyrir Landsbankann.
Jóhannes Nordal seðlabanka-
stjóri sagði að erlendum við-
skiptabönkum íslands hefði í gær
verið send tilkynning um aðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar til styrktar
Landsbanka. Engin viðbrögð
hefðu borist. Jóhannes sagðist
ekki telja að aðgerðirnar eða
málsmeðferð myndi skaða láns-
traust íslendinga erlendis.
Jóhannes sagðist ekkert telja at-
hugavert við málsmeðferð ríkis-
stjórnarinnar. Hann sagði að það
hefði ekki farið hjá því að það
hefði vakið mjög mikla athygli
þegar fjórir milljarðar eru settir f
Landsbanka. Hann sagðist telja
að fjölmiðlar gerðu of mikið úr
málinu en hvorki hann né ríkis-
stjórnin réði við það.
Nýjar reglur Landsbankanum
erfíðar
Það eru nýjar alþjóðlegar reglur
um eiginfjárstöðu banka, svokall-
aðar BlS-reglur, sem eiga stærst-
an þátt í því að stjórnvöld ákveða
að leggja Landsbankanum til
aukið eigið fé. Með þessum regl-
um verða tvær meginbreytingar.
Gerðar eru meiri kröfur um eigið
fé banka en áður og mat á áhættu
útlána er breytt. Eiginfjárhlutfall
er hækkað úr 5% í 8% og útlán-
um er skipt upp f nokkra áhættu-
flokka. Sem dæmi má nefna að
lán til sveitarfélaga bera 20%
áhættu. Lán til húsnæðiskaupa
eða húsbygginga, fyrirtækja eða
einstaklinga bera 50% áhættu.
Lán til atvinnuvega, eins og t.d.
til sjávarútvegs, eru hins vegar í
100% áhættuflokki. Það er skilj-
anlegt að t.d. Evrópubandalagið
meti sjávarútveg, fiskvinnsluhús
og skip, sem mjög áhættusaman
skuldara. Það er hins vegar
spurning hvort það sama gildi á
íslandi þar sem allt efnahagslífið
byggir á sjávarútvegi.
Steingrímur Hermannsson
benti á þetta f umræðunum á Al-
þingi. Hann sagði að við ættum
að sjálfsögðu að hafa alþjóðlegar
reglur um mat á eiginfjárhlutfalli
banka. Það sé hins vegar spurn-
ing hvort nauðsynlegt sé að taka
þær upp algerlega óbreyttar.
Hann nefndi að aðrar þjóðir
hefðu lagað þær að sýnu efna-
hagslífi og nefndi Frakkland sér-
staklega í þvf sambandi.
Landsbankinn er með um 70%
allra sjávarútvegsfyrirtækja í við-
skiptum. Steingrímur sagði að
svo gæti farið að BlS-reglurnar
neyddu Landsbankann til að
draga úr viðskiptum við sjávarút-
veginn. Allir gætu séð í hendi sér
hvaða afleiðingar það hefði fyrir
efnahagslífið.
Landsbankinn tapar engu á
viðskiptum við Sambandið
Davfð Oddsson forsætisráðherra
hefur talað um að erfiðleika
Landsbankans megi rekja til „for-
tíðarvanda". Hann nefndi fisk-
eldi, loðdýrarækt, erfiðleika Sam-
bandsins og kaupin á Samvinnu-
bankanum sérstaklega f þessu
sambandi. Á fundi í efnahags- og
viðskiptanefnd í gær sögðu end-
urskoðendur Landsbankans að
yfirtaka bankans á Sambandinu
hefði tekist mjög vel og óvíst væri
hvort bankinn myndi tapa krónu
á viðskiptum við Sambandið.
Ennfremur upplýstu endurskoð-
endurnir að kaupin á Samvinnu-
bankanum hefðu styrkt Lands-
bankann.
Endurskoðendurnir hafa reynt
að meta líkleg útlánatöp Lands-
bankans. Niðurstaða þeirra er að
nauðsynlegt sé að staðan á af-
skriftareikningi bankans um síð-
ustu áramót verði 4,5 milljarðar
en hún er í nú 2,8 milljarðar.
Fróðlegt er að skoða mat þeirra á
einstökum útlánaflokkum. Þeir
telja hættu á að 850 milljónir
tapist vegna fiskeldis, 111 millj-
ónir tapist vegna loðdýraræktar,
um 300 milljónir vegna rækju-
iðnaðarins og 200 milljónir
vegna ullariðnaðarins. Samtals
eru þetta röskar 1.400 milljónir.
Þá standa eftir um 3 milljarðar.
Þar er um að ræða ýmis fyrirtæki
og einstaklinga í ýmsum atvinnu-
greinum.
Steingrímur Hermannsson
sagði ekki hægt að halda því fram
að um væri að ræða einhvern for-
tíðarvanda. Um væri að ræða
dóm yfir atvinnulífi landsmanna.
Þessar miklu afskriftir endur-
spegluðu bága stöðu atvinnulífs-
ins. Hann sagði að bætt eiginfjár-
staða Landsbankans dugði ekki ef
staða atvinnulífsins batnaði ekki.
Ríkisstjórnin yrði að koma þar
með aðgerðir sem bættu stöð-
una.
Aðrar leiðir voru færar til að
styrkja Landsbankann
Það hefði verið hægt að fara
aðra leið við að styrkja eiginfjár-
stöðu Landsbankans, leiðir sem
ekki hefðu leitt til þess að gera
hefði þurft bankann með miklu
bókhaldslegu tapi.
í bankakreppunni á Norður-
löndunum hefiir sums staðar
verið farin sú leið til að styrkja
eiginfjárstöðu bankanna að ríkið
taki yfir einstakar skuldir bank-
anna. Þessi leið var farin þegar
Útvegsbankinn var gerður upp.
Jón Sigurðsson hafnaði þessari
leið á Alþingi í gær. Hann sagði
að þessi leið þýddi að ríkið sæti
uppi með fjölda eigna sem hann
þyrfti að sinna og losna við. Það
væri bankanna en ekki ríkisins að
sinna slíkum störfum.
Óákveðið hvenær eða í hvaða
formi Landsbankinn fær pen-
inga frá ríkinu
I ræðu Friðriks Sophussonar
fjármálaráðherra á Alþingi í gær
kom fram að ekki liggur fyrir
með hvað hætti Landsbankinn
fær þá tvo milljarða sem ríkis-
sjóður ætlar að leggja honum til
og ekki heldur hvenær það verði
gert.
„Það liggur ekki fyrir í hvaða
formi þessi ráðstöfun verður gerð
en gera má ráð fyrir að það verði
gert með skuldabréfum sem ríkið
myndi greiða í tímans rás, t.d. á
nokkurra ára bili. Aðalatriðið er
að hér er verið að styrkja eigin-
fjárstöðu bankans en ekki lausa-
fjárstöðu," sagði Friðrik.
Ólafur Ragnar Grímsson sagði
þetta sýna vel að málið væri ekki
vel undirbúið og ekki hefði verið
nokkur þörf á skyndifundi í ríkis-
stjórninni.
Á fjármálaráðherra var að skilja
að ekki þyrfti að gera grein fyrir
framlaginu til Landsbanka í fjár-
aukalögum þó að það kæmi fram
í ríkisreikningi.
Friðrik segir að nú þýði ekk-
ert að tala um hærra kaup
Friðrik Sophusson sagði að sú
niðurstaða sem nú er orðinn
hlyti að hafa áhrif í þeim kjara-
viðræðum sem framundan eru.
Hallinn á ríkissjóði hækkaði enn
og ekki þýddi að biðja ríkið um
aukna fjármuni til sérstakra að-
gerða í atvinnumálum.
„Þetta þýðir þegar lauslega er
Iitið til ríkissjóðs að gera má ráð
fyrir því að reikningslegur halli á
ríkissjóði verði talsverður á þessu
ári og talsvert meiri en á síðasta
ári, a.m.k. tíu milljarðar og hugs-
anlega hærri. Þetta sýnir að ríkis-
sjóður hefur minni möguleika en
áður til að auka útgjöld, til að
mynda að fara af stað með fram-
kvæmdir eða annað. Á þetta vil ég
leggja áherslu á vegna þess að nú
er eins og menn vita nokkuð lagt
að ríkissjóði að auka fram-
kvæmdir, draga úr tekjum hans
eða auka útgjöld á öðrum svið-
um,“ sagði Friðrik.
Fær íslandsbanki tvo millj-
arða frá ríkinu í vor?
í frumvarpinu sem lagt var fram
á Alþingi í gær um aðgerðir til að
bæta eiginfjárstöðu Landsbanka
er gert ráð fyrir að tryggingar-
sjóði viðskiptabanka verði veitt
heimild til að taka þrjá milljarða
að láni með ríkisábyrgð. Einn
milljarður á að fara til Lands-
banka en ekki er tiltekið hvað
gera á við hina milljarðana tvo.
Ólafur Ragnar Grímsson fullyrðir
að milljarðarnir tveir eigi að fara
til íslandsbanka en staða hans
hefur veikst mikið í kjölfar mikils
útlánataps. Viðskiptaráðherra
svaraði þessu ekki beint en sagði
að milljarðarnir yrðu notaðir til
að styrkja bankakerfið í landinu.
Ekki væri útilokað að Landsbank-
inn fengi þá til viðbótar.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að
viðskiptaráðherra geti að höfðu
samráði við fjármálaráðherra
ákveðið með einu bréfi að láta
viðskiptabanka, hugsanlega ís-
Iandsbanka, fá tvo milljarða.
Þetta var gagnrýnt á Alþingi í
gær. Ólafur Ragnar lagði til að
þetta yrði skilyrt í frumvarpinu á
þann hátt að viðskiptaráðherra
gæti ekki veitt einni lánastofnun
meira en 100 milljónir nema
leggja málið fyrst fyrir Alþingi.
Krafíst tilsjónarmanna með
ráðamönnum Landsbanka
Ríkisstjórnin hefur rætt um að
setja sérstaka tilsjónarmenn yfir
Landsbankans og raunar er gert
ráð fyrir slíkri heimild í frum-
varpinu. Össur Skarphéðinsson,
formaður þingflokks Alþýðu-
flokksins, hefur í fjölmiðlum
krafist þess að settir verði tilsjón-
armenn með bankanum. Stjórn-
arandstaðan gagnrýndi þetta í
gær. Þeir bentu á að ef bankinn
væri svo illa rekinn sem haldið
væri fram væri eðlilegt að skipt
væri um bankaráð.
í umræðunni var bent á að staða
Landsbankans væri betri nú en
oft áður. Eiginfjárstaða bankans
er nú um 6 milljarðar. Lausafjár-
staða hans er góð og hefur sjald-
an verið betri. Bankinn greiddi
ekkert í refsivexti til Seðlabanka
á síðasta ári en þangað hefur
hann oft þurft að greiða háa vexti
vegna slæmrar lausafjárstöðu.
íslenskt bankakerfi stendur
traustum fótum
„Langvinnir efnahagserfiðleikar
hér á landi og stöðugar fréttir af
erfiðleikum innlánsstofnana í
ýmsum nágrannaríkjum okkar
gera það að verkum að það er
mikilvægt að grípa til aðgerða til
að auka traust á bankakerfi lands-
ins,“ sagði Jón Sigurðsson við-
skiptaráðherra í framsöguræðu
sinni á Alþingi í gær.
í ræðu Jóns kom fram að það er
mat endurskoðenda Landsbank-
ans, ríkisendurskoðanda, að af-
skriftareikningur bankans þurfi
að vera 4.500 milljónir miðað við
árslok 1992. Þá er það mat þeirra
að auka þurfi afskriftir útlána
enn á þessu ári og að afskrifta-
reikningurinn verði 5.800 millj-
ónir í árslok.
„Eftir þessar aðgerðir stendur
íslenska bankakerfið traustum
fótum. Eiginfjárstaða bankanna
er góð og fullnægir hinum al-
þjóðlegu kröfum sem til þeirra
eru gerðar,“ sagði Jón. „Reyndar
er það svo að eiginfjárstaða ís-
lenska bankakerfisins hefur löng-
um verið traust og traustari en í
sumum nágrannalöndunum. T.d.
hefur verið bent á að ein stór or-
sök erfiðleika banka í Finnlandi
er einmitt sú að eiginfjárstaða
þeirra var tiltölulega veik og þeir
því illa búnir undir erfiðleika."