Tíminn - 18.03.1993, Blaðsíða 8

8 Tíminn
Fimmtudagur 18. mars 1993
í dag, 18. mars, er hin þekkta kempa,
Daníel Ágústínusson, 80 ára. Af því til-
efni sting ég niður penna og segi til
hamingju og innilegar þakkir fyrir 40
ára störf fyrir Framsóknarflokkinn á
Akranesi.
Afmælisbamið er engum líkur. Hann
er ótrúlegur. Mér er næst að halda að
aðeins einu sinni á öld fæðist slíkur
maður. Ég hef að minnsta kosti ekki
mætt neinum sem svipar til hans.
Hann er eldhugi, sem flýgur hratt og
lætur sér fátt mannlegt óviðkomandi.
Þó að hann standi nú á áttræðu, er
varla grátt hár á hans höfði. Elli kerl-
ing er langt frá honum. Dæmi um það
er, að nú fyrir nokkru þegar ég stóð við
hlið hans á mannamóti var ég spurð
hvort ég væri konan hans, en til skýr-
ingar skilja nær fjórir tugir ára á milli
okkar. Það mætti halda að sá fullorðni
hefði verið geymdur í bómull, en svo
er aldeilis ekki.
Daníel á að baki fjölþætt störf og hef-
ur hvergi sparað sig í átökum, sem
gjaman skapast um mann sem hefur
svo sterkan jámvilja og hefur jafn mik-
inn áhuga á að vinna að málefnum
samfélagsins. Hann hefur Iíka borið
gæfu til að sjá miklar og farsælar
breytingar á öllum sviðum þjóðfélags-
ins og alltaf verið tilbúinn að leggja
hönd á plóg. Það hefur svo sannarlega
munað um verkin hans.
Brimið við Eyrarbakka hefur eflt
margan manninn til dáða. Þar hafa
margir áhrifamenn þjóðfélagsins
fæðsL Það var einmitt á Bakkanum
sem Daníel leit fyrst dagsins ljós, nán-
ar tiltekið í Steinskoti, sonur hjón-
anna Ingileifar Eyjólfsdóttur og Ágúst-
ínusar Daníelssonar. Þegar í skóla fór
Daru'el að láta að sér kveða, hann lauk
prófi frá Héraðsskólanum á Laugar-
vatni og fór síðan í Kennaraskólann og
lauk þaðan prófi árið 1936. Hann
kenndi eftir það í nokkur ár og gerðist
síðan erindreki Framsóknarflokksins í
8 ár. Ég sé hann í anda þeytast um
landið að boða fagnaðarerindið.
Mælska hans og sannfæringarkraftur
hefur aldeilis fengið að njóta sín.
Hvort sem það er þessum ferðalögum
eða eðlislægum áhuga á landi og þjóð
fyrir að þakka, er ljóst að engan þekki
ég sem kann jafn skýr skil á fólki hvað-
anæva af landinu. Mér er nær að halda
að hann þekki eitthvað til á hverjum
bæ allt í kringum landið, minnið er
eins og fullkominn hugbúnaður í
tölvu, eitt lykilorð og upplýsingamar
koma á færibandi.
Til Akraness var Daníel ráðinn sem
bæjarstjóri árið 1954 og gegndi bæjar-
stjórastarfi til ársins 1960. f bæjar-
stjóratíð sinni beitti hann sér fýrir
margþættum nýmælum og kom ýmsu
í framkvæmd sem teljast má til mikilla
framfara og bæjarbúar njóta enn góðs
af. Hvemig starfslok urðu, kunna aðr-
ir betur að segja frá en ég, en víst er að
þau eru skráð í Öldina okkar. Mér
finnst það lýsa Daníel vel þegar ég
heyrði hann rifja þennan tíma upp við
kunningja sinn sem var bæjarfulltrúi á
þessum tíma. Þegar þeir vom búnir að
rifja upp ásakanir og árásir sem Daníel
mátti þola, sagði kempan: ,14ikið var
annars gaman á þessum árum. Þetta er
eitthvað sem er þess virði að muna."
Það er ekki hans stíll að láta deigan
síga, enda kom það f ljós að mikill
fjöldi fólks á Akranesi stóð með bæjar-
stjóranum.
Éftir að hann hætti störfum sem bæj-
arstjóri gerðist hann aðalbókari hjá
Bæjarfógetaembættinu og gegndi því
starfi til sjötugsaldurs. f tæp 30 ár var
Daníel bæjarfúlltrúi fyrir Framsóknar-
flokkinn á Akranesi, sat í bæjarráði og
gegndi á þeim tíma oftar en einu sinni
embætti forseta bæjarstjómar, og var
varaþingmaður Framsóknarflokksins
á Vesturlandi árin 1959-1978. í mið-
stjóm flokksins var hann í hartnær 50
ár. Satt að segja væri fljótlegra að telja
upp hvar hann hefði ekki setið í stjóm-
um og ráðum en telja upp öll þau
Akranesi
ósköp sem hlóðust á hans herðar.
Hann sat m.a. í stjóm Sementsverk-
smiðju ríkisins, var endurskoðandi
Sfldarverksmiðju ríkisins, sat í Raf-
orkuráði, stjóm Andakflsárvirkjunar
og situr í stjóm þess enn, og gegndi
umfangsmiklum störfum fyrir Ung-
mennafélag íslands í áratugi, svo eitt-
hvað sé nefnt, að ógleymdum ritstörf-
um, en hann stóð m.a. lengi fyrir út-
gáfu kjördæmisblaðsins Magna, stofti-
aði það blað reyndar.
Undanfarin ár hefur hann verið í
framkvæmdanefnd dvalarheimilisins
Höfða, séð um fjárreiður bygginga-
framkvæmdanna og þeir sem sjá þær
miklu byggingar, sem þar hafa risið á
skömmum tíma, geta gert sér í hugar-
lund að þar liggur mikil vinna að baki.
Ég sagði að erfitt væri að lýsa afmæl-
isbaminu og ég veit að honum finnst
þessi lýsing afar ónákvæm, enda er af
mörgu að taka eftir mikið dagsverk.
Daníel er nákvæmnismaður og vill
hafa alla hluti í réttri röð. Hann er
hreinskiptinn og lætur menn heyra
það sem honum finnst miður fara.
Þetta er einmitt besti kostur Dam'els,
enda á vel við hann máltækið: „Sá er
vinur er til vamms segir." Og það hefur
hann ekki sparað, en hann sparar held-
ur ekki að lyfta mönnum upp, ef hon-
um finnst að þeir eigi það skilið.
Ég kynntist Daníel fljótlega eftir að ég
flutti á Akranes fyrir rúmum 20 ámm
og satt að segja tók það mig dálítinn
tíma að kunna að meta þennan mikla
kraftamann, en með hverju árinu sem
líður hefur mér þótt vænna um þig,
Daníel, og nú tel ég þig með mínum
bestu vinum. Þeir em svo margir kost-
imir sem þú hefur og þó mér finnist
þú stundum fúll fylginn þér, þá ber ég
mikla virðingu fyrir störfúm þínum og
tryggð þín er einstök.
Það þarf ekki að spyrja að því, að
menn sem koma jafn miklu í verk og
Daníel em vel giftir. Hans glæsilega
kona, Anna Erlendsdóttir frá Odda á
Rangárvöllum, hefur leitt afmælis-
bamið með bros á vör í 50 ár. Hennar
glaðværð og skemmtilegheit og ein-
staka hjartahlýja hefur tamið kemp-
una Daníel að svo miklu leyti sem slík-
ir menn verða tamdir. Böm Önnu og
Daníels em: Erlendur, fæddur 1942,
lögreglumaður, giftur Grétu Jónsdótt-
ur, þau eiga 3 dætur og búa á Selfossi;
og Ingileif, fædd 1944, kennari, gift
Antoni Ottesen, þau eiga 3 syni og búa
að Ytra-Hólmi.
Daníel hefur byggt upp Framsóknar-
flokkinn á Akranesi, verið þar allt í
öllu, haldið utan um félagsstarfið,
aldrei sparað tíma né krafta til að efla
starfa og hvatt og brýnt menn til dáða.
Hann hefur með sinni einstöku
mælsku og rithæfileikum ýmist fengið
fólk til að klökkna af hrifningu eða
brenna af reiði. Orð hans hafa ætíð
haft áhrif og engan þekki ég sem á
annað borð þekkir afmælisbamið, sem
ekki hefur skoðun á honum. Sagt er að
unnt sé að sleppa við gagnrýni með því
að segja ekki neitt, gera ekki neitt og
vera ekki neitt. Afmælisbamið hefur
ekki sloppið við gagnrýni, enda hefur
hann margt sagt, lyft grettistaki víða
og er þess vegna sú kempa sem raun
ber vitni.
Góðu vinir, Anna og Daníel.
Á þessum merku tímamótum í lífi
ykkar óska ég ykkur bjartra daga og
þakka þá tröllatryggð sem þið hafið
ávallt sýnt mér og mínu fólki.
Ingibjörg Pálmadóttir
Saga Landsmóta UMFÍ er heiti nýút-
gefinnar bókar. Á 544 síðum stómm er
greint frá 20 Landsmótum í texta og á
myndum. Tveir hugdjarfir aðdáendur
mótanna spöruðu ekkert til þess, að
ritið gerði þessum hátíðum ung-
mennafélaganna verðug skil. Af hinum
þremur valinkunnu höfundum var þó
einn sem axlaði stærsta skerfinn. Lítið
hefði ritið orðið og gildi þess fánýtt, ef
ekki hefðu verið til heimildir og þær
trúverðugar. Ötulleikasýndu höfundar
við að safna þeim og vinna úr þeim
texta og þá vom myndasafnarar eigi
slakari við að prýða bókina. Þegar lesn-
ar og skoðaðar em síður sjö fyrstu
endurvöktu leikanna 1940-1957 er tíð-
um vitnað í Skinfaxagreinar Daníels
Ágústínussonar og sýndar myndir í
hans eign. Daníel lá ekki á liði sínu við
að semja skýrslu um hvert nýlokið
mót, en hann lagði sig fram við undir-
búning þeirra og að þeim loknum upp-
gjör ijármála. Þessi þrennskonar störf
Dam'els gerðu mótin sem verkefni hér-
aðssambandanna viðráðanlegri. Hefði
samstarfsaðili stjómar UMFI, sem var
Daníel, verið þjösni, afskiptalaus og
eigi gæddur hjálpfysi, þá hefði fá hér-
aðssambandanna fyst til mótshalds.
Daníel má því óhikað telja þann úr for-
ustuliði UMFÍ sem mest orkaði á fram-
hald landsmótanna. Segja má að þetta
bar honum, því að hann var einn af
þeim sem á sambandsþingi UMFÍ1938
stóðu að samþykkt um að endurvekja
landsmótin, sem sofið höfðu frá 1914.
Á Akureyri skyldi vakningin eiga sér
stað. Þetta brást, því að umf. Akureyr-
ar var þá vart starfhæft. Daníel var þá í
stjóm UMFÍ og hafði verið frá 1933.
Ekki mátti guggna á mótshaldinu og
það drifið til Iþróttaskólans í Hauka-
dal. Þetta hafa verið ámóta dirfsku að-
gerðir eins og þegar ótíð hamlaði að
landsmót yrði haldið 1949 að Eiðum
og á fáum vikum var söðlað um og bú-
ið upp á til mótshalds í Hveragerði. Þar
var Daníel að verki. Ekki að tala um að
hætta við mótið og svo launaði vætt
Suðurlands honum, Eyrbekkingnum,
tiltækið með hvössu vatnsveðri af
suðri. Gegn því barðist hann vasklega
og glaður með um 300 ungmennafé-
lögum, sem kepptu í öllum greinum
nema einni á fyrra degi. Lögðust til
svefns aurugir og blautir, en aldrei
glaðari, enda umbunuðu náttúruvöld-
in mótsfólkinu með uppstyttu úr há-
degi næsta dag og sólskinsveðri. Þá
hafði Daníel skipt fjórum sinnum um
föt. Endurminningar Daníels frá þessu
stórviðrismóti birtust í 75 ára afmælis-
riti UMFÍ „Ræktun lýðs og lands".
Hefði verið gefist upp fyrir rosanum
...? Snúum þessum texta við og stað-
hæfum, að við það að þrauka og láta
ekki rosann ráða, verður aldrei hopað
af mótsvettvangi. Á Þingvallamótinu
1957, síðasta móti Daníels, var sudda-
regn. Þar leit enginn til veðurs, síst
Daníel.
Afmælisbam dagsins má gleðjast við
þá hugsun að hann með þeim forustu-
störfum sem hér voru greind hefur
stuðlað manna mest að því að gera
landsmót UMFÍ að hátíð í íslensku
þjóðlífi.
Danfel hefur tekist margt á hendur á
starfsamri ævi, til að mynda kennslu í
barnaskóla, héraðsskóla og gagn-
fræðaskóla, framkvæmdastjóm stjóm-
málaflokks og UMFÍ, störf bæjarstjóra
og alþingismanns. Þessu hafa fylgt
margþætt hliðarstörf. — Eitt þeirra
var í íþróttanefnd ríkisins. í hana var
hann tilnefndur af stjóm UMFÍ 1943
og hélt þeim nefndarstörfum í 31 ár.
Hann var Iengst af gjaldkeri. Reynsla
mín af honum í þeim störfum var sú,
að hefði ég þurft að láta einhvem gæta
fiár míns, þá hefði ég leitað til Daníels.
Á þeim tíma sem Daníel starfaði í
nefridinni þurfti nefndin að segja álit á
staðsetningu og gerð um 400 mann-
virkja og þá miðla fé úr íþróttasjóði.
Eitt félagsíegra stórvirkja var strax eft-
ir gildistöku íþróttalaga að skipta land-
inu í íþróttahéruð. Þetta var í sumum
tilfellum viðkvæmt, en nefndinni tókst
að leysa það af hendi án verulegra
átaka. Þekking Daníels á landinu og
ýmsum félagslegum háttum þjóðar-
Egill Bjamason
Kveðja frá Kópavogsbraut 1 a
Jivergierbetraaövera'enávimfundum
og vist væri best að dvelja þar öllum stundum.
En eirm verðurjafnan endir sérhverra fundœ
Áður en varir dregur til kveðjustunda. “
(fvar ítí SteAja)
Ekki uggði mig að svo stutt yrði til
kveðjustundar 6. mars, er við Egill sett-
umst niður og ræddum um næsta fund
í félaginu okkar hér í húsinu, en hann
átti að halda viku seinna. Ágætur maður
ætlaði að koma og flytja okkur sitthvað
skemmtilegt. Egill sagðist hlakka til
þessa fundar. Ef hann fær einhveiju um
það ráðið, verður hann áreiðanlega ekki
langt frá okkur er við höldum næsta
fund.
Skömmu eftir að við fluttum í þetta
hús (þar sem eru 40 íbúðir), eða í árslok
1988, stofnuðum við félagið Dægradvöl.
Síðan hafa verið haldnir 63 skemmti-
fundir. Egill var að sjálfsögðu strax kos-
inn í stjóm félagsins og bar þar titilinn
skemmtanastjóri. Þegar við, að honum
gengnum, förum að hugsa um starfsemi
félagsins, finnum við hve stór þáttur Eg-
ils var. Fjöldi sjálfboðaliða hefur
skemmt á fúndum okkar, sumir komið
oft og flestir fyrir milligöngu Egils. Þá
kom berlega í Ijós hve vel kynntur og
vinamargur hann var. Hann stjómaði
flestum fundum félagsins, hélt uppi
þeirri léttu glaðværð sem honum var
svo eiginleg, að ógleymdum söngnum
sem hann stjómaði, en söngur hefur
verið stór þáttur í starfsemi félagsins,
innar kom í góða þágu.
Það verk sem kemst næst því að fylgja
landsmótum UMFÍ úr garði og festa
þau í starfi UMFÍ, voru lög um félags-
heimili. Við höfðum á ferðum okkar
um landið séð hve þjóðin bjó illa að fé-
lagsmálum sínum. Til voru vanbúin
gömul þinghús, IOGT-hús, kvenfélags-
hús og ungmennafélagshús. í þessum
í mörgum tilfellum illa gerðu húsum,
sem voru vanbúin að hreinlætis- og
hitunartækjum, var undravert hvað
margt menningarstarfið fékk aðstöðu,
sem vart er unnt að kalla húsaskjól.
Daníel bar upp í íþróttanefndinni til-
lögu um að nefndin samþykkti að
vekja athygli allra stjómmálaflokk-
anna á þessu slæma ástandi. Það
þekktu stjómmálamenn af dvöl í þess-
um húsum, er þeir ferðuðust um íand-
ið og héldu fundi. Allir flokkar komu
fram á Alþingi með lausnir á vandan-
um.
Að lokum fékkst samvinna Fram-
sóknar- og Sjálfstæðisflokksins um
frumvarp til laga um félagsheimili og
samtímis breytingu á lögum um
skemmtanaskatt, þar sem ráðgert var
að þeim hundraðshluta sem runnið
hafði til að reisa þjóðleikhús, yrði var-
ið til að taka þátt í kostnaði félags-
heimila. Hvortveggja var samþykkt á
Alþingi 1947 og tók gildi með ársbyrj-
un 1948.
Daníel var stórvirkur að koma mál-
efni félagsheimila áfram til samþykkt-
ar á Alþingi. Vinna við að koma málum
félagsheimila í réttan farveg til lausnar
á vanda félaganna var margþætt og í
mörgum tilfellum erfið. Til voru þeir
og jafnvel í opinberum stöðum, sem
sögðu að nefndin ætti ekkert að skipta
sér af hvort til félagsheimilis væri
vandað eða ekki. Eigendum bæri viss
hundraðshluti kostnaðar smíðinnar,
þó þeir létu það fé sem frá sjóðnum
kom nægja, varðaði nefndina ekkert
um það. Gegn þessu var Daníel ein-
beittur. Hann hafði sömu skoðun og
Hermann Jónasson forsætisráðherra
hafði sagt við mig, er hann réði mig:
„Minnstu þess, að mannvirki sem fær
fjárstuðning úr íþróttasjóði, skal gera
til strangari kröfúr um gæði en þau
sem ekki njóta slíks stuðnings." Með
þessa reglu að leiðarljósi urðu félags-
heimilin vönduð mannvirki.
Um það leyti sem Daníel hætti að
starfa í nefndinni höföu 65% sveitarfé-
laganna eignast ný eða endurbætt fé-
lagsheimili.
Það var árangursríkt að starfa með
Daníel, jafnvel þó vandinn væri ærirm.
Hann var ekki á því að gefast upp. Ég
held hann hafi á stundum haft gaman
af að yfirstíga erfiðleikana.
Sjálfur hefur hann orðið að ganga á
hólm við veikindi og það hefur verið
okkur vinum hans gleði að sjá að í bar-
áttu við þau hafa komið fram sömu
eiginleikar eins og hér að framan var
lýst, hve hann réði niðurlögum ýmiss
félagslegs vanda.
Þökk Daníel að fá svo lengi að njóta
atorku þinnar og því að sjá hugsjónir
rætast. — Þökk einnig hinni ágætu
konu, Önnu Erlendsdóttur, hvað hún
bjó Daníel unaðslegt heimili, þar sem
var ávallt gleði og alúð að mæta. —
Heill þér Daníel, er þú kemst á níræð-
is aldur.
Þorsteinn Einarsson
eins og hann hefur verið á öllum lífeferli
Egils sjálfs.
Helgakviðu (H. TVyggvasonar) orti Eg-
ill árið 1976. Mig langar að hér verði
birtar nokkrar ljóðlínur úr Helgakviðu,
og leyfi ég mér að breyta um nöfn, —
Helgi í Egill:
Mörgwn greiða gerði harm.
Cóðra mama hylli varm.
BiðjaAgli blessunar
bókamerm og safnarar.
Og sföar í kviðunni, þegar komið er að
hinu gullna hliði og Pétur ávarpar
komumann:
Gjörðu svo vel að gartga irm
um Gullna hliðið, Egill mirm.
Margir taka á mótiþér....
Aðstandendum hans öllum sendum við
einlægar samúðarkveðjur héðan úr
húsinu. Blessuð sé minning Egils
Bjamasonar.
Kristján Guðmundsson