Tíminn - 15.05.1993, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Laugardagur 15. maí 1993
Tíniínn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoöamtstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrfmsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Glslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavfk Sfml: 686300.
Auglýslngasfmi: 680001. Kvöldsfmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö f lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Heimilisböl
Vandræðagangurinn vegna ráðherraskipta og hróker-
inga í ríkisstjórninni er orðið enn eitt heimilisbölið í
stjómarsamvinnunni. Það er vitað mál að breytingar
verða í ráðherraliði Alþýðuflokksins, þar sem skipt verð-
ur á ríkisstjómarstólum og feitum embættum og kemur
þar alls staðar krati í krata stað, svo að þar verður bita
munur en ekki fjár.
En það er verra með Sjálfstæðisflokkinn og ráðherra-
stóla hans. Formaður Alþýðuflokksins tilkynnir miklar
breytingar í stjóminni og jafnframt að ráðuneytum verði
skipt upp á nýtt milli flokkanna,' og talað er um það eins
og frágengið mál að íhaldið fái utanríkismálin, en kratar
aftur sjávarútveg eða fjármál eða hvorutveggja.
Þegar Friðrik fjármálaráðherra og Þorsteinn sjávarút-
vegsráðherra em spurðir hvort þeir ætli að rýma stóla
sína, koma þeir af fjöllum. Þorsteinn segir málið aldrei
híifa verið rætt í þingflokki sjálfstæðismanna í ríkisstjóm
og ekki einu sinni manna á meðal í þingmannaliði
flokksins.
Það er engu líkara en að Jón Baldvin Hannibalsson, for-
maður Alþýðuflokksins, sé farinn að ráðskast með þing-
flokk og ráðherralið Sjálfstæðisflokksins eins og hann sé
herfang hans. Er ekki nema von að íhaldsráðherrarnir
hristi höfuð sín og þykist ekkert hafa heyrt, þegar þeir
em spurðir um hrossaprangið í ríkisstjórninni. En í slík-
um viðskiptum er hrossið aldrei spurt álits, eins og al-
kunna er.
Davíð Oddsson kýs að taka á sig gervi álfs sem er nýstig-
inn út úr hól, þegar hann er spurður um hvort ráðherra-
skipti séu væntanleg. Hann slær úr og í og hefur aldrei
um málið heyrt, eða kannski og að allt geti skeð. Þó er
greinilegt að hann hefur aldrei rætt þessi mál við þá
flokksmenn sína, sem sitja á þingi og í ríkisstjóm. Þeir fá
fréttirnar frá formanni Alþýðuflokksins.
Nú má einu gilda hverjir skipa ráðherrastóla í ríkis-
stjóm íhalds og krata. Þar er ekki afreka að vænta af ein-
um fremur en öðrum.
Hitt er alvarlegra að ef sá trúnaðarbrestur, sem greini-
lega er kominn upp í ráðherraliðinu og þar með stjómar-
samstarfinu, er farinn að tefja fyrir lausn aðkallandi
mála, að þá er það vandamál sem kemur þjóðinni allri
við.
Stjórnarslitum var forðað á síðustu stundu með því að
fresta þingi fram á haust. Ágreiningsmálin eru óleyst og
það sem verra er, fjöldi annarra úrlausnarefna, sem enga
bið þola, em látin reka á reiðanum og enginn veit hve-
nær hægt verður að leysa úr þeim.
Kjaramál, sjávarútvegsstefna, búvörulög, atvinnumál og
ný viðhorf í utanríkismálum eru allt málefni sem eining
þarf að nást um, en eru öll söltuð og verður þjóðin að
treysta á guð og lukkuna, því ekki verður betur séð en að
ráðuneyti Davíðs Oddssonar hafí tekið upp stjórnleysis-
stefnu.
Fátt er betra til að framfylgja stjórnleysi en að senda
þingið heim áður en það lýkur nauðsynlegustu málum,
og hræra upp í ráðherraliðinu þannig að enginn viti
hvaða málaflokki hann á að stjórna eða fái yfirleitt að
sitja lengur í ríkisstjórninni. Til að auka enn á ruglinginn
er sú aðferð áhrifarík að flokksforingjar og ráðherrar gefí
út misvísandi yfírlýsingar.
Ef til vill er rangt að álykta sem svo að þetta sé stjórn-
leysi, öllu fremur að feigðarmerkin á ríkisstjóm Davíðs
Oddssonar séu að koma í ljós.
Að fella meirihlutann
Birgir Guðmundsson skrifar
f vikunni var frá því greint í fjöl-
miðlum, m.a. í því stóra blaði
Morgunblaðinu, að búið væri að
samþykkja frá Alþingi ný stjóm-
sýslulög. Mörgum fannst kominn
tími til að þessi lög færu í gegn á
þinginu, enda er þar tekið á ýmsu
sem verið hefur í umræðunni og
tengist opinberri embættisfærslu,
bæði stjómmálamanna og ríkis-
starfsmanna.
í frétt Morgunblaðsins af laga-
bálkinum segir m.a.: „í öðrum
kafla eru taldar þær ástæður sem
geta valdið vanhæfi starfsmanna
og málsmeðferð þegar um vanhæfi
er að ræða. Má þar Ld. nefna van-
hæfi starfsmanns ef hann er aðili
máls, skyldur eða mægður aðilum
eða hann hefur áður tekið þátt í
meðferð málsins á lægra stjóm-
sýslustigi.
í III. kafla er kveðið á um almenn-
ar reglur sem byggjast á óskráðum
grundvallarreglum stjórnsýslu-
réttarins, svo sem jafnræðisregl-
una (óheimilt að mismuna aðilum
á grundvelli sjónarmiða byggðra á
kynferði, kynþætti, stjómmála-
skoðunum o.s.frv....)".
í umræddri frétt kemur raunar
líka fram að ísland er síðast Norð-
urlandanna til þess að setja al-
menn stjórnsýslulög, en hin nýju
lög eiga að taka gildi um næstu
áramót. Vitaskuld eru almenn
stjómsýslulög grundvallaratriði í
réttarríki og má búast við að þessi
lög gagnist ekki einvörðungu
starfsfólki stjómsýslunnar, heldur
tryggja þau vonandi líka aukið
samræmi og festu í þeim viðbrögð-
um sem hinn aimenni borgari fær
í samskiptum sínum við hið opin-
bera.
Siðvæðingin
Augljóslega vekur setning þessara
laga sérstaka athygli vegna þeirrar
siðvæðingarumræðu, sem vaknað
hefur á síðustu misserum þar sem
athygli manna beinist í auknum
mæli að embættisfærslu og vald-
beitingu embættis- og stjómmála-
manna. Því má segja að það sé
kaldhæðni örlaganna að í því sama
tölublaði Morgunblaðsins og
greint er frá samþykkt stjórnsýslu-
Iaganna og hvílík tímamót þau
marka, er einmitt grein þar sem
spurt er hvort „siðleysi sé íöglegt".
Höfundur þeirrar greinar er Stefán
Vagnsson, framkvæmdastjóri í
Reykjavík, sem hugðist kaupa hina
víðfrægu „Brimborgarlóð" að
Bíldshöfða 1, þegar hún var aug-
lýst til sölu af borginni á sínum
tíma. í grein sinni rekur Stefán
langa sögu um það hvemig stjórn-
sýslan í Reykjavíkurborg kom í veg
fýrir eðlilega sölu á umræddri lóð
og hvemig fyrirhugað brask með
lóðina tengdist fjölskyldu- og vina-
böndum inn í borgarkerfið, bæði
embættismönnum og kjömum
fulltrúum. Alkunna er að borgaryf-
irvöld treystu sér ekki til að ganga
frá sölu á lóðinni til „sinna
manna“, eftir það uppistand sem
orðið var, og hættu við að selja í
bili. Ekki gafst Stefáni þó tækifæri
til að bjóða á ný í þessa lóð, því eins
og kunnugt er fékk Brimborg hana
sem lausnargjald fyrir að falla frá
lögbanni á byggingu á MacDonalds
hamborgarastað við Suðurlands-
braut.
Of oft hjá borginni
Því miður er sú saga, sem Stefán
Vagnsson rekur, ekki einsdæmi,
því embættisfærslur hjá Reykja-
víkurborg orka of oft tvímælis,
vegna þess að þeir sem ákvarðanir
taka eru með einhverjum hætti
„aðili máls, skyldur eða mægður“
þeim sem hlut eiga að málinu.
Ferskt dæmi um nákvæmlega
þetta em kaupin á húsnæði á Lind-
argötu fyrir dagheimili, en þar var
seljandinn Hrafn Gunnlaugsson,
tengdur nánum fjölskylduböndum
tveimur aðilum sem tóku ákvarð-
anir fyrir hönd borgarinnar í mál-
inu. Hvorjgum þessara aðila virð-
ist hafa dottið í hug að þeir væru
vanhæfir af þeim sökum til að ráð-
stafa almannafé. Síðan blása full-
trúar meirihlutans á athugasemdir
minnihlutafulltrúa í borgarstjóm-
inni vegna vinnubragða af þessu
tagi og hafa því miður um árabil
komist upp með það.
Þó að siðbótar sé eflaust þörf víða
í stjómsýslunni og í stjómmálum
raunar yfirleitt, þá er varla á neinn
hallað, þó fullyrt sé að hvergi er
siðbótin brýnni en í Reykjavík.
Langvarandi yfirburðastaða Sjálf-
stæðisflokksins í borginni hefur
gert flokkinn ráðríkan, en um leið
kæmlausan gagnvart því hvað telj-
ast verður eðlileg lýðræðisleg
málsmeðferð. Sjálfstæðisflokkur-
inn telur sig „eiga“ borgina, eins
og stundum er sagt, og því stjóm-
ar hann henni eftir eigin duttlung-
um. Þetta ráðríki og sú spilling
sem fylgir aðhaldsleysinu hefur
verið gagnrýnt af stjórnarand-
stöðuflokkunum, en sú gagnrýni
virðist ekki hafa náð eyrum fólks
— fyrr en nú. Efnahagsþrengingar
og umræða um pólitíska siðvæð-
ingu ásamt hmni ímyndar sjálf-
stæðismanna í höfúðborginni hef-
ur orðið til þess að raunhæfur
möguleiki er á því að hann tapi
þessu höfuðvígi sínu í kosningum
að ári.
Sameiginlegt
framboð?
Eðlilega hefur því komið upp sú
umræða hvort ekki væri rétt í Ijósi
veikrar stöðu Sjálfstæðisflokksins
að núverandi stjórnarandstöðu-
flokkar hefðu með sér samstarf um
framboð í kosningunum. Þessi
umræða hefur þó verið miklu
minni en oft áður og hvergi nærri
eins áköf.
Rökin, sem færð hafa verið fyrir
sameiginlegu framboði eða sam-
starfi af einhverju tagi, hafa jafnan
tekið mið af þeim fullyrðingum
sjálfstæðismeirihlutans að stjóm-
arandstaðan sé sundmð og klofin í
marga flokka, sem ekki geti náð
saman um stjóm borgarinnar.
Þessi rök hins vegar hafa reynst
haldlítil þegar til kastanna kemur,
því reynslan af samfylkingarfram-
boðum, eins og t.d. Nýjum vett-
vangi í síðustu kosningum, hefur
ekki verið eins góð og aðstandend-
ur þeirra höfðu vonast til. Gildir þá
einu þó að ekki hafi allir stjómar-
andstöðuflokkamir verið þátttak-
endur í þeim samfylkingum.
í mörgum sveitarfélögum háttar
þannig til að flokkspólitískar
áherslur eiga ekki beinlínis við um
þau málefni sem brýnust em. Sér-
staklega getur reynst erfitt að
skipta fólki upp eftir flokkspólitík í
mjög fámennum sveitum þar sem
málefni em tiltölulega sérhæfð.
Hins vegar gildir það ekki um
stærsta sveitarfélag landsins, því
þar er fengist við mál sem ekki em
svo ólík landsmálum í eðli sínu.
Flokkspólitík ræður þess vegna
ríkjum í borgarstjóm, og fólk skip-
ar sér í flokka eftir stjómmála-
flokkum. Segja má að Iífssýn og
gildismat hinna ýmsu hópa kjós-
enda finni sér farveg í stjómmála-
flokkunum og þeir séu þannig
birtingarmynd allra helstu sjónar-
miða sem þarfnast útrásar í samfé-
laginu. Það er því ekki tilviljun að
fjölmargir telja sig hafa orðið vara
við óánægju með samfylkingar
margra flokka fyrir kosningar. Það
er ekki síst vegna þess að búið er
að fletja út eða taka burt þennan
afmarkaða farveg sem fólk hefur
haft og blanda honum saman við
eitthvað annað sem viðkomandi
em ekki endilega alls kostar sáttir
við. Auðvitað er sá hópur stór, sem
flakkar á milli flokka frá einum
kosningum til þeirra næstu, en
það er ekki síður stór hópur sem
heldur sig í námunda við „sinn
flokk". Það að vera alþýðuflokks-
maður er eitt, en það að vera með
Nýjum vettvangi er svo annað.
Tengsl fólks við stjórnmálaflokka
em trúlega mun sterkari en oft er
haldið fram og einskorðast alls
ekki við að menn séu félagar í
ákveðnum flokkum. Fjöldi manns
telur sig tilheyra ákveðnum flokki
án þess að vera þar formlegir með-
Iimir. Ef hins vegar flokkshemp-
unni er kastað og samfylkingar-
hattur settur upp, virðist reynslan
benda eindregið til að þetta sér-
staka samband glatist. Þess vegna
er ástæða til að ætla að þróttmesta
pólitíska baráttan náist fram ef
„þúsund blómum er leyft að
spretta".
Viljayfirlýsing
Þar með er ekki verið að segja að
minnihlutaflokkamir geti ekki átt
með sér eitthvert samstarf fyrir
kosningamar. Eðli málsins sam-
kvæmt, hlýtur slíkt samstarf þó að
verða mjög takmarkað og hið
raunveruíega samstarf hefst eftir
kosningar. Einföld viljayfirlýsing
núverandi stjórnarandstöðuflokka
um meirihlutasamvinnu, fái þeir
kjörfylgi til þess í kosningunum,
væri t.d. nægjanleg samvinnu-
skuldbinding. Þannig væm ekki
fyrirfram bæld niður séreinkenni
flokkanna og kjörfylgi þeirra réði
mestu um styrk þeirra í samstarf-
inu, ef af yrði. Ætli menn að binda
enda á meirihlutavald sjálfstæðis-
manna í Reykjavík er líklegast til
árangurs að minnihlutaflokkamir
gangi til kosninga á eigin forsend-
um og fá úrskurð kjósenda. Slíkt
er mun farsælla en að þeir gangi
fram í óvissu um eigin styrk á fljót-
smíðuðum samfylkingarstultum
og eyði orku sinni í alls konar jafn-
vægisæfingar.