Tíminn - 10.07.1993, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Laugardagur 10. júlí 1993
VIÐ UPPHAF fjárlagagerð-
ar reynir mikið á fjármála-
ráðherrann. íslendingar
standa enn frammi fyrir
verulegum aflasamdrætti og þar
með efnahagsörðugleikum áfram.
Rekstrarhalli ríkissjóðs stefnir
langt fram úr fjárlögum. Til að
varpa ljósi á þessi mál er fjármála-
ráðherra, Friðrik Sophusson, í
helgarviðtali Tímans. Mikill og
stöðugur fjárlagahalli, eins og tíðk-
ast hefur á íslandi, telst vera verð-
bólguhvetjandi. Spumingin er því:
Getum við varist verðbólgunni til
lengdar?
„Eg tel að það séu aðrir efnahags-
þættir, sem hafa miklu meiri áhrif á
verðlagsbreytingar en ríkissjóðs-
hallinn og nefni t.d. gengisstefnu
og kjarasamninga í því sambandi.
Hitt er svo annað mál, að ríkis-
sjóðshalli er alltof mikill hjá okkur
og það hefur óbein verðbólguáhrif,
því að við verðum að brúa alltof
breitt bil milli tekna og gjalda, ann-
að hvort með innlendum lánum,
sem hækka vexti og þar með fram-
leiðslukostnað, eða með erlendum
lánum, sem á þenslutímum geta að
sjálfsögðu valdið verðbólgu. Sem
betur fer rfldr hér nú orðið víðtæk-
ur skilningur á því, að verðbólgu-
draugurinn er vágestur sem ekki er
ástæða til að vekja upp aftur. Og
spamaður í ríkisrekstri er að sjálf-
sögðu mikilvægur liður í því að við-
halda efnahagslegum stöðugleika."
Draga verður úr sam-
neyslunni
— Þú segir að lán ríkissjóðs á inn-
lendum markaði til þess að mæta
greiðsluhallanum hækki vexti. Það
lamar þannig innlent atvinnulíf.
Er hætta á heimatiibúinni kreppu
hér á íslandi af þeim sökum?
„Mikil lántaka ríkisins hlýtur að
bitna á annarri starfsemi. Þess
vegna er afar mikilvægt að dregið
sé sem mest úr útgjöldum ríkisins.
einkum samneyslu og tilfærslum. Á
samdráttartímum er nauðsynlegt
að skapa sem best skilyrði fyrir þá
sem tilbúnir em að fjárfesta í nýrri
atvinnustarfsemi. Við þurfum að
leggja áherslu á verðmætasköpun
og nýja útflutningsmöguleika. Lágt
raungengi íslensku krónunnar og
aðildin að EES styrkja samkeppnis-
stöðu íslenskra fyrirtækja og opnar
dymar fyrir nýjum tækifærum. Ef
við rifum seglin í opinberum
rekstri og nýtum ný atvinnutæki-
færi getum við komist fyrr út úr
efnahagslægðinni og aukið hag-
sæld hér á landi.“
Erlendar skuldir
hættulega miklar
— Skuldir þjóðarinnar við útlönd
eru gífurlegar. Erum við á sömu
leið og Færeyjar?
„Það er hárrétt að erlendar skuld-
ir þjóðarinnar eru hættulega mikl-
ar og því miður urðu þær að miklu
leyti til þegar góðæri var mest hér á
landi. Þá trúðu allir á að hagvöxtur
væri náttúrulögmál. Það er kannski
ekki furðulegt þegar til þess er
hugsað, að frá stríðslokum hefur
árlegur hagvöxtur verið yfir 4% að
meðaltali. Nú hefur hins vegar ríkt
stöðnun og samdráttur í hálfan ára-
tug. Þetta er því erfiðasta efnahags-
ástand, sem hér hefur verið frá því á
4. áratugnum.
Sem betur fer erum við ekki á jafn
hraðri leið og Færeyingar í erlendri
skuldasöfnun. Við þurfum þó að
fara að öllu með gát. Við eigum
auðlindir í sjó, sem okkur tekst
vonandi að byggja upp, og við höf-
um reist orkuver, sem vafalítið
munu reynast okkur búbót í fram-
tíðinni. En það er líka eins gott að
við spyrnum fastar við fæti en
frændur okkar í Færeyjum gerðu.
Við getum ekki eins og þeir bankað
á dymar hjá Dönum og beðið um
aðstoð þegar allt um þrýtur. Við
verðum sjálfir, íslendingar, að leysa
okkar vanda. Það gera ekki aðrir
Við verðum enn
að þreyjajeorr-
ann og gouna
fyrir okkur."
— Nýstofnaður gjaldeyrismarkað-
ur gæti komið í veg fyrir mögulegt
gengisfals. Hveraig ætla stjórn-
völd að umgangast hinn nýja
markað?
„Sú ríkisstjóm, sem nú situr, hef-
ur gert breytingar á fjármagns-
markaði, verðbréfamarkaði og
gjaldeyrismarkaði. Tilgangurinn er
að nýta þau tæki, sem reynst hafa
vestrænum þjóðum drýgst til efna-
hagsframfara. Forsenda fyrir því að
það takist, er að leikreglur markað-
arins séu virtar. Markaðurinn er
harður húsbóndi og krefst þess að
vandamálin séu ekki falin og
geymd. Nýlega var gerður við
Seðlabankann samningur, sem
kemur í veg fyrir að yfirdráttar-
skuld ríkissjóðs safnist upp í bank-
anum. Þetta gerir þá kröfti til ríkis-
sjóðs að hann leysi fjárþörf sína á
opnum markaði þar sem vaxtastig-
ið ræðst á hverjum tíma af fram-
boði og eftirspum.
Ég minni einnig á í þessu sam-
bandi, að á síðustu mánuðum fyrr-
verandi ríkisstjómar var yfirdráttur
í Seðlabankanum yfir 9 milljarðar
króna, m.a. vegna þess að ríkisverð-
bréf voru innleyst í stómm stfl. Þá-
verandi fjármálaráðherra skráði
vexti þeirra langt undir markaðs-
gengi í pólitísku áróðursskyni og til
að fela undirliggjandi vanda. Nú-
verandi ríkisstjóm veit að slíkur
feluleikur getur aldrei gengið til
lengdar. Við munum því umgang-
ast markaðinn með öðmm hætti og
gefa Seðlabanka meira svigrúm til
að beita aðferðum sem annars stað-
ar hafa reynst vel. Þessir nýju um-
gengnishættir krefjast þess vitan-
lega að tekist sé á við hin raunvem-
legu vandamál fyrr en ella.“
Arðvænlegar og at-
vinnuskapandi fram-
kvæmdir?
— Á ýmsu hefur gengið með verk-
legar framkvæmdir á Islandi gegn-
um tíðina. Hefur rfldsstjórnin ein-
hverjar arðvænlegar framkvæmdir
á prjónunum? Hvenær á t.d. að
breikka brúna yfir Elliðaáraar og
Reykjanesbrautina og ætlar rflds-
stjómin eitthvað að koma til móts
við tónlistarunnendur, sem stöð-
ugt bíða eftir tónlistarhúsi?
„Ríkisstjórnin hefur sett nokkra
milljarða í opinberar framkvæmdir
til að koma í veg fýrir aukið at-
vinnuleysi. Við höfum fyrst og
fremst reynt að velja þær fram-
kvæmdir, sem líklegar em til að
flýta fyrir hagvexti, og þar liggja
samgöngur auðvitað vel við. Bættar
samgöngur stækka atvinnu- og
þjónustusvæði og flýta fyrir sam-
einingu sveitarfélaga. Þær geta því
sparað í opinbemm rekstri og ýtt
undir hagræðingu í atvinnulífinu
með sameiningu og samvinnu fyr-
irtækja. Um röð framkvæmda vísa
ég til ákvörðunar Alþingis. Þar þarf
að taka tillit til margra sjónarmiða.
Það er hins vegar ánægjuleg ný-
breytni að sjá það gerast, að einka-
aðilar geti hugsað sér að gera göng
undir Hvalfjörð. Ég ætla síður en
svo að gera lítið úr nauðsyn tónlist-
arhúss og reyndar em ýmsar at-
hyglisverðar hugmyndir um slíka
byggingu í gangi. En mér sýnist að
slíkt stórvirki verði vart unnið
nema með samvinnu ríkis, Reykja-
víkurborgar og annarra aðila, sem
nýtt geta slíkt hús t.d. í tengslum
við ferðamál. Á ég þar við ráð-
stefnuhald o.fl.“
Skattagleði í stað ein-
stakiingsframtaks?
— Kjarninn í boðskap Sjálfstæðis-
flokksins hefur lengi verið trú á
einstaklingsframtakið, andúð á því
að rfldð sé að vasast í aUt of miklu
og fjármagni vitleysuna með skatt-
píningu. í ljósi hárra bifreiða-
skatta, nýrra virðisaukaskatta og
hækkaðs tekjuskatts, — hefur orð-
ið stefnubreyting hjá flokknum?
„Kjaminn í stefnu Sjálfstæðis-
flokksins hefur ekkert breyst. Við
sjálfstæðismenn teljum nú sem