Tíminn - 30.07.1993, Síða 4

4 Tíminn
Föstudagur 30. júlí 1993
Timirm
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINHU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Ásgrimsson
Skrffstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sími: 686300.
Auglýsingaslmi: 680001. Kvöldslmar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fféttastjórar 686306, Iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tlmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,-, verö I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Flutningur
ríkisstofnana
Ef litið er til fjölgunar fólks síðustu 10 árin, hefur
fólki á höfuðborgarsvæðinu fjölgað um 25.532
íbúa á meðan heildarfjölgunin er 26.749 íbúar.
Næstmesta fjölgunin hefur orðið á Suðurnesjum á
þessu tímabili, 1.623 íbúar eða 12%. Þar með hef-
ur fjölgunin í Reykjavík og á Reykjanesi orðið
meiri en heildarfjölgunin á landinu.
Þessar upplýsingar og margar fleiri koma fram í
tillögu stjórnar Byggðastofnunar um stefnumót-
andi byggðaáætlun íyrir næstu fjögur ár.
Atvinnuskipting landsbyggðarinnar er ólík eða á
höfuðborgarsvæðinu. Landbúnaður, fiskvinnsla og
fiskveiðar einkenna atvinnulíf landsbyggðarinnar,
en þjónustugreinar ýmiss konar höfuðborgar-
svæðið. Mikil aukning hefur verið í þjónustugrein-
um undanfarin ár og er það hluti af skýringunni á
vexti og viðgangi höfuðborgarsvæðisins.
Tilvist opinberra stofnana hvers konar í Reykjavík
hefur dregið að sér mjög margt fólk og meðal ann-
ars orðið til þess að ungt fólk, sem aflar sér mennt-
unar, fær fremur atvinnu þar en á landsbyggðinni.
Sú blóðtaka er sárust fyrir byggðarlögin úti um
landsbyggðina að hafa takmarkaðan starfsvettvang
fyrir slíkt fólk og sjá á eftir því fyrir fullt og allt til
höfuðborgarsvæðisins.
Það hafa verið miklar umræður um það í gegnum
tíðina hvort hægt sé að snúa þessari þróun við með
því að flytja opinberar stofnanir út á landsbyggð-
ina. Stjórnskipaðar nefndir hafa fjallað um málið,
en lítið hefur skeð utan að aðalstöðvar Skógræktar
ríkisins, sem er lítil ríkisstofnun, voru fluttar á
Fljótsdalshérað fyrir nokkrum árum. Ekki er ann-
að að sjá en sá flutningur hafi tekist vel.
Stjórnskipuð nefnd hefur nú skilað áliti um flutn-
ing ríkisstofnana út á lcind og lagt fram tillögur um
málið. Ljóst er að nefndin hefur haft í huga við til-
lögugerðina að hvert kjördæmi fái eitthvað í sinn
hlut.
Ekki virðist í fljótu bragði neitt sem mælir sér-
staklega gegn því að þær stofnanir, sem um ræðir
— Landhelgisgæslan, Rarik, Skipulag ríkisins,
Byggðastofnun, Veiðimálastofnun eða Landmæl-
ingar ríkisins — geti starfað úti á landsbyggðinni
og haft þar sínar aðalstöðvar. Spurningin er nú
hvert framhaldið verður. Hvert verður næsta skref
stjórnvalda? Verður hafist handa um framkvæmd
þessara tillagna og hvenær? Forsætisráðherra,
sem skipaði nefndina á sínum tíma, hlýtur að gera
til þess ráðstafanir að þessar tillögur nái fram að
ganga. Hann gaf þær yfirlýsingar á sínum tíma að
rétt væri að flytja Byggðastofnun til Akureyrar, svo
sýnt er að hann hefur vilja til stofnanaflutnings.
Því ber honum að hafa forustu um aðgerðir í kjöl-
far nefndarálitsins og gangast fyrir því að stjórnar-
frumvörp verði lögð fram um þessi mál.
Verslunarmannahelgin
Verslunarmannahelgin, þessi
dæmalausa helgi, er nú framund-
an. Hún hefur verið nefnd aðal
ferðahelgi landsins og um þessa
helgi telja nánast allir sér skylt að
þeysa út á þjóðvegi landsins í Ieit
að ævintýrum. Þeir sem heima
sitja eru nánast eins og afbrigðilegt
fólk að láta öll þessi ferðalög fram
hjá sér fara.
Alltaf opið
Allt þetta tilstand er kennt við
verslunarmenn og mánudagurinn
er nefndur frídagur verslunar-
manna. Engin stétt manna á síður
frí þennan dag en verslunarmenn,
það þekki ég af eigin reynslu.
Ég var í mörg ár verslunarstjóri
hjá Kaupfélagi Héraðsbúa á ferða-
mannastaðnum Egilsstöðum. Ég
minnist þess að um þessa helgi var
fádæma annríki og ekki síður fyrir
hana að koma hlutunum af.
Reyndar var þetta fyrir þá daga sem
það þykir sáluhjálparatriði að allar
verslanir séu opnar, helst alltaf.
Þó að mánudagurinn um verslun-
armannahelgina sé nefndur frídag-
ur verslunarmanna, er lítið um
dýrðir hjá þeirri stétt á þessum
degi nema þeir, sem vinna í tengsl-
um við umferðina, fá meiri pen-
inga inn og hafa meira að gera en
endranær.
Enginn hefur tíma á þessum degi
til þess að hugleiða störf og stöðu
þessarar stéttar, sem er geysifjöl-
menn. Þessi stétt manna vinnur
myrkranna á milli við kröpp kjör.
Starf almennra verslunarmanna er
eitt hið lægst launaða á landi hér
og kröfur um vinnuframlag vaxa
alltaf.
Verslunarmiðstöðvar
— félagsmiðstöðvar
Nú þykir sjálfsagt að hafa ætíð
opnar verslanir á laugardögum og
það nýjasta í þessum efnum er að
hafa opið á sunnudögum. Allt er
þetta auðvitað gert í nafni frjálsrar
samkeppni og þjónustu, en minni
sögum fer af því hvað þessi langi
opnunartími kostar og þessi dreif-
ing sömu viðskiptanna á alla daga
vikunnar.
Auðvitað lendir þessi aukni kostn-
aður á vöruverðinu að lokum og
dugar þá ekki til þótt reynt sé eins
og mögulegt er að halda launum
fólks, sem vinnur við verslunar-
störf, niðri.
Úr stórum verslunarmiðstöðvum
berast svo þær fréttir að þær gegni
hlutverki félagsmiðstöðva um
helgar. Fólk flykkist þangað til þess
Jón Kristjánsson skrifar
að sýna sig og sjá aðra og fylgjast
með uppákomum, en ekki til að
versla.
Verslunarmenn:
gleymdir á frídegi
sínum
Ég man ekki eftir mikilli umfjöll-
un fjölmiðla um verslunarmál og
stöðu verslunarfólks í þjóðfélaginu
á frídegi verslunarmanna, enda
hefur enginn tíma til að hlusta á
slíkL Höfuðborgarbúamir em
gjaman á heimleið í bílalest yfir
Hellisheiði eða á Vesturlandsvegi á
þessum degi og aðrir landsmenn á
heimleið í ýmsum landshlutum
eftir ferðalög helgarinnar. Þetta
em staðreyndir lífsins þessa helgi
og verður varla breytt, enda hefur
enginn tekið sér það fyrir hendur
að reyna að breyta þessum venjum.
Útisamkomur: rúss-
nesk rúlletta
Útisamkomur em fylgifiskur
þessarar helgar. Slíkar samkomur
em eins og rússnesk rúlletta í ís-
lensku veðurfari. Landið getur ver-
ið dásamlegt og gott að vera úti í
náttúmnni í góðu sumarveðri, en
útisamkoma þar sem regnið fellur
í stríðum straumum yfir mann-
skapinn í svona 10 stiga hita eða
þar undir er ekki mjög aðlaðandi
fyrirbæri.
Það er lenska að þeir sem heima
sitja nota vikuna eftir verslunar-
mannahelgina til þess að hneyksl-
ast á því hvernig ungt fólk hagar
sér á slíkum samkomum. Ég held
að ungt fólk upp til hópa hagi sér
ekki verr en foreldrar þess gerðu,
en tímarnir em breyttir og nýjar
hættur steðja að og það þarf ekki
marga gikki í hverja veiðistöð til
þess að koma óorði á allan hópinn.
Atlavík fyrir 25 árum
Ég minnist útisamkoma á Austur-
landi eða öllu heldur í Atlavík fyrir
25 ámm eða svo. Starf mitt á þess-
um samkomum var að selja mann-
skapnum sælgæti, en þó gafst tími
til þess að líta á mannlífið, sem var
ansi skrautlegt þá eins og nú.
Þama vom saman komnir foreldr-
ar þeirra, sem nú em að skemmta
sér á útihátíðum víða um land.
Það er skemmst frá því að segja að
menn og konur dmkku sig full,
sumir svo að þeir sofnuðu upp við
tré. Aðrir urðu óðir og óðu út í
Lagarfljót í þeim tilgangi að
drekkja sér, eða börðu næsta mann
og vom settir í tugthús, sem var á
yfirbyggðum palli vömbíls sem
fenginn hafði verið að láni hjá
mjólkurbílstjóra utan af Héraði. Á
pallinum grétu menn og bölvuðu
þar til þeim var sleppt.
Drykkja og hófleysi er ekki nýtt
fyrirbrigði. Hins vegar var aldrei
talað um eiturlyf á þessum ámm,
þá ógn sem steðjar að núna og leið-
ir af sér meiri hörmungar og of-
beldisverk en nokkm sinni. Hætt-
an á verslun og viðskiptum með
þessi efni er mikil á hópsamkom-
um helgarinnar og hættan er líka
mikil á því að einhverjir láti freist-
ast til notkunar þeirra í fyrsta sinn
til þess að vera með.
Það má einskis láta ófreistað til
þess að stemma stigu við þessum
vágesti og góma þá sem kynnu að
stunda verslun og viðskipti með
þessi efni á útisamkomum helgar-
innar.
Breyttar umræður
Fyrir aldarfjórðungi var ekki op-
inber umræða um nauðganir á úti-
samkomum, né sérstakar ráðstaf-
anir gerðar vegna hættu á þeim al-
varlega glæp. Það er ekkert hægt
að fullyrða um tilvist þessara af-
brota þá eða hve tíð þau hafa verið.
Opinber umræða um þau og fleiri
ofbeldisverk af þessu tagi er til-
komin seinna og vonandi gerir
hún gagn í því að slík mál komi
frekar fram í dagsljósið og hægt sé
að bregðast við þeim.
Góðar óskir
Ég þykist vita að mörgum foreldr-
um í landinu sé ekki mjög rótt um
þessa helgi fyrr en krakkarnir eru
komnir heim eftir gleðskap henn-
ar. Ég hef þá ósk að sem flestir
skemmti sér vel og komist heilir
heim síðdegis á frídegi verslunar-
manna og sú stétt innbyrði sem
mest af peningum í kassann á frí-
degi sínum. Verslunarmönnum
flyt ég bestu óskir. Ég tilheyrði
þeirri stétt um árabil og er vel
kunnugt um hvaða kröfur eru til
hennar gerðar og mikilvægi þeirra
starfa sem þessi stétt manna vinn-
ur.