Tíminn - 30.07.1993, Side 9

Föstudagur 30. júlí 1993
Tíminn 9
Alþýöan í Búkarest tdes. 1989 — varaö við „ irredentisma
spana alla Rúmena jafnt gegn þjóð-
emisminnihlutum, einkum þeim
ungverska.
Ceausescu gerði
„mistök“
Á þá leið er a.m.k. áróður Georghes
Funar, borgarstjóra í Cluj, helstu
borg Transsylvaníu (sem heitir
Kolozsvár á ungversku og Klausen-
burg á þýsku). Hann er leiðtogi
Þjóðareiningarflokks Rúmeníu, sem
svo neínist, og fékk í þingkosning-
unum í sept 1992 tæplega 8%
greiddra atkvæða. f forsetakosning-
um sem fram fóru um leið fékk Fun-
ar, sem er 44 ára, tæplega 11% at-
kvæða.
Funar styður opinberlega blöð,
sem að sögn erlendra fréttamanna
hafa í frammi hatursáróður gegn
Ungverjum, gyðingum og sígaun-
um. Hann er félagi í samtökunum
Vatra Romaneasca (Vagga Rúmen-
íu), sem sögð eru áberandi fjand-
samleg ungverska þjóðernisminni-
hlutanum. Heiðursforseti þeirra
samtaka er maður að nafni Iosif
Constantin Dragan, sem fyrr á tíð
var í Jámvarðarliðinu, fasistaflokki
Rúmeníu á árunum milli heims-
styrjalda.
Afstaða Funars til Ceausescus er
frekar jákvæð. Leiðtogi þessi gerði
að vfsu „mistök,“ segir borgarstjór-
inn, og sum voru mikil, en iðnvæð-
ing landsins undir stjóm hans hafi
nálgast að vera „efnahagsundur."
Þar að auki hafi hann gert Rúmeníu
óháða (Sovétríkjunum) og eflt með
því sjálfstraust og þjóðarstolt Rúm-
ena. (Ceausescu fékk raunar, sem
kunnugt er, talsvert lof og allnokkra
fyrirgreiðslu á Vesturlöndum fyrir
að standa uppi í hárinu á sovéskum
valdhöfum. I samræmi við það sem
gekk og gerðist í kalda stríðinu
horfðu vesturlandamenn þá gjaman
framhjá kúgun Ceausescustjómar-
innar heima fyrir.) Gyðingar, segir
Funar ennfremur, stálu „bylting-
unni 1989“ og beinir hann því spjóti
einkum að Petre Roman, sem að
nokkm er af gyðingaættum, var
háttsettur í kommúnistaflokknum
en gerðist eftir fall Ceausescus eins-
konar sósíaldemókrati. Hann og
hans líkar, fullyrðir Funar, hafa opn-
að landið fyrir ítökum erlendra aðila
og ef ekki verður spomað við þeirri
þróun mála endar það með því að
Rúmenía leysist upp, eins og Júgó-
slavía og Tékkóslóvakía.
Danskur fréttamaður segir að Fun-
ar sé kallaður ,J4ilosevic Rúmeníu".
Stígandi hiti í þjóðernishyggju
Serba út af deilunum kringum
Petre Roman — „gyöingar stálu bylt-
ingunni".
Kosovo og albanska þjóðemism-
innihlutann varð Milosevic mjög til
framdráttar. Með því að líkja Funar
við hann er átt við að hann reyni að
notfæra sér ýfingamar kringum
ungverska þjóðemisminnihlutann í
Transsylvaníu til að hefjast til æðstu
valda í Rúmeníu.
Menn „gamla kerfis-
ins“ áhrífamiklir
Erlendir fréttaskýrendur eru sumir
á því að fleiri og fleiri Rúmenar horfi
nú vonaraugum til Funars sem
„sterks manns með jámhönd" sem
koma muni málunum í lag, nái
hann völdum. Lífskjör þarlendis em
í bágasta lagi, miðað við það sem
gerist í Evrópu, og eins og víðar í
fyrrverandi kommúnískum löndum
hefur þar orðið bið á því að vonir um
að allt breyttist til batnaðar með lýð-
ræðinu rættust. Þar að auki er vest-
rænt lýðræði líklega nokkuð fram-
andlegur vemleiki fyrir flestum
Rúmenum. Svo er að heyra að nokk-
uð algeng skoðun þar sé að helsta
breytingin frá Ceausescutímanum
sé meiri ringulreið.
Menn „gamla kerfisins" em þar að
auki síður en svo úr sögunni í Rúm-
eníu lýðræðisins. Þeir komust raun-
ar margir eða kannski flestir klakk-
lítið yfir byltinguna í árslok 1989.
Kommúnistaflokkurinn fordæmdi
þá í snarheitum leiðtoga sinn Ce-
ausescu, skipti um nafn og lýsti sig
lýðræðisflokk. Óánægja Rúmena
með þennan harðráða flokk (sem
eftir byltinguna nefndist Þjóðfrelsis-
fylking) reyndist ekki vera meiri en
svo að í þingkosningunum 1990
fékk hann hreinan meirihluta
greiddra atkvæða. Flokkurinn er nú
að vísu klofinn, en menn hans em
margir áhrifamiklir áfram. Leyni-
þjónusta landsins, sem nefnist Upp-
lýsingaþjónusta Rúmeníu, er þannig
að sögn skipuð mikið til liðsmönn-
um Securitate, leyniþjónustu Ce-
ausescus, sem var stjómtæki hans
öðmm stofnunum fremur. Margir
róttækustu þjóðernissinna Rúm-
eníu em fyrrverandi Securitate-lið-
ar og líkur benda til að Funar hafi
haldgóð sambönd við Upplýsinga-
þjónustuna.
Sú fjölþjóðlega samstaða með íbú-
um rúmenska hluta Karpataskálar-
innar, sem í ljós kom í uppreisninni
fegn Ceausescu, stóð ekki lengi.
róður rúmenskra þjóðemissinna,
Funars og annarra, olli þar að lík-
indum nokkm um en trúlega einnig
viðhorf fólks af ungverska þjóðem-
isminnihlutanum, sem aldrei hefur
sætt sig vel við rúmensku yfirráðin.
Upp úr sauð þegar í mars 1990 í
transsylvönsku borginni Tirgu Mur-
es, þar sem helmingur af um
170.000 íbúum em ungverskættað-
ir. Kom þar til götubardaga milli
Rúmena og Ungverja, sex vom
drepnir og fjölmargir særðir.
Dakar kallaðir til
vitnis
Síðan hefur frekar sigið á ógæfu-
hliðina í samskiptum rúmensk- og
ungverskættaðra Transsylvana,
einkum þó frá borgar- og sveitar-
stjómakosningunum í febrúar á síð-
asta ári, er Funar var kjörinn borg-
arstjóri í Cluj, þar sem fjórðungur
íbúa er ungverskur. Skömmu eftir
kosningarnar braust lögreglan þar
inn í kirkjur og á heimili Ungverja,
samkvæmt ábendingu frá Upplýs-
ingaþjónustunni, sem skotið hafði
því að lögreglunni að Ungverjar
söfnuðu vopnum á laun. Síðan hef-
ur Funar á ýmsan hátt þrengt að
ungverskum borgarbúum eða gert
ráðstafanir, sem ætla má að þeir líti
á sem ögranir. Hann hefur þannig
bannað ungverskt kapalsjónvarp, á
þeim forsendum að Transsylvaníu-
Ungverjar hafi notað það til leyni-
sambanda við Búdapest. Einnig hef-
ur hann skert fundafrelsi Ungverja
og fyrirskipað útvarps- og sjónvarps-
stöðvum í borginni að nefna staöi
aðeins rúmenskum nöfnum þeirra.
Það er talsvert mál í TVanssylvaníu,
þar sem margir staðir eru þekktir
undir ungverskum og þýskum nöfn-
um frá gamalli tíð. Götur í Cluj, sem
hétu t.d. eftir Bela Bartok, ung-
versku tónskáldi fæddu í Transsyl-
vaníu, hafa verið skírðar upp og
nefndar í staðinn eftir meira eða
minna þekktum Rúmenum, þ.á m.
Ion Antonescu, sem stjómaði land-
inu einvaldur 1940-44.
Ungverjar Transsylvaníu, sem telja
að þjóð þeirra eigi virðulegri sögu
að baki en sú rúmenska og líta að
nokkrum líkindum svo á að Ung-
verjar séu a.m.k. eins merk menn-
ingarþjóð og Rúmenar, gerast æ
reiðari út af áminnstum tiltektum.
Hið sama gildir um marga Ungverja
í Ungverjalandi. Þar er þjóðemis-
hyggjan einnig á uppleið og einnig
þar er eitthvað um róttæka þjóðern-
issinna, sem endurreisa vilja það
Stór-Ungverjaland er hvarf úr sög-
unni með TVianonsamningi.
Þjóðernissinnar beggja leita ekki
aðeins skammt, heldur og langt aft-
ur í söguna til að „sanna" að TVans-
sylvanía sé með réttu rúmensk/ung-
versk eign. Þeir ungversku benda á
að Transsylvanía hafi orðið hluti af
ungverska ríkinu svo að segja um
leið og það var stofnað, í lok 9. aldar
er Ungverjar, komnir austan af
gresjum Austur-Evrópu, settust að í
landi því er síðan hefiir verið við þá
kennt. Á móti benda Rúmenar á að
austurhluti Karpataskálar var land
Daka, þrakneskrar fornþjóðar sem
Rúmenar telja sig komna af í beinan
legg. Sumra fræðimanna mál er
hinsvegar að Rúmenar séu fremur
afkomendur fólks af vestanverðum
Balkanskaga, mælandi á latínumál-
lýskur, sem flutt hafi sig á síðari
hluta miðalda til landa þeirra er nú
heita Rúmenía.
Norrænn
öldrunarmáladagur
Heilbrigðis- og tryggingamáiaráðuneytið boðar til norrænnar
ráðstefnu um öldrunarmál að Hótel Loftleiðum fimmtudaginn
19. ágúst 1993. Allir frummælendur gegna lykilstöðum varö-
andi öldrunarmál.
Dagskrá verður, sem hér segir:
Kl. 09:00 Skráning.
Kl. 09:20 Ráðstefnan sett:
Hr. GuðmundurÁmi Stefánsson, heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra.
KI. 09:30 Greiðsiufyrirkomulag fyrir öldrunarþjónustu.
Fyririesari verður Sigbrit Holmberg deildarstjóri, frá
Svíþjóð.
Kl. 10:00 Sjálfboðaliðar í öldrunarþjónustunni.
Fyririesari verður Eli Sundby deiidarstjóri, frá Noregi.
Kl. 10:30 Kaffihlé.
Kl. 11:00 Breytingará þjónustustigi.
Fyririesari verður Dorte Höeg deildarstjóri, frá
Danmörku.
Kl. 11:30 Breytingar á öldrunarþjónustunni i Finnlandi.
Fyririesari verður Marja Vaarama öldrunarfræðing-
ur, frá Finnlandi.
Kl. 12:00 Hádegisverður.
Kl. 13:30 Fjármál og rekstur. Nýjar hugmyndir og spurningar.
Fyririesari verður Ásgeir Jóhannesson, formaður
Samstarfsnefndar um málefni aldraðra, frá Islandi.
Kl. 14:00 Umræður verða í hópum um fyririestrana.
Kl. 15:00 Kaffihlé.
Kl. 15:30 Niðurstöður hópumræðna.
Kl. 16:00 Dagskráriok.
Islenskum ágripum úr fyrirlestrunum verður dreift til þátttakenda.
Auk þess sem túlkur verður á staðnum.
Fundarstjóri verður Hrafn Pálsson, deildarstjóri öldrunarmála í
Heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu.
Ráðstefnugjald verður 2.500 krónur. Innifalinn er hádegisveröur
og kaffi. Þátttaka tilkynnist ráðuneytinu fyrir 10. ágúst 1993.
Heiibrigðis- og tryggingamálaráöuneytið
r----------------------------\
Skógræktarstöðin
BARRI HF
Egilsstöðum
Skógarplöntur í fjölpottum:
- íslenskt birki - Sitkagreni
- Hengibjörk - Rússalerki
- Blágreni - Stafafura
Gróðursetningaverkfæri:
- Cróðursetningastafur
- Gróðursetningarör
- Fjölpottabelti
jarðvegsefni og áburður:
- Smitmold í sekkjum
- Gróðurmold f sekkjum
- Perlusteinn, jarðvegsbætandi
- Fljótandi áburður
Tekið við pöntunum í síma
97-12370 og 12371
Fax 97-12376
ORHREINSIR
Náttúrulegt hreinsiefni á vaska,
í niðurföll, skólpleiðslur o.fl.
Brýtur niður úrgangsefni í
rotþróm og skólpleiðslum.
SKAÐLAUST UMHVERFINU
VÉLA- OG SKIPAÞJÓNUSTAN FRAMTAK HF.
Drangahrauni 1B, 220 Hafnarfirði, sími (91) 652556