Tíminn - 16.10.1993, Blaðsíða 5

Laugardagur 16. október 1993
Tíminn 5
Gæsirnar kæra sig kollóttar um í hvaöa sveitarfélagi þær lenda, og Keitir veröur jafnglæsilegur hvort sem hann er skráöur innan marka Vatnsleysustrandarhrepps eöa sameiginlegs sveitarfélags Suö-
urnesja. Tímamynd Árni Bjarna
S ameiningarmálin:
kostir, gallar
Jón Kristjánsson skrifar
Tillögur umdæmanefnda um sameiningu
sveitarfélaga hafa nú verið til umræðu
nokkum tíma. Nokkuð hefur verið kvart-
að yfir því að kynningu vanti á þessum til-
lögum, en víða em kynningarfundir aug-
lýstir nú á næstunni og búast má við að
næsta mánuð verði mikil umræða um
þessi mál.
Tillögur
heimamanna
Þegar sveitarfélaganefnd skilaði áliti var
sá kostur tekinn að leggja tillögugerð um
sameiningu í hendur umdæmaneftida í
hverjum landsfjórðungi. Þetta var í sam-
ræmi við ályktun um málið, sem gerð var
á fulltrúaráðsfundi Sambands íslenskra
sveitarfélaga í Keflavík í febrúar 1993. Ég
átti sæti í sveitarfélaganefndinni og ferð-
aðist víða um land með öðmm nefndar-
mönnum í umboði félagsmálaráðuneytis-
ins til viðræðna við sveitarstjómarmenn.
Við urðum þess vissulega varir að mörg-
um fannst mikill miðstýringarbragur á
þessu starfi, og ég er viss um að ef nefndin
hefði farið að gera tillögur um umdæmi
sveitarfélaga, hefði verið meir en nóg
komið. Það var því að mínum dómi rétt
skref að afhenda heimamönnum það vald
að gera tillögumar.
Tímasetningar
Það hefúr verið gagnrýnt að tíminn sé
skammur til jafnvel tveggja kosninga um
sameiningarmálin í vetur, auk sveitar-
stjómarkosninga sem em að vori. Þetta er
rétt. Tíminn er mjög skammur, en þessar
ákvarðanir vom teknar á þeim forsendum
að fengur væri að því að reyndir sveitar-
stjómarmenn, sem eiga nú sæti í sveitar-
stjómum, leiði sameiningarmálin til lykta
þar sem þau verða samþykkt. Um þetta má
deila, en þessi leið var farin.
Þjónustan eftir
sameiningu
Fólk spyr eðlilega: Hvemig munu hin
nýju sveitarfélög,
ef af verður,
vinna að verkefn-
um sínum, veita
þjónustu, sjá um
menntun og
leysa ný verkefni
sem þeim verða
falin? í sannleika
sagt hefur verið fátt um svör, af þeirri
ástæðu að það getur verið eins misjafnt og
sveitarfélögin em mörg, og nýjar sveitar-
stjómir hafa það vald í hendi sér hvernig
hajga skal þeim málum.
Eg er þeirrar skoðunar að sveitarstjóm-
armenn framtíðarinnar, sem nú, séu allir
af vilja gerðir til þess að veita sem besta
þjónustu og halda þeirri starfsemi gang-
andi, sem nú er að finna í þeim sveitarfé-
lögum sem á að sameina. Hins vegar er
ekki heiðarlegt að draga fjöður yfir það að
þetta mál snýst um kostnað.
Því er afar brýnt að það liggi fyrir nánari
útfærsla á því frá stjómvöldum með hverj-
um hætti Jöfnunarsjóður sveitarfélaga á
að vinna í því nýja módeli sem er verið að
kjósa um. Slíkt væri þó ákveðin vísbend-
ing um möguleikana í þessu efni, ekki síst
aðstæður til reksturs skólanna, sem er af-
ar viðkvæmt mál.
Vald í stað „Reykjavíkur-
valdsins“
Það hefur verið gagnrýnt að fámenn
sveitarfélög mundu missa frá sér vald og
ný miðstjóm, ekki ósvipuð „Reykjavíkur-
valdinu", mundi skapast í miðstöðvum
nýrra byggðarlaga. Um þetta er það að
segja að mikið vald hefur verið látið frá
sveitarstjómum í alls konar samstarfs-
verkefni sveitar-
félaga, sem em
nokkuð íjarlæg
fólkinu. Eigi að
síður er nauðsyn-
legt að horfa á
þennan þátt og
finna með hverj-
um hætti má
gera fólkið virkt. Möguleikar em á því að
sinna þessu í gegnum nefndakerfi sveitar-
félaganna, að þar starfi nefndir um sérmál
einstakra hluta þeirra og þessar nefndir
hafi áhrif. Það á ekki að afgreiða þessa
gagnrýni sem ástæðulaust nöldur.
Hvað felst í því að segja já?
Sá sem segir já við sameiningu sveitarfé-
laganna er að lýsa fylgi við þá stefnu að
sveitarstjómarstigið taki við fleiri verk-
efnum frá ríkinu. Hann er jafnframt að
taka nokkra áhættu í því hvemig þau
verkefni verða af hendi leyst. Það vald
liggur í höndum nýrra sveitarstjórna og
þeim möguleikum sem þær hafa til þess
að leysa verkefnin af hendi. Sameiningu
sveitarfélaga fylgja bæði kostir og gallar.
Gallamir em hætta á miðstjórnarvaldi og
að hin gömlu sveiíarfélög tapi sjálfsmynd
sinni. Kostimir em hins vegar þeir að
skapa stærra samfélag þar sem einstak-
lingurinn hefur athafnafrelsi og réttindi
til dæmis til atvinnu og þjónustu, án þess
að mörk sveitarfélaga setji honum hömlur
í hans nánasta umhverfi. Ég er þeirrar
skoðunar að sveitarfélögin munu stækka,
sú muni verða þróunin, hve stór skref sem
tekin verða nú í vetur í þá átt. Hins vegar
er nauðsynlegt að ræða vandkvæðin við
sameiningarmálin í hreinskilni, sópa
þeim ekki undir teppið og reyna að bregð-
ast við þeim, því þessari vinnu er ekki lok-
ið og lýkur ekki hvorki með kosningum
nú í nóvember eða í janúar.
Skoðanakannanir
Þó að skoðanakannanir hafi sýnt jákvæð-
an hug til sameiningar sveitarfélaga, ber
að varast að draga of alhliða ályktanir af
slíku. Sameining sveitarfélaga kemur
ákaflega misjafnlega við hinn almenna
kjósanda. Sums staðar breytir hún ekki
miklu um daglegt líf hans. Annars staðar
verða menn þess varir strax að þeirra litla
samfélag er orðið hluti af stærra samfé-
lagi. Þetta eru ólíkar aðstæður, sem setja
sitt mark á afstöðu fólks. Tímann fram að
kosningum þarf fyrst og fremst að nota til
þess að upplýsa sem best um það hvaða
kostir og gallar fylgja sameinuðum sveit-
arfélögum, og fá fram bæði hjá sveitar-
stjómarmönnum og ríkisvaldinu hvaða
hugmyndir þeir hafa um rekstur þeirra
sveitaríélaga sem myndast ef tillögur um-
dæmanefhdanna yrðu samþykktar.
Höfundur er alþingismaður og á sæti í ráðgjafa-
nefnd félagsmálaráðuneytisins um sameiningu
sveitarfélaga.