Tíminn - 16.10.1993, Blaðsíða 8

8 Tíminn

Lauaardagur 16. október 1993
- .V - ^^.^;&>Z&S^AS*t£3Uí

Kosningafundur Papandreús f Þessaloníku: vestrænir blaðamenn sögðu það hafa minnt ísenn á páfaheimsókn og popphátíð.
Papandreú aftur til valda í Grikklandi:
30 ára slagur
„dínósára"
Papandreú og Dimitra (kölluö Mimi): ofmargt bar upp á sama tíma.
MEÐ þingkosning-
unum í Grikk-
landi s.l. sunnudag
hefur að líkindum lok-
ið hatrammri þriggja
áratuga viðureign
tveggja næstum hálf-
áttræðra öldunga,
sem að sögn eru ekki
einungis harðir keppi-
nautar, heldur og
svarnir hatursmenn.
Þeir eru Krítverjinn
Konstantínos Mitso-
takis, leiðtogi hægri-
flokksins Nýtt lýðræði
og forsætisráðherra
síðan 1989, og And-
reas Papandreú, leið-
togi sósíalistaflokks
sem þekktur er undir
skammstöfuninni Pa-
sok.
Sá flokkur vann stórsigur í kosn-
ingunum, fékk um 47% greiddra
atkvæða og um 170 sæti af 300
alls á þingi, drjúgan meirihluta
sem sé. Papandreú verður því
forsætisráðherra á ný. Konstan-
tínos Karamanlis, forseti Grikk-
lands, er rúmlega hálfníræður.
Þar í landi mun vera nokkur
hefð fyrir því að menn séu virkir
í stjómmálum, einkum í hæstu
stöðum þar, langt fram á elliár.
Feður og synir
í sögu lýðræðis í Grikklandi,
sem vaninn er að kalla „vöggu“
þess stjómarfyrirkomulags (á
frekar hæpnum forsendum), er
kosningasigur Papandreús sá af
slíkum sem hvað ólíklegastur
þótti. Leiðtogi Pasok er af aldurs
sökum og heilsubrests naum-
lega gangfær og varla vinnufær
nema fáeinar stundir á dag. Þar
að auki er skammt síðan hann
var illa flæktur í fjár- og einka-
málahneyksli. Samt er mat
fréttamanna að það sé hann, sem
sigurinn hafi unnið, fremur en
Pasok sem flokkur, Þó kom Pap-
andreú ekki fram á nema einum
fjómm kosningafundum. Mitso-
takis, sem er líklega eitthvað
betri til heiisunnar, var hinsveg-
ar á þönum vítt og breitt um
land í kosningabaráttunni og
hélt ræður á tíu stöðum á dag
þegar best lét.
Andreas Papandreú fæddist í
aþenskri fjölskyldu, sem var þá
þegar í fremstu röð í þjóðmál-
um. Sem ungur og vinstrisinn-
aður stúdent sætti hann fangels-
unum og pyndingum af hálfu
lögreglu Jóannisar Metaxasar,
þáverandi einræðisherra Grikk-
lands, sem hlaut frægð af því að
vera valdhafi þar er Grikkir
hrundu innrás ítala 1940. Undan
Metaxasi flýði Andreas sama ár
til Bandaríkjanna, kvæntist
bandarískri konu, gerðist banda-
rískur borgari, lærði hagfræði í
Harvard, þjónaði í flotanum,
varð deildarforseti hagfræði-
deildar Kaliforníuháskóla í Berk-
eley. Það var sem sé allt útlit fyr-
ir að hann væri orðinn Banda-
ríkjamaður til frambúðar.
En 1959, eftir 19 ára vist vestra,
sneri hann aftur til Grikklands,
aflagði bandarískan borgararétt,
hóf þátttöku í stjórnmálum,
komst á þing 1964 og varð
skömmu síðar ráðherra. Fyrir
skjótum frama hans í stjómmál-
um greiddi auk bandarískrar
menntunar hans að faðir hans,
Georgíos Papandreú, var um
þær mundir einn af áhrifamestu
stjómmálamönnum landsins og
forsætisráðherra um hríð. I
Grikklandi er algengt að synir
(og með vaxandi kvenréttindum
einnig dætur) fylgi feðmm fast
eftir á framabraut stjómmál-
anna.
Upphaf fjandskapar
Með hliðsjón af amerískri fortíð
Andreasar kom ýmsum á óvart
að sem stjórnmálamaður gerðist
hann andbandarískur. Á þeim
kaldastríðsámm höfðu Banda-
ríkin sterk tök á Grikklandi og
Andreasi (sem og fleirum) þótti
sem land hans væri varla annað
en „bandarísk nýlenda" (eins og
hann orðaði það) eða leppríki.
Sumra mál er að það hafi leitt til
þess að hann gerðist Bandaríkj-
unum andhverfur, aðrir telja
fram sem sennilegri meginorsök
til þess að hann hafi séð sér leik á
borði að afla sér kjósendavin-
sælda með því að slá á strengi
andúðar á Bandaríkjunum, sem
var allútbreidd meðal almenn-
ings. Sterka hlið Papandreús
sem stjómmálamanns hefur
alltaf verið að hann er allnæmur
á tilfinningar og hugarfarssveifl-
ur almennings og á gott með að
ná til fólks sem ræðumaður.
Mitsotakis bagar hinsvegar vönt-
un á þesskonar næmi og útgeisl-
un.
Mitsotakis komst í fremstu röð
í stjómmálum um sama leyti og
Papandreú yngri og varð fjár-
málaráðherra í stjóm Papandre-
ús eldri. Var hann þá kallaður
„undrabarn stjómmála", þar eð
enginn Grikki hafði til þess tíma
komist í ráðherrastól svo ungur
(hátt á fimmtugsaldri). Ólga var
þá með meira móti í stjórnmál-

unum og ýfingar með Konstan-
tín konungi 2. og Papandreú for-
sætisráðherra. í þeim tók Mitso-
takis afstöðu með konungi og
leiddi það til þess að Georgíos
Papandreú varð að segja af sér.
Þetta voru að dómi Papandreú-
fjölskyldunnar og hennar stuðn-
ingsmanna svívirðileg svik af
hálfu Mitsotakisar og hefur ekk-
ert lát verið á fjandskapnum
milli þeirra og hans síðan.
Megali allaghi
Ólgan í stjómmálum hélt áfram
og auðveldaði herforingjum
leikinn er þeir rændu völdum
1967. Þeir fangelsuðu Pap-
andreú yngra og einnig Mitso-
takis, en ekki fyrirgaf Papandreú
yngri honum fyrir það. Jafn-
skjótt og herforingjastjómin
hafði hrökklast frá völdum 1974,
safhaði Andreas Papandreú
vinstrimönnum ýmsum undir
merki sitt og varð gott til liðs.
Hann var nú enn andsnúnari
Bandaríkjunum en fyrr og fékk
enn betri undirtektir út á það en
áður, sökum þess að margra mál
var að Bandaríkin hefðu verið
hliðholl herforingjastjóminni,
sem sýnt hafði andstæðingum
sínum litla vægð, og jafnvel í
vitorði með herforingjunum er
þeir rændu völdum. Papandreú
hótaði að reka Bandaríkjamenn
úr herstöðvum þeirra í Grikk-
landi (stóð þó ekki við það), en
komst að þeirri niðurstöðu að
best væri fyrir Grikki að vera
áfram í Nató, á þeim forsendum
að höfuðóvinir þeirra, TVrkir,
væm þar líka og ekki til siðs að
ríki, sem væm í sama vamar-
bandalagi, réðust hvert á annað.
1981 vann Pasok kosningar og
komst til valda með Papandreú
sem forsætisráðherra. Vom það
umskipti í stjórnmálum Grikkja,
því að hægrisinnaðir aðilar
höfðu ráðið mestu í þeim frá lok-
um heimsstyrjaldarinnar síðari.
Papandreú lofaði Grikkjum
„megali allaghi" (miklum um-
skiptum). Hann reyndi að gera
Grikkland að velferðarríki með
því að bæta lífskjör þeirra efna-
minni, auka félagshjálp og ríkis-
rekstur með það fyrir augum að
draga úr atvinnuleysi. Margir
nutu góðs af því, en þeir vom
ekki færri sem misnotuðu þessa
nýju stefnu. Velferðarstefna er
ólíkleg til að heppnast nema þar
sem er rótgróin hollusta við
samfélagið og almenn virðing
fyrir slíkri hollustu (eins og á
Norðurlöndum og í Þýskalandi),
en óvíst er hvort þesskonar af-
staða er mjög almenn í Grikk-
landi.
Velferðarstefna Papandreús
varð fljótt hentistefnukennd,
vildarvinum ráðamanna var
hyglað, hundmð þúsunda af