Tíminn - 16.10.1993, Blaðsíða 14

14Tíminn
Laugardagur 16. október 1993
Draugar þj óðfélagsins
Frú Emilfa: AFTURGÖNGUR. Fjöl-
skyldudrama I þremur þáttum eftlr Hen-
rlk Ibsen. Þýölng: Bjaml Benediktsson
ffá Hofteigi. Leikstjóm: SigríÖur Margrét
Guömundsdöttlr. Leikmynd og búnlng-
ar: Niall Rea. Fmmsýnt f Héðinshúsinu,
Seljavegi 2,13. október.
Það er á orði haft að alnæmið sé
hvati til þess að Afturgöngur eru nú
settar á svið, meir að segja á tveim
stöðum samtímis á voru landi, hjá
Leikfélagi Akureyrar og Frú Emilíu.
Auðvitað þarf ekki alnæmi til að
beina athygli að þessu leikriti, svo
afburðasnjallt sem það er. Og þess
ber að gæta að leikritið fjallar ekki
um kynsjúkdóm og afleiðingar hans
fyrst og fremst, enda þótt slíkt komi
eftirminnilega við sögu. Það ristir
dýpra en svo. Viðfangsefnið er
hræsni sú og fals sem þjóðfélagið er
reist á—lífslygin sem Ibsen var allt-
af að fást við.
í sem skemmstu máli er efnið í Aft-
urgöngum þetta: Helena Alving er
ekkja eftir Alving kammerherra og á
með honum soninn Ósvald málara.
Heimilisvinur er séra Manders, sem
á sínum tíma fékk frú Alving til að
snúa aftur til eiginmanns síns, sem
reyndist siðlaus maður. Á heimilinu
hefur alist upp Regína Engstrand,
dóttir Engstrands smiðs. Smám
saman er rakinn lygavefúrinn utan
af persónunum uns ekki er tætla eft-
ir. Ibsen hefur varla skrifað vægðar-
lausara né beittara verk, enda olli
það miklu róti í samtíð hans, eins og
fram kemur í ffóðlegum tilvitnun-
um í bréf skáldsins í Ieikskrá. Aftur-
göngurnar, sem skáldið fjallar um,
eru ekki aðeins syndir feðranna sem
bitna grimmilega á börnunum. Um-
fram allt eru það dauðar og úreltar
hugmyndir, feyskin siðaboð og yfir-
drepsskapur þjóðfélagsins.
Til að setja svona verk á svið þarf
valinn mann í hverju rúmi. Fyrst og
fremst leikstjóra sem hefur mynd-
ugleik til að glíma við þann gamla af
fullum þrótti og fleyta fram sann-
færandi heildartúlkun á verkinu.
Síðan þarf mjög færa leikara í öllum
fimm hlutverkunum, þvf öll skipta
þau miklu máli. Ekki er unnt að
segja að þessum kröfum sé fullnægt
í sviðsetningu Frú Emilíu. Sýningin
á Afturgöngum er fremur yfirborðs-
Auglýsing
frá félagsmálaráðuneytinu og
umdæmanefndum
Hinn 20. nóvember 1993 skal fara fram atkvæðagreiðsla um framkomnar til-
lögur umdæmanefnda um sameiningu sveitarfélaga, sbr. lög nr. 75/1993 um
breytingu á sveitarstjórnarlögum nr. 8/1986.
Atkvæðagreiðsla um sameiningu sveitarfélaga skal fara fram í öllum sveitarfé-
lögum nema eftirgreindum: Akraneskaupstað, Djúpavogshreppi, Eyrarsveit,
Hafnarfjarðarkaupstað, Kópavogskaupstað, Mýrdalshreppi, Reykhólahreppi,
Seyðisfjarðarkaupstað, Siglufjarðarkaupstað, Skaftárhreppi og Vestmanna-
eyjakaupstað.
LEIÐBEININGAR UM UNDIRBÚNING OG FRAMKVÆMD
ATKVÆÐAGREIÐSLUNNAR:
1. Utankjörfundaratkvæðagreiðsla mun hefjast.............. 25. október
2. Kjörskrá skal lögð fram eigi síðar en ................ 27. október
og skal framlagning hennar auglýst fyrir þann tíma.
3. Kjörskrá skal liggja frammi til kjördags.
4. Kærufrestur til sveitarstjómar vegna kjörskrár rennur út
kl. 12 á hádegi....................................... 6. nóvember
5. Afrit kæru sendist þeim, sem kærður er út af kjörskrá,
eigi síðar en........................................ 9. nóvember
6. Sveitarstjóm úrskurðar kærur eigi síðar en .......... 13. nóvember
7. Oddviti sveitarstjómar eða framkvæmdastjóri hennar undirrita kjörskrá.
8. Sveitarstjóm tilkynni hlutaðeigandi, svo og sveitarstjórn sem mál getur
varðað, um breytingar á kjörskrá strax og úrskurður liggur fyrir.
9. Kjörstjóm tilkynni oddvita yfirkjörstjórnar, svo og sveitarstjórn sem mál
getur varðað, um breytingar á kjörskrá strax og dómur er genginn.
10. Sveitarstjóm skal senda oddvita yfirkjörstjómar eintak af kjörskrá þegar
kjörskráin hefur verið endanlega undirrituð.
11. Yfirkjörstjóm auglýsir hvenær kjörfundur hefst.
12. Yfirkjörstjóm auglýsir hvar og hvenær atkvæðatalning verður með nægum
fýrirvara á undan kosningum.
13. Kjörfundi skal slíta eigi siðar en kl. 22 á kjördag.
14. Atkvæðatalning hefst svo fljóít sem unnt er að loknum kjörfundi.
15. Yfirkjörstjóm setur notaða atkvæðaseðla undir innsigli að talningu lokinni.
16. Yfirkjörstjóm tilkynni viðkomandi umdæmanefnd um úrslit atkvæðagreiðsl-
unnar svo fljótt sem verða má eftir að úrslit liggja fyrir. Ekki er heimilt að
skýra frá niðurstöðu atkvæðagreiðslu fyrr en eftir að öllum kjörstöðum á
landinu hefur verið lokað, þ.e. kl. 22.
17. Kæra vegna atkvæðagreiðslunnar skal afhent hlutaðeigandi sýslumanni
innan sjö daga frá því að lýst var úrslitum atkvæðagreiöslunnar.
18. Yfirkjörstjóm eyðir innsigluðum atkvæðaseðlum að kærufresti loknum eða
að fullnaðarúrskurði uppkveðnum hafi atkvæðagreiðslan verið kærð.
Félagsmálaráðuneytið og umdæmanefndir, 16. október 1993.
leg og túlkunin ófullnægjandi í
veigamiklum atriðum. Engu að síð-
ur er sýningin ásjáleg og hreint ekki
leiðinleg.
Hin alvöruþrungna umræða um
siðferðismál, sem fram fer í Ieikrit-
um Ibsens, getur auðveldlega verk-
að skopleg á fólk á þeirri hálfkær-
ingsöld sem við lifum. Fyrsta atriðið
er að forðast slíka skopgervingu og
það er unnt að gera án þess að
stunda hátíðlegan leikmáta eða
horfa framhjá kímilegum hliðum
verksins. í Afturgöngum er það
gleggst í séra Manders, sem er sá
maður sem ábyrgð ber á hrakförum
allra persónanna, — hann er fulltrúi
þjóðfélagsvaldsins, sem sviptir fólk
hamingju með kröfunni um
„skyldurækni" og „sjálfsafneitun",
krefur það um fals og Iygi. Ef við lít-
um á Afturgöngur sem þjóðfélags-
ádeilu fremur en fjölskylduharm-
leik, er presturinn aðalpersónan.
Margt, sem Manders segir, orkar
harla írónískt á nútímafólk. Því
miður var túlkun Þrastar Guðbjarts-
sonar og leikstjórans á prestinum á
mörkunum í þessu tilliti. Þær rokur,
sem klerkur tekur, voru ósannfær-
andi, leikmátinn stundum háska-
lega nærri skopleiknum.
Margrét Ákadóttir kemur ágætlega
fyrir í hlutverki frú Alving og gerir
sitthvað vel, en þetta burðarhlut-
verk líður íyrir það að leikstjórinn
tekur verkið ekki nægilega föstum
tökum. Frú Alving breytist ekki með
stígandi leiksins. Áhorfandinn verð-
ur að geta skynjað dýpt harmleiks-
ins í lífi frú Alving, en á það skorti. Á
sama hátt varð örvænting Ósvalds,
sem Ari Matthíasson lék, ófullnægj-
andi, snerist stundum upp í hávaða
og óhemjuskap fremur en þá dauð-
ans angist sem hann á að sýna.
Bestan leik á Sigurður Skúlason í
hlutverki Engstrands smiðs. Það var
lunkin mannlýsing og vel unnin hjá
Sigurði, enda er hann langreyndast-
ur leikara í sýningunni. Hlutverk
hans er kannski þakklátast, en við
megum ekki gleyma að smiðurinn
er enginn fákænn alþýðumaður,
sem vaninn var að gera gys að í eldri
leikritum. Með klókindum kemur
hann vilja sínum fram og hefur
prestinn að lokum á valdi sínu. Því
skilaði Sigurður vel.
Aftur á móti skorti nokkuð á í leik
Jónu Guðrúnar Jónsdóttur sem Re-
gínu Engstrand, enda mun þar
óreynd leikkona á ferðinni. Þótt
þetta hlutverk sé minnst, er það
engan veginn einfalt eða auðráðið
frekar en önnur í leiknum. Regína
er klofin persóna, ekki bara ung
dyntastelpa. Hún hefur erft ákveðið
tillitsleysi, — hún þráir að komast
upp í hástétt og óljós stéttarstaða
hennar ræður miklu um viðbrögð-
in.
Salurinn í húsi Héðins er býsna
víður og takmarkar ærið mikið hve
intíman Ieik er hægt að fremja hér.
Leikaramir náðu eigi að sfður
furðugóðu sambandi við áheyrend-
ur. Ytri umgerð sýningarinnar var
fremur stílhrein í því gímaldi sem
salurinn er. Búningar hefðu mátt
vera markvissari og ekki hæfði rauð-
ur kjóll frú Alving vel í þessu um-
hverfi, hefði þurft dekkra svið á móti
honum. Tónlist, á selló, var vel og
smekkvíslega flutt af Sigurði Hall-
dórssyni og átti sinn þátt í þeim
áhrifum sem sýningin hafði þrátt
fyrir allt.
Sigríður Margrét Guðmundsdóttir
er lítt reyndur Ieikstjóri og kannski
ekki við því að búast að hún réði
fyllilega við svona erfitt viðfangs-
efni. ðjöfn stígandi og ónóg dýpt í
túlkun skrifast á reikning leikstjóra,
sem ekki hefur beitt hnífnum nógu
fast. Samt er þetta verk svo gott og
grípandi að áhorfandinn nýtur sýn-
ingarinnar og er tilbúinn að sjá í
gegnum fingur sér meðan hún fer
fram. Og ekki þarf að efa að viður-
eignin við Ibsen verði öllum, sem
tóku þátt í henni, góð reynsla. Von-
andi er hún fyrirboði þess að at-
vinnuleikhúsin í Reykjavík taki að
glíma við hinn norska meistara meir
en um sinn, ekki síst þjóðfélags-
ádeilumar frá raunsæisskeiðinu.
Brúðuheimilið hefur kannski síð-
ustu áratugi skyggt fullmikið á önn-
ur verk Ibsens. En vissulega er
margt annað forvitnilegt, ekki bara
þjóðfélagsádeiluverkin, heldur einn-
ig síðustu leikritin þar sem farið er
meira í táknsæi. Hér er því af nógu
að taka.
Gunnar Stefánsson
Svefnlaus í Seattle
Svefnlaus i Seattle
(Sleepless in Seattle) ★★★ 1/2
Handrit: Nora Ephron, Jeff Arch og
David S. Ward.
Framleiðandi: Gary Foster.
Leikstjóri: Nora Ephron.
Aðalhlutverk: Tom Hanks, Meg Ryan,
Ross Malinger, Bill Pullman og Rosle
O'Donneli.
Stjömubió.
Öllum leyfð.
Þetta er sú mynd sem kom hvað
mest á óvart í miðasölu í Banda-
ríkjunum á árinu. Hún hefur sjálf-
sagt ekki verið markaðssett jafn
kröftuglega og margar aðrar. Leik-
stjórinn, Nora Ephron, sem á einnig
þátt í handritinu, slær hér
eftirminnilega í
gegn en hún skrif-
aði handrit hinnar
ágætu gamanmyndar When Harry
Met Sally. Hún slær hér á svipaða
strengi með skemmtilegri ástarsögu
og gríni að samskiptum karla og
kvenna.
Sam (Hanks) og sonur hans, Jonah
(Malinger), búa einir saman eftir að
hafa misst eiginkonu og móður.
Sam gengur illa að fóta sig eftir
áfallið og saknar sárt konu sinnar.
Jonah hefur áhyggjur af þessu öllu,
hringir í rabbþátt í útvarpinu og seg-
ir þáttastjómanda og alþjóð að
pabba sinn vanti nýja konu. Fljót-
lega fara að berast hundruð bréfa frá
konum sem vilja hitta Sam. Annie
(Ryan) er trúlofuð leiðindakurfi
(Pullman) og hefur efasemdir um
sambandið. Hún heyrir útvarps-
þáttinn, sendir bréf og Jonah tekur
strax ástfóstri við hana eftir lestur
þess. Það tekur Jonah nokkum tíma
að sannfæra pabba sinn og leiða þau
saman.
Þetta er nokkuð skondin gaman-
mynd en alvaran og dramatíkin em
aldrei langt undan. Að venju nær
gamanið hámarki þegar Ephron
gerir grín að samskiptum karla og
kvenna. Söguþráðurinn er langt frá
því að vera raunsær í fallegri ástar-
sögunni en þetta er andsvar við jafn-
vel enn þá meira óraunsæi í ofbeldis-
og bardagamynd-
um ýmiss konar.
Kannski er það
þess vegna sem hún er svona vinsæl.
Leikaramir standa sig allir með
prýði, enda handritið gott og það
býður upp á marga möguleika. Tom
Hanks er góður í hlutverki Sams og
Ross Malinger stendur sig feiknavel
sem Jonah. Meg Ryan virðist finna
sig afar vel í kvikmyndum sem Nora
Ephron kemur nálægt, því hún varð
stjama eftir When Harry Met Sally
og endurtekur nú stórleik sinn hér.
Svefnlaus í Seattle er vel heppnuð
kvikmynd hjá Nom Ephron, sem
flestir ættu að hafa gaman af. Þetta
er ástarsaga, bráðfyndin á köflum og
að mestu er sneitt hjá væmni.
örn Markússon
( KVIKMYNDIB )
Afmælis- og minningargreinar
Þeim, sem óska birtingar á afmælis- og/eða minningargreinum
í blaðinu, er bent á, að þær þurfa að berast a.m.k. tveimur
dögum fyrir birtingardag. Þœr þurfa að vera vélritaðar.