Tíminn - 19.02.1994, Blaðsíða 2

2
Laugardagur 19. febrúar 1994
Einar E. Císlason meb hvíta refalœöu í fanginu. Skinnib afþessum dýmm er nú aftur orð/'ð verbmœtt.
Tekib hús á Einari E. Císlasyni, bónda á Skörbugiii í Skagafirbi:
Tímamynd ÁC
Ekki búist vib nýju
lobdýraævintýri
Loðdýrabændur horfa fram á bjartari
tíma. Skinnaverðið hefur hækkað
verulega undanfarin misseri og nú er
svo komiö aö þessi búgrein hefur rekstrar-
grundvöll. Eftir kreppu í nær áratug eru
hins vegar fáir loðdýrabændur eftir uppi-
standandi. Þeir, sem hættu, fóm margir það
illa út úr ævintýrinu að þeir munu ekki
byrja aftur. í öðm lagi em fáar af þeim fóð-
urstöðvum, sem byggðar vom upp á sínum
tíma, ennþá starfandi. Menn búast ekki við
nýju loðdýraævintýri.
Einn þeirra sem þreyöu þorrann og góuna
er Einar E. Gíslason, bóndi á Syðra-Skörðu-
gili í Skagafirði. Blaöamaöur Hmans tók
hús á Einari á dögunum og spjallaði viö
hann um loðdýraræktina. Einar býr með ref
og minkog var um tíma í forsvari fyrir loö-
dýraræktendur. Hann er auk þess vel þekkt-
ur sauðfjár- og hrossaræktandi. Undanfarin
ár hefur ekki verið mikiö upp úr loðdýmn-
um að hafa og þau hafa verið alger aukageta
meþ hrossunum og fénu. En nú ern, tímam-
ir ab breytast. Þeir fáu refabændur, sem eft-
ir em, græöa og minkurinn er einnig farinn
að gefa af sér.
„Þab er ágætur gmndvöllur til þess ab lifa
á refarækt," segir Einar, en hann er með um
50 refl. „Þab era bara sárafáir meö refabú-
skap. Þetta er að verba lúxuslíf. Verð refa-
skinna hefur aldrei verið hærra síðan ég hóf
loödýrarækt. Þetta á fyrst og fremst viö um
blárefinn og afbrigbin af honum. Silfur-
refurinn hefur farib miklu hægar upp. Satt
að segja er sáralítið af silfurref eftir í land-
inu, abeins örfá dýr."
— Liggur þá ekki beinast við að menn haetti
með mink og fari í ref?
„Ég myndi ekki ráðleggja neinum aö gera
það. Ekíd þá nema í smáum stíl. Það em
miklu meiri sveiflur á verði refaskinna. Þær
verða miklu dýpri."
Fyrsta flokks minkaskinn vom á síbasta
uppboði í Kaupmannahöfn komin í 2100
krónur. Fóðurkostnabur á skinn er um 1000
krónur. Vib þetta bætist verkunarkostnaöur
og sölulaun, auk afborgana af lánum vegna
loðdýrahúsanna.
„Ég tel það nauösynlegt að við fáum ein-
hverja niburgreiösíu til fóburstöövanna.
Það er betra að fara varlega af stað á meðan
greinin er ab ná sér. Flestir íslenskir loð-
dýrabændur em eingöngu með mink og
minkaskinnin gefa enn ekki nóg af sér til
þess aö þau geti staöið undir afborgunum af
lánum."
— Em ekki sárafáir refabændur uppistand-
andi eftir verðhmnið undanfarinn áratug?
„Þeir em ekki margir. Flest búin em hætt.
Ætli ab það séu ekki nema 5-6 þúsund refa-
læður eftir í landinu."
Búháttabreyting úr
öskunni í eidinn
„Ég tók strax þá stefnu, að halda bústofnin-
um og húsunum viö og eiga svolítinn stofn
til þess að geta byrjað aftur, þegar úr rættist.
Okkur loðdýrabændum var hjálpab mikiö.
Fóðrið hefur veriö greitt niður og afborgun-
um af lánum vegna bygginga hefur verið
frestað. Okkar kostnaður var kannski fyrst
og fremst ab vinna kauplaust vib þetta.
Verðið á refaskinnunum féll miklu fyrr
heldur en á minkaskinnunum og það fóm
margir úr refabúskap í mink, þegar þeir
fengu á sínum tíma styrk til þess. Tveimur
ámm seinna hmndi verðið á minkaskinn-
unum."
Gat tekiö 40 ár
„Þetta var ekkert álitlegt. Ég var formaður
Sambands íslenskra loödýraræktenda þegar
þetta gerðist. Ég man að ég var á aðalfundi
samtaka loödýraræktenda og hitti þar for-
mann dönsku samtakanna. Þá fóm skinna-
veröin sífellt lækkandi og refurinn hafði
fallið í verbi í þrjú ár í röð. Ég spurði Dan-
ann hvort hann héldi ekki að þessi fjandi
færi að verða búinn og verbin ab hækka aft-
ur. „Ég hef ekki hugmynd um það, en síb-
asta verðfall stóð í 40 ár," sagði hann. „En
þetta stób þó ekki nema í sjö til átta ár."
Loödýrarækt er sveiflukennd búgrein. Þeg-
ar veröið á refaskinnum var lægst, fengust
1200 krónur íslenskar fyrir skinnið og
dugbi ekki fyrir fóðurkostnaði. Á síðasta
uppboöi í janúar fengust 7200-7300 krónur
fyrir refaskinn í hæsta gæöaflokki. íslenskir
refabændur geta búist við því í dag að fá ab
meöaltali rúmar 6000 krónur fyrir hvert
skinn. Ef gert er ráð fyrir frjósemi upp á 4-6
hvolpa, má reikna með að um 125 kg af
fóbri þurfi til þess að framleiöa hvert skinn.
Fóburkostnaður er um 2000 kr. á skinn,
miðaö við fóburveröib í Skagafirbi."
— Em fóðurstöðvamar í stakk búnar til þess
að auka framleiðsluna ef bcendur, sem vom
hcettir, fara aftur afstað?
Fóöurstöðvar farnar á
hausinn
„Nei, víðast hvar ekki. Þær em í mörgum
tilfellum famar á hausinn og búið að selja
úr þeim vélamar. Staðan í Skagafirði er dá-
lítið sérstök að því leyti að Stofnlánadeildin
á fóðurstöðina hér og leigir okkur hana,
þannig að við borgum ákveöiö verð fyrir
hvert framleitt kíló. Þetta em hagstæðir
samningar fyrir okkur."
— Þurfa þeir loðdýrabcendur, sem hcettu á sín-
um tíma, að leggja út í mikinn kostnað til þess
að byrja aftur?
„A þessu svæöi, sem ég þekki best, em
langflestir sem hættu búnir að breyta hús-
unum. Þeir em búnir að losa sig við dýrin
og dýrabúrin, einangra húsin og innrétta
þau upp á nýtt fyrir hesta eða aðrar skepn-
ur. Þessir menn held ég ab byrji ekki aftur.
Síðan em örfáir sem létu loðdýrahúsin
standa alveg óhreyfb og ég hef heyrt ab þeir
hugleibi ab kaupa hvolpa strax við fráfæmr
í vor. Einstaka menn, sem hafa sett á fleiri
Tíminn
spyr...
EINAR E. GÍSLASON
dýr en þeir ráða vib, geta selt hvolpa við frá-
fæmr og þab em þá gób viðskipti fyrir bába
aöila."
— Er nokkur hcetta á að sagan endurtaki sig
og menn fari ofgeyst afstað aftur?
„Það er ekki mikil hætta á því í refabú-
skapnum. Framleibslan þar var komin svo
ofboðslega langt niður. Gjaldþrotin í grein-
inni í Finnlandi vom ofboðsleg. Þar var
engum hjálpab og fóðurstöðvar og bændur
fóm unnvörpum á hausinn. í Danmörku
hættu menn nánast meb ref, en héldu
minknum. Ég hef heyrt að í báðum þessum
löndum sé bankakerfið ekkert æst í ab lána
til þess ab hleypa nýjum mönnum inn í
greinina. En þeir sem drógu saman, en
hættu ekki, þeir fjölga dýmm hjá sér aftur.
Markaðurinn ræðst í raun af því hvað Dan-
ir gera, því þeir em langstærstir á sviði loð-
dýraræktarinnar. Þeir em með franileiðslu
upp á um 11 þúsund skinn, en við emm
með innan við 300 þúsund."
Uppbygging veltur á lána-
stofnunum
„Ég hef ekki trú á að minkunum fjölgi
mjög mikið. Fjölgunin byrjar þannig að viö,
sem eram í þessu, bætum við okkur dýmm,
þannig að við nýtum það húspláss sem við
höfum. Síöan fara aðrir ab tínast inn og
fjölgunin fer sjálfsagt eftir því hvað lána-
stofnanir em viljugar að hjálpa þeim að
byrja aftur. Ekki geta menn fjármagnað
þetta sjálfir, því það em engar fymingar eft-
ir í landbúnabinum í dag. Nú er allt skorið
niður. Þaö em hvergi peningar á lausu."
— Em gceði skinnanna viðunandi?
„Við þurfum ekkert ab skammast okktir
fyrir þau. Fjölgunin var náttúrlega allt of
hröö í upphafi og þab tók líka tíma að ná
tökum á verkuninni. Nú höfum vib 15 ára
reynslu af loðdýrabúskapnum og búum ab
henni."
-ÁG