Tíminn - 19.02.1994, Blaðsíða 5

5
Laugardagur 19. febrúar 1994 WttUkVM
Stýrt án stefnu
Ingibjörg Pálmadóttir skrifar
Við íslendingar stöndum frammi
fyrir miklu meira atvinnuleysi en
nokkur heföi trúaö fyrir þrem ár-
um síðan. Við stöndum á rústum gjald-
þrota fyrirtækja og við stöndum frammi
fyrir gjaldþrota heimUum. í janúarmán-
uði sl. vom 9500 manns án atvinnu. Við
stöndum frammi fyrir hræðilegum
mannlegum harmleik sem af atvinnuleys-
inu stafar, sorg, reiði, fjárhagseröðleikum,
fátækt, veikindum, bæði andlegum og
líkamlegum. Við horfumst í augu við ver-
öld sem við viljum ekki. Þetta blasir við á
ári fjölskyldunnar.
Ástæðumar fyrir því hvemig komið er
em margar. Ástæðumar em samdráttur til
lands og sjávar, en þær em líka heimatíl-
búnar að stómm hluta. Rekstrargmnd-
vöUur flestra fyrirtækja er bágur, og þó að
vextir fari lækkandi þá kemur það of
seint, vegna þess að það er erfitt að bólu-
setja sjúkiing sem þegar er dauðvona og
aUtof mörg fyrirtæki em of skuldsett og
koma sér þess vegna ekki upp úr skulda-
súpunni.
Undirstöbuatvinnugreinarnar
mergsognar
Sem betur fer em nokkur 'fyrirtæki sem
standa vel. Það em einkum þau sem þjón-
usta undirstöðuatvinnugreinamar, svo
sem olíufélög, tryggingafélög og flutn-
ingafyrirtæki. Ég segi s?m betur fer. En
það verður því miöur ekki lengi með sama
áframhaldi, vegna þess ab hver dregur
annars taum. Mjólkurkýrin verður innan
tíöar geld, hún verður tottub til síðasta
dropa. Hvemig hefur ríkisstjómin bmgb-
ist við þessum mikla vanda? Hún er
stefnulaus í landbúnaðar- og sjávarút-
vegsmálum, og ráðherrar tala út og suður
án niðurstöðu.
Fá fyrirtæki skila hagnaði. Skattar og
gjöld á undirstöðuatvirmuvegina em auk-
in, allir þurfa sitt. Ríkissjóður þarf sitt,
sveitarfélögin þurfa sitt, hafnarsjóðir
þurfa sitt, orkufyrirtækin þurfa sitt og
bankamir þurfa sitt. Og allar þessar af-
skriftir vegna gjaldþrota, sem bankamir
standa frammi fyrir, þýða að sjálfsögðu
áframhaldandi háa vexti, sem þau fyrir-
tæki og heimili greiða, sem ennþá standa
í skilum.
Ennþá óvissa í sjávar-
útvegsmálum
Síðastliðinn þriðjudag var loksins fyrsta
umræða um breytingar á lögum um
stjóm fiskveiba. Eftir þessu hefur verið
beðið lengi, en í núgildandi lögum frá 15.
maí 1990 um stjóm fiskveiða var gert ráð
fyrir ab endurskoðun
væri lokið í árslok 1992.
Forgangsverkefni ríkis-
stjómarinnar átti að
vera gjörbreyting á fisk-
veiðistjóminni og þrátt
fyrir þriggja ára valda-
setu var ekki annað að
heyra vib umræðuna á
þriðjudag á stjómarlið-
um en ab þeir væm enn
á byrjunarreit í þessu mikilvægasta hags-
munamáli þjóöarinnar. Menn tala um
annmarka aflamarkskerfisins og að sú
stjómun hafi ekki leitt til þeirrar friðunar
fiskstofna sem að var stefnt. En þeir segja
um leib aö óhætt sé að auka þorskkvót-
ann frá því sem tillögur fiskifræðinga
segja til um, af því að miklu meiri þorskur
sé í sjónum en spáð var. Þannig keyra
menn hring eftir hring. Engin niðurstaða
og óvissan heldur áfram, sem er það
versta fyrir þjóð sem á allt undir mark-
vissri stefnumótun.
Kjörtímabilinu mun trúlega ljúka án
þess að nokkur fái skiliö hver sé stefna
stjómvalda.
Skipasmíöar
ekki. Og munu þær 70 milljónir, sem iðn-
aðarrábherra færði yfir til greinarinnar,
bjarga skipasmíöaiðnaðinum, sem skuld-
ar milljarða? Þessar sértæku aögerðir fyrir
skipasmíðáiðnabinn breyta engu. Þessi
upphæb er eins og tvær sæmilegar lobnu-
nætur. Sömu leikreglur verba að gilda hér
og gilda annars staðar, þ.e. niðurgreiðsla.
Samkeppni í landbúnaöi
Við heyrum það æ oftar að það sé nauð-
synlegt fyrir bændur á
íslandi aö fá meiri sam-
keppni. Landbúnaður
á íslandi mun aldrei
lifa nema með aukinni
samkeppni, segja full-
trúar neytenda. En
frammi fyrir hverju
standa bændur í dag?
Hvorki meira né
minna en 45-50% sam-
drætti og aukinni samkeppni á öllum
sviöum. Samt er þeim sagt að þab þurfi
meiri innflutning landbúnaöarafurða,
sem þýðir um leið meira atvinnuleysi.
Hvert starf bænda gefur 2-3 störf í þjón-
ustu og iðnaöi. Og á hverju ætla menn aö
lifa allt í kringum landið, í bæjum og
þorpum sem lifa á að þjónusta landbún-
aðinn? Við erum öll neytendur í þessu
landi og neytendur þurfa ab hafa at-
vinnu.
Nú gætu margir haldið að ég sé á móti
eðlilegri samkeppni. Það er ég alls ekki.
En það þarf ab vera rekstrargrundvöllur í
landbúnaði eins og öðrum atvmnugrein-
um til að viö getum tekib þátt í þessari
samkeppni. Þessi grundvöllur er ekki til
staöar.
Menn
oq mál-
efni
Mikil samkeppni er í skipasmíðaiðnaði.
Niðurgreiðsla til skipasmíðaiðnaðarins í
Noregi er 13% og Pólverjar greiða niður
verkefni í gríð og erg. Á íslandi má ekki
tala um niöurgreiðslur. Það er verið að
bjarga skipasmíðaiðnaðinum í dag, segja
stjómvöld. Með hverju? Ekki meb niður-
greiðslum, heldur með jöfnunargjöldum.
Mun það bjarga þeim iðnabi? Ömgglega
Veljum íslenskt
Hvemig má það vera ab Ríkiskaup (áður
Innkaupastofnun ríkisins) telji sér hag í
því að flytja inn ýmislegt sem hægt er að
fá keypt eða unnið á íslandi, t.d. tilbúna
glugga og milliveggi? Á sama tíma em um
25% múrara á íslandi atvinnulausir og
allt að því 20% trésmiða á Reykjavíkur-
svæðinu. Samt era íslenskir iðnaðarmenn
taldir meb þeim besm í heimi. Við verð-
um að meina þab sem vib segjum þegar
við segjum: við veljum íslenskt. Við höf-
um ekki efni á öðm. Þama veröa ríki og
sveitarfélög ab vera í fararbroddi.
Skilningsleysi
Mér finnst oft skorta mikið á að talað sé
af skilningi, þegar verið er að tala um at-
vinnurekstur á íslandi. Mér finnst oft,
þegar verib er að tala um gjaldþrot fyrir-
tækja, að það gleymist að það er fólk sem
vinnur hjá þessum fyrirtækjum. Mér
finnst það gleymast hvab hvert gjaldþrot
kostar mikið, ekki bara eigendur fyrir-
tækjanna, heldur líka þá sem vinna hjá
fyrirtækjunum og þá sem eiga inni hjá
þeim fé. Landsmálaumræöan hér er oft
æði sérkennileg. Hún gengur út á þaö
m.a., aö fulltrúar landbúnaðarins séu
samansafn af mafíósum og þeir, sem
stjóma sjávarútvegsfyrirtækjum, séu sam-
ansafn af einhverjum sægreifum og sjó-
ræningjum. Við þurfum að koma þessari
umræðu á hærra stig og samvinna innan
atvinnugreinanna þarf aö aukast. Ég ýti
ekki öllum þessum vanda yfir á ríkis-
stjómina. Ég tel að það sé mikilvægt að
innan landbúnaðarins sé meiri samvinna
en er í dag og ég tel aö það sama gildi um
sjávarútveginn. T.d. þurfi bændur að
styrkja samtök sín, nú þegar færri verslan-
ir rába ferðinni og halda bændum í jám-
greipum. Svarið er e.t.v. með einhvers
konar sölumiðstöð landbúnaðarafurða.
Framtíbin
Við íslendingar eigum sem betur fer ótal
möguleika, smáa og stóra. Viö getum ekki
sætt okkur viö atvinnuleysi og eigum ekki
að þurfa þess. Ráðherrar minna stöðugt á
að atvinnuleysi sé meira í ýmsum ná-
grannalöndum okkar. Þaö er ekkert nýtt
aö svo sé. En það er nýtt að atvinnu-
ástand á íslandi sé með þeim hætti sem
nú er. Engin ríkisstjóm á Islandi má sætta
sig við slíkt í skjóli þess að einhvers staðar
sé ástandið verra.