Tíminn - 12.03.1994, Blaðsíða 2

2

Laugardagur 12. mars 1994
Tíminn spyr„Önnu K."sem hafiö hefur meöferö fyrir kynskiptiaögerö íSvíþjóö
Var6 a6 gerast Svíi til
að fá kynskiptiaðgerðina
„Anna K." er rúmlega fertugur íslendingur,
sem býr í Stokkhólmi og var karl en er á
leiöinni aö veröa kona. „Anna K.", sem hét
raunar karlm'annsnafni þegar hún bjó á ís-
landi, er nú á leiö í kynskiptiaögerö og hef-
ur veriö í hormónameöferð auk þess sem
vertö er aö vinna meö skeggrót Önnu K.
Einhvemtíma á næstu misserum mun hún
aö líkindum gangast imdir skurðaögeröir,
brjóstaaögerö og aörar þær aögeröir sem
nauösynlegar eru til þess aö gefa konu sem
fæöist í karlmannslíkama þann kven-
mannslíkama sem hún þráir.
Á meðan Norðurlandaráösþing stóö yfir í
Stokkhólmi hitti blaöamaöur Tímans
Önnu K. til aö afla upplýsinga um stööu ís-
lenskra kynskiptinga. Anna K. vill ekki gefa
bein viötöl í fjölmiölum, en ef þaö mætti
veröa til þess að koma af stað öfgalausri
umræöu um stööu íslenskra kynskiptinga
og þannig hugsanlega auövelda þeim aö
komast í kynskiptiaögerð, þá var Anna K.
reiöubúin aö ræða viö blaöamann viö og
koma þannig meö óbeinum hætti upplýs-
ingum á framfæri.
Það tók dálitla stund aö átta sig á aö þessi
kona sem blaðamaðurinn hitti væri ekki
kona í þeim hefðbundna skilningi sem ís-
lendingar era aldir upp í. Klæðnaður, viö-
mót og fas benti til þess aö hér væri kona,
en þetta var kona í karlmannslíkama. Þegar
sú staöreynd varö ljós er ekki því að neita
aö ákveönum fordómum skaut upp í hug-
ann. En þeir rénuðu þegar á leið og mann-
eskjan Anna K. varð fyrst og fremst áber-
andi. Manneskja sem vill hjálpa öörum
þeim íslendingum sem eins er ástatt mn að
fá úrlausn sinna mála.
Skilyrði að vera sænskur
ríkisborgari
Til að ná því markmiöi að geta gengist
undir kynsldptiaögerö varð Anna K. að
beygja sig undir skilyröi sænskra heilbrigö-
isyfirvalda sem ekki era reiöubúin aö gera
kynskiptiaögeröir á öðram en sænskum
ríkisborguram. Anna K. er nú oröin sænsk-
ur ríkisborgari, en til þess aö þaö gæti orðið
varö hún að hafa verib búsett í Svíþjób í
fimm ár. Þvingun sem þessi er brot á Norð-
urlandasamningi um félagslegt öryggi, sem
tryggja á öllum íbúiun Norðurlandanna
sama rétt. En þetta var eina leiöin fyrir
Önnu K. til aö eiga möguleika á kynskipti-
aögerö í Svíþjóö.
Tíminn spyr...
„ÖNNU K"
Ekki eini íslendingurinn
sem vill kynskiptiaðgerð
Anna K. er ekki eini íslendingurinn sem
lengi hefur barist fyrir því aö fá að gangast
undir kynskiptiaögerö. Vitað er um nokkra
íslendinga í viöbót sem líta á sig sem kon-
ur, þrátt fyrir að vera í karlmannslíkama.
Önnu K. er sérstaklega umhugað um eina
manneskju sem svo er ástatt um og viröist
ekki eiga nokkra möguleika á aö komast í
kynskiptiaðgerö þar sem hún er búsett á ís-
landi og er íslenskur ríkisborgari. Anna K.
hefir veralegar áhyggjur af líöan þessarar
manneskju ef stjómvöld á íslandi beiti sér
ekki í hennar málum og tryggi henni
möguleika á kynskiptiaögerð erlendis.
Þessar áhyggjur Önnu era ekki hvab síst til
komnar vegna þess aö hún veit um einstak-
linga sem svipab var ástatt um, en þoldu
ekki þaö álag sem því fylgdi aö búa í felum,
fangin kona í karlmannslíkama og leituðu
endanlegrar leiðar til aö frelsa sig úr þess-
um fjötram.
Barátta Önnu K.
Barátta Önnu K. hefur staðið yfir í langan
tíma og á þeirri leiö hefur hún orðið aö
glíma vib margar hindranir. Meö hjálp sál-
fræöings náði Anna K. ab rífa sig upp úr því
vonleysi sem fylgdi þeirri aöstööu sem hún
var í og hefja baráttu fyrir því aö komast í
kynskiptiaðgerð.
Þótt henni hafi ekki í sjálfu sér verið tekið
illa í íslenska heilbrigöiskerfinu, þá heldur
hún fram aö heilbrigðiskerfið hafi verið
sinnulaust um mál hennar og ekki haft
áhuga á aö gera neitt í málum hennar eöa
annarra íslendinga sem vilja í kynskiptiaö-
gerð.
Önnu var bent á að hafa samband við hin
ríkin á Noröurlöndimum til að komast í að-
gerðina, en bæöi Danir og Svíar neituðu aö
taka viö henni þar sem hún hefði íslenskt
ríkisfang. Hún ákvab því aö flytjast til Sví-
þjóðar og halda áfram baráttu sinni þar.
Sænskum stjómvöldum varö ekki haggað
fyrr en hún lét undan og skipti um ríkis-
fang. Því sér Anna K. nú hilla undir það aö
draumur hennar verði aö veraleika.
En þótt Anna K. hafi náb þessu takmarki
sínu, telur nún aö þaö sé engin lausn fyrir
aöra íslendinga sem eins er ástatt um. Þeir
þurfi hjálp íslenskra heilbrigðisyfirvalda
strax, enda sé þaö óþolandi aö Danir og
Svíar brjóti norræna sáttmálann um félags-
legt öryggi á íslendingum og Finnum, sem
eins sé ástatt um.
Afstaðan á vinnustað
Þegar Anna K. var á íslandi varð hún að lifa
lífi sínu sem karlmaöur, þvert gegn vilja
sínum. Um langt skeiö „lék" hún karl-
mannshlutverkið þannig að út á vib var
ekkert athugavert aö sjá. Innri átökin vora
því meiri. Þegar hún svo tók ákvörbun um
þaö að berjast fyrir kynskiptiaðgerö og þaö
fór aö kvisast út á íslandi, þá mættu henni
oft miklir og haröir fordómar. Sömu for-
dómar og aörir íslendingar sem í hennar
sporam era þurfa enn að berjast viö.
Því urðu viöbrögö vinnufélaga Önnu í Sví-
þjóö, þegar þaö fréttist að hún væri „trans-
sexualisti" og hygðist í kynskiptiaðgerð
henni töluverð hvatning. í staö þeirra for-
dóma sem hún átti aö venjast heima á ís-
landi þá urðu viðbrögðin þveröfug. Fólk
lýsti yfir stuðningi við hana og sótti eftir
fræðslu um hvaö „transexualisti" væri. Fyr-
irtækið sem Anna K. starfar hjá Ieitaöi því
til sérfræöinga til að halda fræðsluerindi
fyrir starfsmenn. Því má segja að viöbrögö
og móttökur sænska fyrirtækisins séu and-
hverfa viö viðbrögö sænskra heilbrigbisyf-
irvalda.
Hvað er „transsexualisti"
eða kynskiptingur?
Þaö aö vera „transexualisti" eöa kynskipt-
ingur felst í því aö viðkomandi manneskja
lítur á sig tilfinningalega og huglega sem
annars kyns en h'kaminn segir til um. Kyn-
skiptingur í karlmannslíkama lítur á sig
sem konu, en kynskiptingur í konulíkama
lítur á sig sem karlmann. Þessi tiifinning
um annað kynferði en líkaminn segir til
um hefst strax í bamæsku og helst út lífið.
Málib snýst ekki um kynlíf, heldur stað-
fasta tilfinningu vun aö viökomandi sé ekki
í réttum líkama. Kynskiptingur sem finnur
sig konu í karlmannslíkama er því ekki
hommi. Hann lítur á sig sem konu í einu
og öllu, nema hvaö líkaminn er karlkyns.
Hallm Magttússon
Síldarsöltun:
53% aukning á
milli vertíba
Island getur ráöiö því hvenœr þaö kýs aö láta GATT-samningana
taka gildi hér á landi:
Nefnd skipuð um
framkvæmd GATT
Gehgib hefur verib frá skipan
fimm manna nefndar sem rík-
isstjómin hefur falib ab koma
meb tillögur um breytingar á
löggjöf vegna gildistöku
GATT-samninganna. Ólafur
Davíbsson, rábuneytisstjóri í
forsætisrábuneytinu, veitir
nefndinni forstöbu, en meb
honum í nefndinni em Sigur-
geir Þorgeirsson, abstobar-
mabur landbúnabarrábherra,
Pétur Thorsteinsson, lögfræð-
ingur í utanríkisrábuneytinu,
Páll Ásgrímsson, deildarstjóri
í vibskiptarábuneytinu, og
Indribi H. Þorláksson, deildar-
stjóri í fjármálarábuneytinu.
Nefndinni er m.a. ætlab ab
koma meö tillögu um hvemig
eigi aö breyta búvörulögum
meb tilliti til GATT, en sem
kunnugt er var Iandbúnaðar-
nefnd meö tillögur þar ab lút-
andi til umfjöllunar. Tillögur
landbúnaöamefndar voru
mjög umdeildar og munaði
litlu ab þær sprengdu ríkis-
stjómina.
Enn er ekki endanlega ljóst
hvenær GATT tekur gildi.
Stefnt hefur veriö aö því aö það
veröi um næstu áramót, en lík-
legra er að það verbi ekki fyrr
en um mitt næsta ár eða jafnvel
ekki fyrr en um áramót 1995-
96. ísland er ekki skuldbundið
til að gerast aðili að samkomu-
laginu um leið og þab tekur
gildi. Aðildarþjóðimar geta
sjálfar ákveðið hvenær þær
kjósa að gerast aðilar ab sam-
komulaginu. Samningurinn
öðlast ekki gildi á íslandi fyrr
en Alþingi hefur samþykkt
samninginn.
Halldór Blöndal landbúnaðar-
ráðherra tók það skýrt fram í
umræðum um búvömlaga-
frumvarpiö í fyrradag að ísland
myndi ekki samþykkja GATT
fyrr en það lægi alveg ljóst fyrir
hvemig samningnum yrði beitt
hér á landi. -EÓ
Heildarsöltunin á síldarvertíðinni
1993-1994 nemur alls 93.923
tunnum af ýmsum tegundum
saltaörar síldar. Þetta er 53%
aukning frá síðustu vertíö þegar
saltað var í 61.185 timnur.
Af heildarmagninu vora fram-
leiddar 29.370 tunnur af flökum á
mótí 20.575 tunnum á vertíöinni
á undan. Síld var söltuö á 14 stöö-
um á landinu en mest á Homa-
firði, eða í 25.047 tunnur. Saltaö
var á 16 söltunarstöövum en mest
var saltað í söltunarstöö Síldar-
vinnslunnar hf. í Neskaupstaö,
eöa í 22.643 tunnur.
Þótt ekkert hafi verið veitt eða
saltað af síld síöan um miðjan
desember þá telur Síldarútvegs-
nefnd ekki útilokab að eitthvert
framhald geti orðið því forráða-
menn einhverra báta hafa sýnt
áhuga á aö halda áfram veiöum
aö aflokinni loönuvertíð. En sam-
kvæmt ákvöröun sjávarútvegs-
ráðuneytísins er heimilt aö
stunda sOdveiðar til 1. maí nk.
-grh
Páskabjór í ÁTVR
Sala er hafin á Páskabjór frá Vik-
ing bragg hf. í verslunum ÁTVR.
Þetta er í fjórba sinn sem Viking
bragg setur Páskabjórinn á mark-
aö en hann er framleiddur eftir
gamalli þýskri uppskrift. Viking
bjórinn frá sama fyrirtæki hlaut
gullverðlaun á Monde Selectíon
sýningunni árið 1992 en hún
nýtur mikillar virðingar innan
þessa iönaðar um heim allan. ■