Tíminn - 28.05.1994, Blaðsíða 4

4

Laugardagur 28. maí 1994
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Utgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Stakkholti 4, 105 Reykjavík
Inngangur frá Brautarholti.
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 105 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Prentun: Prentsmi&ja
Frjálsrar fjölmiblunar hf.
Mánaöaráskrift 1400 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 125 kr. m/vsk.
Kjördagur 1994
í dag er gengið að kjörborðinu og kosið í sveit-
arstjórnarkosningum. Kosningabaráttan hefur
verið um margt sérstæð að þessu sinni og harð-
ari en oft áður.
Ein af undirstöðum valdakerfis Sjálfstæðis-
flokksins er sterk staða í fjölmennustu sveitarfé-
lögunum, einkum í Reykjavík. Þar hefur verið
byggð upp valdablokk, byggð á hreinum meiri-
hluta í borginni. Tekist hefur að halda henni
saman í gegnum tíðina með óhemju áróðri um
að glundroði muni ríkja ef aðrir flokkar stjórna í
borginni. Þegar slíkt vald hefur verið lengi við
lýði, fer það að verða hluti af tilverunni og lok-
ast utan um sjálft sig. Það er reynslan í Reykja-
vík. Vegna stærðar borgarinnar fer þetta vald
með gífurlega hagsmuni, sem snerta hvern ein-
asta mann sem þar býr.
Gegn því er nú fylkt liði. Þessvegna eru átökin
fyrir þessar kosningar harðari og persónulegri
heldur en dæmi eru um fyrr og meiri fjármun-
um hefur verið eytt í kosningabaráttunni af
hálfu Sjálfstæðisflokksins en nokkru sinni. Við
slíkri sóun fjármuna og slíkum vinnubrögðum
er aðeins eitt svar hjá kjósendum: að gefa borg-
arstjórnarmeirihluta Sjálfstæðisflokksins frí frá
störfum. Það er hollt fyrir Sjálfstæðisflokkinn,
sem á ekki að komast upp með slík vinnubrögð
eins og stunduð hafa verið.
Framsóknarmenn hafa gengið til samstarfs við
minnihlutaflokkana í Reykjavík í þeirri baráttu,
sem þar hefur farið fram, og unnið þar af fullum
heilindum og munu gera áfram. Annars staðar
bjóða framsóknarmenn víðast hvar fram undir
merkjum B- listans, en annars staðar í samvinnu
við aðra, og á það einkum við í smærri sveitarfé-
lögum. Framsóknarflokkurinn hefur víða sterka
stöðu í sveitarstjórnum, enda hafa sveitarstjórn-
armenn flokksins verið ábyrgir og raunsæir og
vilja vinna í þeim anda. Þeir vilja þoka framfara-
málum áfram, byggja upp félagslega þjónustu
og íþróttamál á grundvelli öflugs atvinnulífs.
Þetta er aldrei hægt að skilja að og það hefur
ávallt verið stefna framsóknarmanna að vinna í
þessum anda.
Til þess að sveitarfélögin geti veitt íbúum sín-
um þjónustu, eins og þeirra hlutverk er, og búið
atvinnuvegunum og einstaklingunum lífvæn-
legt og gott umhverfi, þarf fjárhagsstaða þeirra
að vera traust og raunsæi að ríkja í stjórnun
þeirra. Yfirboð eða gylliboð til einstakra hópa í
samfélaginu, eða loforð um að gera allt fyrir alla
hefur aldrei verið stíll framsóknarmanna í sveit-
arstjórnum. Þó hafa þeir staðið að mjög mynd-
arlegri uppbyggingu um land allt, í þeim sveitar-
stjómum þar sem áhrif framsóknarmanna hafa
verið mest.
Tíminn sendir framsóknarmönnum, sem bjóða
sig fram til sveitarstjórna um land allt, baráttu-
kveðjur og einnig því fólki sem þeir hafa tekið
höndum saman við í sameiginlegum framboð-
um. Megi árangur þeirra verða sem bestur og
áhrif þeirra í sveitarstjórnum landsins eftir því,
til heilla fyrir fólkið sem þar býr.
Kristileg dómharka,
fjölmiðlar og heilag-
ur Frans frá Assísí
Birgir Gubmundsson skrifar
Hjónabandserfiðleikar
tveggja nafngreindra
presta hafa verib til
umræðu í fjölmiðlum í vik-
unni, en slík umræða markar
nokkur tímamót. Fram til
þessa hafa slík mál verið talin
einkamál fólks og ekki um þau
skrifað eða rætt í blöðum eða
ljósvakamiðlum.
íslenskt samfélag er að sönnu
lítið og fásinnið hefur alið af
sér margar séríslenskar reglur í
fjölmiðlaumfjöllun, reglur
sem hvergi eru skráðar, en eru
þó almennt virtar. Þannig
gilda t.d. allt aðrar reglur á ís-
landi um frásagnir af slysum
eða um nafn- og myndbirting-
ar, en í útlöndum. Persónuleg
óhamingja fólks eða tilfallandi
dæmi um mannlegan breysk-
leika hafa til þessa ekki veriö
talin fréttaefni, nema þá helst
að viðkomandi fólk sé sjálft að
segja lífsreynslusögu sína.
„Lebjuslagur"
kosninganna
Þessar reglur eru raunar ekki
aðeins óskráðar, heldur óft
nokkuð óljósar líka; en þær
miba þó allar að því ab sýna
sérstaka tillitssemi þegar kem-
ur að persónulegum og ein-
staklingsbundnum hlutum. í
kosningabaráttu undangeng-
inna vikna hefur verið tekist á
með mjög óvægnum hætti og
persónum manna, einkum
frambjóðenda á R-lista, hefur
verið stillt upp sem skotmörk-
um, oft á grundvelli atriða
sem koma borgarstjómarmál-
um ekkert við. Þetta hefur
gengið svo langt og verib end-
urtekið svo oft, að segja má að
stiginn hafi verið samfelldur
línudans varðandi óskráðar
reglur fjölmiðlanna um hvað
sé leyfilegt og hvað ekki. Þess
vegna hafa reglur, sem voru
óljósar fyrir og torvelt hefur
verið að skilgreina, orðið enn
erfiðari viöureignar, öljósari
og þokukenndari. Harkan í
kosningabaráttunni hefur
m.ö.o. haft áhrif á viðhorf
manna til þess, hversu mikla
tillitssemi þarf að sýna náung-
anum í fjölmiðlaumfjöllun-
inni almennt. Hún hefur
þannig flýtt fyrir þeirri þróun,
sem hefur orðið í íslenskum
fjölmiblum, ab miðlarnir ger-
ast sífellt nærgöngulli við
einkamál þekkts fólks.
Án þess að hér sé verið ab ef-
ast um að hjónabandserfið-
leikar presta geti í ákveðnum
tilvikum verið stórt fréttamál,
þá er freistandi að velta því
fyrir sér hvort fjölmiðlar hefðu
tekið það skref að fjalla opin-
berlega um slík mál, ef and-
rúm „leðjuslagsins" í kosn-
ingabaráttunni hefði ekki ver-
ið búið að plægja jarðveginn
ábur. Ekki má gleyma því að
opinberri umfjöllun um per-
sónuleg mál getur fylgt sárs-
auki þeirra sem málinu tengj-
ast, ekki síst barna og annarra
aöstandenda, og því hlýtur
það að hafa verið erfið spurn-
Heilagur Frans frá Assísí.
ing fyrir þá miðla, sem um
málið hafa fjallað, að meta
hvort prestamálið hafi haft
þab fréttagildi sem réttlætti
birtingu. Sá, sem þetta ritar,
treystir sér hreinlega ekki til aö
taka afstöbu til þess, ekki síst
vegna þess að upplýsingar í
málinu virðast enn vera mjög
af skomum skammti.
Ógnvænleg dómharka
Prestamálið markar vissulega
tímamót í fjölmiðlun hér á
landi. Annað er ekki síður at-
hyglisvert í þessu máli, en það
er dómharkan sem virðist
koma fram bæði hjá kollegum
prestanna og a.m.k. hluta
safnaöanna, sem þessir prestar
hafa þjónað, og í raun líka hjá
sumum fjölmiðlum. „Drott-
inn, ég þakka þér fyrir að vera
ekki eins og þeir" er viðhorfib
sem skín í gegn. Maður fær á
tilfinninguna af viðbrögðum í
leiðara DV í vikunni, I svömm
tveggja presta í Tímanum í
vikunni, í viðtali hjá Eiríki við
prest á Stöð 2, og svo auðvitað
viðbrögðum safnaðarstjórna,
að hér á landi sé að koma upp
einhvers konar trúarlegur
fundamentalismi, slík er vand-
lætingin. Skyndilega er eins og
boðorðin tíu séu nú brotin í
fyrsta sinn af presti, þó vitaö
sé að aldagamlar hefbir ís-
lenskar séu einmitt umburðar-
lyndar gagnvart ástarmálum
presta.
Fribrik II og Frans
frá Assísí
Friðrik II af Þýskalandi var
mikill menntamabur og al-
mennt talinn einhver víbsýn-
asti og framsæknasti maður
13. aldar í Evrópu. Hann gerði
sér manna best grein fyrir því
að maðurinn er breyskur og
holdið veikt. Sagan segir að
þegar hann fregnaði af
óvenjulegum manni, sem gef-
ið hafði sig á vald fátækt, skír-
lífi og hlýðni við guð og hafði
til að bera Siðferðisstyrk sem
enginn annar, vildi Friðrik
hitta þennan mann og kanna
siðferöisstyrk hans. Maðurinn
var Frans frá Assísí og kom
Friðrik því svo fyrir að Frans
var skilinn eftir í herbergi þar
sem forkunnarfögur kona
reyndi að freista hans með
holdi sínu. Friðrik hafði hins
vegar aðstööu til að fylgjast
meb á laun, og sannfærðist
hann endanlega um styrk
munksins þegar Frans hratt
glóandi kolum út úr kolaofni
herbergisins og bauð konunni
að leggjast með sér á kolin.
Eflaust hefði Friðriki II og
fleirum á þeim tíma þótt það
fréttnæmt hefði munkurinn
fallið fyrir freistingunni, enda
var vonin um slíkt eflaust
ástæðan fyrir því að Friðrik
fylgdist með, svo lítið bar á.
Stóra fréttin hins vegar, þegar
til lengri tíma er litið, sem
þetta tiltæki Friðriks gat af sér,
var sú að heilagur Frans frá
Assisí féll ekki fyrir freisting-
unni og sýndi þar með að
hann var undantekningin frá
reglunni þegar mannlegur
breyskleiki var annars vegar.
Frans frá Assísí var tekinn í
dýrlingatölu síðar og kallast
heilagur Frans frá Assísí.
Prestar eru menn
Hluti af því að vera maður er
að vera breyskur. Þetta skildi
Friðrik II og þetta hefur ís-
lenska þjóðin skilið í gegnum
aldirnar. Prestar eru líka menn
og því em þeir breyskir eins og
aðrir. Aðeins dýrlingar og
helgir menn standast allar
freistingar, og þó menn taki
prestsvígslu verða þeir ekki
heilagir. Það er því ósanngjörn
krafa að ætlast til þess að ís-
lenskir prestar séu eitthvað
frábrugbnir öðrum mönnum,
þó vissulega verði að gera ríkar
siðferðiskröfur til þeirra.
Það kann ab vera réttlætanleg
þróun að refsa fólki í ábyrgðar-
stöðum meö opinberri um-
fjöllun, ef það misstígur sig í
einkalífinu. En eftir að búib er
að brjóta ísinn með þessu
prestamáli er viðbúiö að aðrir
hópar muni fylgja í kjölfarið.
Stjómmálamenn eru t.d. aug-
ljóslega hópur sem líklegt er
að fjölmiðlar muni veröa nær-
göngulli við en áður.
En dómharkan, sem virtist til
í svo ríkulegum skömmtum í
vikunni, er þó óneitanlega
eitthvað til að hafa áhyggjur af
í þessu sambandi. Okkur er
nefnilega hollt að muna að
þaö var aöeins einn Frans frá
Assísí. Hann var undantekn-
ingin. ■