Tíminn - 29.11.1994, Blaðsíða 5

Þribjudagur 29. nóvember 1994
5
Siv Friöleifsdóttir:
Atvinnumál í fyrirrúmi
Þab hefur verib gott ab búa á ís-
landi, er mat okkar flestra. Hér
hafa átt sér stab umfangsmiklar
þjóbfélagsúrbætur á síbustu ára-
tugum. Framfarir í sjávarútvegi
hafa verib stórstígar. Vel hefur
fiskast. Nú er svo komib ab flest-
ir eru sammála um ab gengib
hafi verib of nærri aublind okkar
í hafinu. Þrátt fyrir útreikninga
fiskifræbinga, þar sem varab hef-
ur verib vib veibum upp fyrir
ákvebin takmörk, hafa stjórn-
málamenn ekki stabist þrýsting-
inn og leyft veibar umfram ráb-
gjöf. Þorskstofninn hefur snar-
minnkab. Vib höfum þurft ab
skera nibur aflamark. Viö þessar
aöstæöur kreppir aö sjálfsögöu
aö í íslensku samfélagi. Þaö er
komiö aö því ab viö súpum seyö-
ib af ofveibi síöustu ára. Vib ab-
stæbur sem þessar er brýnt ab
forystumenn þjóöarinnar leitist
vib aö dreifa byrbunum jafnt á
bök landsmanna. Einnig þarf aö
skapa þjóöarbúinu aöra og fjöl-
breyttari tekjumöguleika en viö
höfum búib viö hingaötil, koma
verbur í veg fyrir atvinnuleysi.
Abgeröaleysi í atvinnumálum
landsmanna hefur einkennt nú-
verandi ríkisstjórn, enda er at-
vinnuleysi meira nú en veriö
hefur. Atvinnuleysi viröist vera
eftirsótt hagstjórnartæki hjá nú-
verandi valdhöfum, nokkuö sem
flestir landsmenn sætta sig ekki
viö. Á næstu árum munu koma
árlega um 1700 manns út á
vinnumarkaöinn. Þaö þarf ab
skapa atvinnutækifæri fyrir þetta
fólk, fyrir utan þá mörg þúsund
einstaklinga sem ganga um at-
vinnulausir í dag.
VETTVANGUR
Orkufrekur i&na&ur
og fríibnabarsvæ&i
í atvinnumálum þarf ab
bregöast viö samdrætti í fisk-
veiöum meö því ab ná sem mest-
um verömætum úr aflanum á
hverjum tíma, t.d. meb meiri
fullvinnslu sjávarafuröa. Einnig
þarf aö auka rannsóknir og
markaössetningu á sjávarafurb-
um. íslendingar eiga mikla
möguleika á svibi orkufreks ibn-
abar, vegna þeirrar vatnsorku
sem vib búum yfir. Álverö hefur
stórhækkab aö undanförnu, sem
eykur líkur á ab reist veröi ný ál-
verksmibja á Keilisnesi, eöa sú
sem fyrir er verbi stækkuö. Mikil
framför hefur oröib í mengunar-
vörnum álversins, eins og þeir
vita sem hafa kynnt sér þau má.
Brýnt er ab gæta ýtrustu meng-
unarvarna ef og þegar ný álverk-
smibja rís. Ef litiö er sérstaklega
til atvinnumála á Suburnesjum,
þar sem atvinnuleysi hefur verib
talsvert aö undanförnu, er ljóst
ab fríiönaöarsvæöi í tengslum
vib Keflavíkurflugvöll væri
ákjósanlegt úrræbi sem skapa
myndi fjölmörg störf. Meö
stofnun fríiönaöarsvæöis má
ætla ab þar væri hægt ab skapa
atvinnu fyrir m.a. tæknimennt-
ab fólk, sem hefur skort hér á
landi. Ef hægt væri aö ná há-
tæknimenntuöu fólki til starfa
vib fríiönaöarsvæðiö, má ætla ab
þab myndi hafa jákvæö áhrif á
tækniþekkingu í landinu. Einnig
ber ab skoba möguleikann á að
gera flugvöllinn að umhleðslu-
velli fyrir vöruflutningavélar frá
Asíulöndum á leið meö vörur til
Evrópu og austurstrandar
Bandaríkjanna.
Ferbaþjónusta á
Reykjanesi
Feröaþjónustan er kjörin vaxt-
arbroddur á Reykjanesi. Svæðiö
hefur upp á margt ab bjóða sem
ferðamenn hafa gaman af ab
skoöa, s.s. Krýsuvíkursvæðið,
skemmtilegar fjörur, sjávarút-
vegspláss, Bláa lóniö, og fjöl-
margt fleira. Á íslandi hefur eng-
in atvinnugrein Vaxib jafnört á
undanförnum árum og ferða-
þjónustan. Fjöldi erlendra feröa-
manna hefur allt að þrefaldast á
síbastlibnum 10 árum. Gjaldeyr-
istekjur af erlendum ferðamönn-
Böl eigingirninnar
Fríba Á. Sigur&ardóttir: í luktum heimi.
Forlagiö, Reykjavík, 1994. 281 bls.
Þaö var næsta sérstætt hversu
Fríða Á. Siguröardóttir hitti í
mark meö síðustu sögu sinni,
Meðan nóttin líður. Hún fékk
sem kunnugt er þau verðlaun
sem hérlendis standa til boba og
loks bókmenntaverölaun Norb-
urlandarábs. í þessari sögu hefur
Fríðu augljóslega lánast að
bregða upp lífsdæmi sem marg-
ir lesendur láta sig varða og taka
til sín. Hitt er annaö mál ab
Fríða er höfundur sem jafnt er
hægt ab hrífast af og vísa frá sér,
og hefur mátt sjá þess merki í
viðbrögðum við sögum hennar
fyrr og síðar. Verk hennar eru
mórölsk og tilfinningasöm og
skortir þá íronísku vídd sem
einkennir margt á okkar kald-
hyggjutímum. En hún er heib-
arlegur höfundur, órög að glíma
við tilvistarvanda og hefur
smám saman náð æ betra
tæknilegu valdi á sagnagerð í
góbum og gildum skóla sál-
fræöilegs raunsæis. í sögum
hennar bregbur vissulega fyrir
viðhorfum sem kalla má banal
og klisjukennd og gjarnan eru
fylgifiskur slíkrar aðferðar, en
þab leynir sér hvergi hin heita
kvika þeirra, og hún gerir gæfu-
muninn.
Þetta, sem nú var sagt, á fram-
ar öllu vib kvennasöguna Með-
an nóttin líður, sem ég hygg að sé
langbesta saga Fríðu Á. Sigurð-
ardóttur til þessa, vel skrifuð og
þétt saga. í luktum heimi er
áþekk sálarkreppusaga, nema
hvað nú er þab miðaldra karl-
BÆKUR
GUNNAR STEFÁNSSON
maður sem sagan snýst um.
Tómas er hagfræðingur og bis-
nessmaður, sem misst hefur frá
sér konuna. Fyrir tilviljun rekst
hann á unga stúlku, sem reynist
vera nemi í heimspeki, fellir
heitan ástarhug til hennar, og
þau búa saman um stund. En
karl af þessari gerb er þeim ann-
mörkum háður í fyrsta lagi, að
hann vill skilja allt og skilgreina
röklega, og í annan stað vill
hann eiga manneskjur fyrir sig.
Hvort tveggja leiðir á blindgöt-
ur. Nema hvaö: kynnin af stúlk-
unni Rut skekja lífsgrundvöll
Tómasar og rugla hinn lukta
heim hans.
Líkt og fyrri sögur Fríðu er /
luktum heimi skrifuð af tilfinn-
ingu, höfundi er mikið í hug og
sagan lifnar í vitund manns
meban lesið er, heldur áhuga
allt til loka. Hins vegar finnst
mér höfundi ekki takast að und-
irbyggja söguna eins vel og
kvennasögurnar í Meðan nóttin
líbur. Þab stafar kannski af því
að innlifun í efnið brestur,
fremur en að höfundur hafi ekki
tæknilegt vald á því. Fríöa skrif-
ar af kunnáttu og öryggi sem
fyrr. Styrkur þessa höfundar er
ekki fólginn í greiningu, heldur
tilfinningu og innlifun. En inn-
lifunin nær þá ekki nægilega
djúpt í lýsingu Tómasar. Þessi
„tómi" maður er ab vísu röklega
gerb persóna, en minnir fremur
á stereótýpu úr öbrum bókum,
lesandinn á bágt með að lifa sig
inn í kvöl hans. Því má svara
svo að persónan sé einmitt sýnd
í íronísku ljósi og þarafleiðandi
sé ekki ærlast til samkenndar af
hálfu lesandans. Vissulega verð-
ur Tómas dálítiö hallærislegur
stundum, kannski aðallega í
misheppnaðri sjálfsvígstilraun
sinni í lokin, þar teflir höfundur
á tæpasta vað í melódramatík.
En annars get ég ekki séb að /
luktum heimi sé nein háösaga;
þvert á móti held ég að hún sé
hugsuð og sögö í mikilli alvöru,
eins og fyrri sögur Fríðu. Það að
höfundur beitir þeim form-
brigðum að færa sig ööru hverju
úr fyrstu persónu yfir í þriðju
verður ekki til að dýpka frásögn-
ina, sjónarhornið er í reynd hið
sama.
Hið siðferðilega inntak sög-
unnar er eigingirnin. Hún er
eyðandi afl, kannski í reynd allt-
af banvæn; sá strengur er sleg-
inn í tilvitnun Theu í Kvæðið
um fangann eftir Oscar Wilde
sem hún þylur í dyrum Kringl-
unnar:
Og allir myrða yndi sitt,
þess engin dyljist sál.
Vopn eins er napurt augnaráð
og annars blíðumál,
til vopnsins heigull velur koss,
en vaskur maður stál.
Hvers vegna mistekst Tómasi
hagfræðingi að halda konum
sínum hjá sér, fyrst eiginkon-
unni sem endar með því að
um nema í dag um 11% af árleg-
um heildartekjum þjóðarbúsins,
þannig að hér er um gífurlega
mikilvæga atvinnugrein ab
ræða. Samkvæmt rannsóknum .
Alþjóba ferðamálaráðsins mun
umfang ferðaþjónustu tvöfald-
ast á næstu 15 árum. Ef vel er að
málum staðið hér á landi, mun
ferðaþjónustan skila okkur góð-
um tekjum og fjölda atvinnu-
tækifæra í framtíðinni. Öflug
ferðaþjónusta stuðlar einnig að
varöveislu þjóbareinkenna okk-
ar. Gera þarf átak til ab lækka
kostnað við ferðamannaþjón-
ustu, m.a. meb afnámi virðis-
aukaskatts á gistingu. Til ab efla
ferðaþjónustu á Reykjanesi þarf
að bæta úr atriðum eins og sam-
göngumálum. Eins og samgöng-
ur eru í dag, er ekkert sem tengir
Suðurnesin vib Suðurland nema
illfær slóði meðfram subur-
strönd Reykjanesskaga. Ef vegur-
inn yrði byggöur upp, myndu
skapast allt önnur skilyrði fyrir
uppbyggingu ferðaþjónustu á
Reykjanesi. Leið myndi opnast
fyrir feröamenn, sem hefðu
áhuga á ab tengja för sína um
Reykjanesskaga við frekari ferða-
lög um Suðurland og öfugt. Inn-
lendir ferbamenn myndu einnig
nýta þennan möguleika, jafnvel
í dagsferðir frá höfuöborgar-
svæðinu. Með vegi milli Grinda-
víkur og Þrengslavegar opnast
einnig möguleikar á greiöfærum
flutningi með sjávarafurðir og
aðrar vörur milli Suðurlands og
Keflavíkurflugvallar. Sú leið
myndi styttast um 30-50 km.
Önnur brýn samgönguúrbót er
tvöföldun Reykjanesbrautar.
Fríba Á. Sigurbardóttir.
kasta í hann vasa, og síöan
heimspekinemanum Rut? Það
er vegna þess að hann virðir
ekki manneskjuna. Afneitun
hins húmaníska viðhorfs og
samúöarskilnings er það sem
gerir Tómas tóman. Hér koma
líka inn trúarleg minni. Nöfnin
benda til þess, Tómas og Rut. í
Rutarbók segir frá hinni skilyrð-
islausu samfylgd: þitt fólk er
mitt fólk... Og undir niðri í sög-
unni vakir trúarkennd. Tómas
er trúlaus, vill gera manneskj-
una að guði. Slík mannhyggja
er ekki húman, hún snýst raun-
ar auðveldlega upp í mannfyrir-
litningu. Raunar er það sem
Tómas skortir fyrst og fremst
auðmýkt.
Auðvitað er Tómas karlremba,
tæknihyggjumaður andspænis
Slík úrbót er nauðsynleg til að
fækka slysum og tengja atvinnu-
svæbin betur saman.
Smáfyrirtæki
Efling smáibnabar er leib sem
leggja ber áherslu á til að auka
atvinnutækifæri og hagvöxt á
Reykjanesi sem annarstabar.
Smærri fyrirtæki hafa átt hvað
drýgstan þátt í hagvexti víða um
heim. Til að auðvelda einstak-
lingum stofnun smáfyrirtækja
og rekstur þeirra þarf ab gera
átak til að einfalda skattheimtu
og allar opinberar reglur um fyr-
irtækjarekstur. Sérstaklega ber ab
huga að atvinnuþátttöku
kvenna og hvernig efling smá-
fyrirtækja getur greitt fyrir
henni. Á Islandi höfum vib
treyst um of á sjávarútveginn
sem undirstöðuatvinnugrein.
Ljóst er að sjávarútvegurinn
verður áfram ein helsta stoðin
undir afkomu þjóðarinnar.
Hinsvegar er skynsamlegt að
dreifa áhættunni af misgóðum
aflabrögðum með því að styrkja
rekstrargrundvöll fleiri og nýrra
atvinnugreina. Framsóknar-
flokkurinn, flokkur frjálslyndis,
félagshyggju og framfara, leggur
höfuðáherslu á að taka á at-
vinnumálum þjóbarinnár. Öfl-
ugt atvinnulíf er forsenda þess
að hægt sé að jafna lífskjör í
landinu. Komum við atvinnulíf-
inu í gang, getum viö litið björt-
um augum til framtíöar.
Höfundur er bæjarfulltrúi á Seltjarnar-
nesi og í frambo&i til 1. sætis á lista Fram-
sóknarflokksins á Reykjanesi fyrir kom-
andi alþingiskosningar.
ungu konunni, húmanistanum.
þau eru líka fulltrúar tveggja
kynslóða. Eiginlega held ég að
sagan hefbi grætt á því að binda
sig ekki svona fast við að hafa
„fulltrúa" fyrir þetta og hitt í
þjóöfélaginu. Slíkt verður oft
klisjukennt. Ég nefni sem dæmi
frásögnina af því þegar Rut leið-
ir Tómas inn í kot ekkjunnar,
sem fær hærri bætur en nam
kaupi eiginmannsins sem réð
sér bana af því ab hann gat ekki
séb fyrir fjölskyldunni, hve mik-
ib sem hann vann. Börn
mannsins stara á Tómas. Vitan-
lega gerist þaö á næstu blaðsíðu
að Tómas fer í veislu hjá yfir-
stéttinni, sem veltir sér í mun-
aði. Yfirleitt finnst mér höfund-
ar gera of mikið af því að tyggja
í lesandann, ofskýra ætlun sína.
Einhvern tíma hefði veriö sagt
að boðskapurinn verði listinni
fjötur um fót. Á sama hátt verða
lýsingarnar á bisnessinum
ósannfærandi.
Þannig er þessi saga Fríbu Á.
Sigurðardóttur nokkuð blendin
lestrarreynsla. Hún er vissulega
efnismikil, áríðandi í andheitri
uppmálun sinni á gjaldþroti
tómhyggjunnar. Höfundur
hefði þó mátt gefa sér nokkuö
lausari taum, bregða á leik og
losa sig betur undan klisjum.
Hið siðferðilega inntak sögunn-
ar hefbi ekki komist lakar til
skila fyrir þaö. Allt um þab er
sagan, eins og hún er, athyglis-
vert verk sem ekki bregst aðdá-
endum Fríðu, eins og segir á
kápubakinu.