Tíminn - 03.12.1994, Qupperneq 6

6
SfNfiim
Laugardagur 3. desember 1994
Húblasertœkib var búib ab borga sig á nokkrum mánubum:
Valbrám fækkar
jafnt og þétt
Ólafur Einarsson laeknir viö húölasertœkiö.
í gluggalausu herbergi í iör-
um K-byggingar á Landspít-
alalóbinni stendur hár legu-
bekkur meö ljósabúnaöi á
miöju gólfi og í einu horninu
er torkennilegt tæki sem læt-
ur lítib yfir sér. Þó hefur stór-
virki verib unnib meb þessu
því sl. tvö og hálft ár hefur
veriö hafin mebferb á þorra
þess fólks sem er meö valbrá
hér á landi. Margt af þessu
fólki hefur nú lokiö meöferb-
inni.
Börn sem nú fæbast meb val-
brá munu líklega aldrei kybnast
henni nema af afspurn, þar sem
þau eru ekki nema fárra mán-
aöa gömul er þau byrja í laser-
mebferb sem eyðir henni á
meöan þau eru kornung.
Húölasertækið er til fleiri
hluta nytsamlegt en aö eyða
framangreindu. Æðaslit er mjög
algengt, ekki síst í andliti. Hing-
að til hefur ekki verið tiltæk
nein góð aðferð til aö bæta úr
því. Þrautalendingin var oftast
aö hylja það með farða, en nú
er unnt að fjarlægja það með
húölaser.
Önnur algeng lýti sem lag-
færö eru meö þessu undratæki
eru blóðæxli, þe. svokölluð
æðaflækjuæxli, stjörnuæxli sem
líka kallast köngulóaræxli, blá-
æðapollar sem birtast oft sem
fjólubláir blettir á vörunum,
hrjúft, rautt og jafnvel hnútótt
yfirborð húðar á nefinu, svo og
gróft æðaslit er einkum kemur
fram hjá körlum.
Þab er Ólafur Einarsson,
læknir á lýtalækningadeild
Landspítalans, sem annast alla
meðferð með húðlasertækinu
og segir hér frá.
Fyrstu tvö árin eftir að tækið
var tekið í notkun meðhöndl-
aði hann 180 einstaklinga, sam-
tals 566 sinnum. Þar af voru
valbráraðgeröirnar langsamlega
flestar eða 414 að tölu.
í upphafi var ákveðið að val-
brárnar skyldu hafa forgang,
segir Ólafur, - en nú er þeim
verkefnum, sem fyrir lágu er
tækið kom, að miklu leyti lokib.
Framvegis má því ætla að val-
brármeðferðin verði að mestu
bundin við lítil börn, en að
jafnaði fæbast hér á íslandi sex
börn með valbrá á andliti árlega
en margfalt fleiri þar sem val-
bráin er á bol eða útlimum. Eft-
ir ab þessi nýja tækni kom til
sögunnar var talsvert um þab ab
héðan færi fólk í lasermeöferð
til útlanda, en síöan við fengum
tækið hafa slíkar ferðir nánast
lagst af og tækið er margbúið að
borga sig, og reyndar hafbi það
ekki verið í notkun hér nema
nokkra mánuði þegar stofn-
kostnaðurinn, sem var um 25
milljónir, var kominn til baka.
Hve langan tíma tekur meðferð
ineð húðlasertœkinu?
Þaö er mismunandi og fer al-
veg eftir gerð og umfangi þess
lýtis sem á að fjarlægja. Styrk-
leiki geislans er stillanlegur og
það er einstaklingsbundið hver
styrkleikinn þarf að vera. Þetta
er mikið nákvæmnisverk og
áríðandi að undirbúa það vel.
Því hefst meðferðin oftast með
því ab gerð er tilraun með örlít-
inn blett. Tveir mánuöir líða
síðan þangað til árangur þessar-
ar tilraunar er kominn í ljós að
fullu, en þá er hægt að hefjast
handa fyrir alvöru.
Er meðferðin sársaukafull?
Nei, ekki getur þab heitið, en
þó er hún ekki alveg sársauka-
laus. Þegar geislanum er skotið
á blettinn, ef svo má ab ofbi
komast, verður tilfinningin
áþekk því sem er þegar manni
er gefinn selbiti. Þótt abeins sé
um sekúndubrot að ræba geta
„selbitarnir" þó orðiö nokkuð
margir í hvert skipti, þannig að
þetta getur víst ekki talist bein-
línis þægilegt. Sársaukinn verð-
ur þó sjaldnast svo mikill ab
þörf sé á deyfingu, en þó er ekki
hægt að komast alveg hjá svæf-
ingum, a.m.k. þegar um lítil
börn er að ræba. Þab þarf ekki
marga selbita til þess að þau
verði svo óróleg að ekki sé hægt
að meðhöndla þau með öðru
móti. Þó er til fólk sem er við-
kvæmt fyrir sársauka og eins
geta breytingarnar í eðli sínu
verib svo viðkvæmar að þörf sé
á svæfingu enda þótt um tán-
inga eba fullorðna sé ab ræða.
Hvemig virkar laserinn?
Til eru margar tegundir laser-
geisla til lækninga. Sá sem hér
um ræðir hefur bylgjulengd
sem er þess eðlis ab hann breyt-
ist í hita í rauða litnum í blóð-
kornunum og hitar þau eld-
snöggt upp ab vissu marki. Eftir
situr dökkur punktur undir
hornhúðinni og eftir stutta
stund er þessi punktur orðinn
blágrár að lit sem helst í 7-15
daga. Stundum myndast hrúð-
ur, en hvort sem það gerist eða
ekki hverfur þessi grái litur en
þá er bletturinn líkastur því sem
hann var fyrir meðferð, eða þar
til bandvefur hefur náð að
myndast í háræðunum. Eftir
svo sem fjórar vikur byrjar hinn
eiginlegi árangur að koma í ljós
og eftir aðrar fjórar vikur má bú-
ast við að svæðið hafi jafnað sig
til fulls og hafi þá fölnað veru-
lega eða sé í besta falli laust vib
öll litabrigði. Aö svo búnu er
hægt að halda áfram, sé þörf á
frekari meðferð, en bíða þarf
allt að tvo mánubi meb að með-
höndla sama svæbið á ný.
Er hœgt að stunda vinnu eða
láta sjá sig á alinannafœri þessa
7-15 daga sem blágráu blettimir
em að hverfa?
Það hlýtur að fara eftir því
hve viðkvæmt fólk er fyrir því
að láta sjá framan í sig, ef eitt-
hvab er athugavert, og svo eðli
vinnunnar og vinnustaðarins.
Ég býst varla við því ab viö
kringumstæöur þar sem útlitið
skiptir e.t.v. verulegu máli sé
raunhæft að búast við venju-
legu vinnuframlagi, en margir
minna sjúklinga hafa þó gengið
til sinna starfa eins og ekkert
hafi í skorist. Óþægindi eftir
meðferð geta verið stingir eða
einhver lítilsháttar ónot sem
standa sjaldnast lengur en í sex
til tíu klukkustundir. Ef þurfa
þykir má slá á slík ónot með
vægum verkjatöflum sem inni-
halda ekki asperín. Stöku sinn-
um kemur fyrir að bjúgur eba
þroti myndast. Gegn slíku má
vinna með því að hafa hátt
undir því svæði sem meðhöndl-
að er, en einnig er hægt að
leggja við það kalda bakstra. Á
meðan litabrigðin eru að hverfa
er ástæba til að forðast alla veru-
lega áreynslu, svo og leikifimi
og sund. Ef hrúður myndast er
mikilvægt ab það fái að detta af
sjálft, án þess að átt sé við þaö,
klórað í það eða þvíumlíkt. Fyr-
ir og eftir mebferð skal forðast
að láta sól skína á svæðið og
einnig er mikilvægt ab neyta
hvorki áfengis né lyfja sem
þynna blóðið, eins og td. aspir-
ín. Séu þessar varúðarráðstafan-
ir hafðar í huga og öllum leið-
beiningum fylgt má vænta þess
að meðferðin beri ágætan ár-
angur. ■
Mikill léttir ab losna vib valbrána
„Já, ég vil gjarnan segja frá
þessari dásamlegu meðferb
og ég á ekki í minnstu erfib-
leikum með ab láta birta af
mér myndir og koma fram
undir fullu nafni. Þetta geri
ég meb glöbu gebi, ef þab
mætti verba til þess ab
hjálpa einhverjum öbrum."
Þetta segir Sólveig Magnús-
dóttir, sem vinnur á skrifstofu
hjá SVR. Hún er liðlega sextug
en hóf laser-meðferð við val-
bránni fyrir tveimur árum.
Daginn áður en myndin, sem
sýnir förin eftir geislana, var
tekin fór hún í tólfta skiptið í
meðferðina uppi á Landspítala.
Sólveig ber út Tímann í Vest-
urbænum í Reykjavík og þab
var líka í Tímanum sem hún
■■ las um nýju laser-mebferbina
fyrir tveimur og hálfu ári. Það
var fyrir hálfgerða tilviljun ab
Tíminn fór þess á leit við hana
ab segja sögu sína, og nú er það
fastmælum bundið að Tíminn
birti nýja mynd af henni sem
verður tekin um leið og með-
ferðinni er ab fullu lokið.
„Mér hefur aldrei verið strítt
á þessu," segir Sólveig, „enda
hef ég verið svo lánsöm að vera
innan um gott fólk alla tíb.
Annars getur nú verið að ég sé
nokkuð hörð af mér og hafi
þess vegna getab hrist af mér
það sem fylgir því að bera
þetta. Hins vegar skal ég ekki
neita því að það er mikill léttir
að losna víð þetta og ég get
óhikað ráðlagt öllum sem eru
með eitthvað af þessu tagi ab
fara í laser-meðferð. Þetta tekur
auðvitað sinn tíma. Það hefur
kostnað í för meb sér og er ekki'
alveg sársaukalaust, en þetta
eru smámunir, miðab viö það
sem vinnst."
„Nú eru ein 35 ár síðan ég
reyndi fyrst að losna við val-
brána. Þá voru lýtalækningar
rétt að hefjast hér og Árni
Björnsson, sá góði læknir, gerði
það sem þá var hægt til ab
hjálpa mér. Ég fór tvisvar í að-
gerb hjá honum. í fyrra sinnið
nábist góbur árangur en seinni
Myndin til hægri var tekin tveimur dögum eftir aö Sólveig fór í meöferö
og sýnir greinilega blágráu deplana sem húölasertœkiö skilur eftir sig en
þeir hverfa á 7-15 dögum. Hin myndin var tekin fyrir mörgum árum en
þríöja myndin, þar sem Sólveig er algjörlega laus viö valbrána birtist
vœntanlega hér íblaöinu eftir nokkra mánuöi.
lotan mistókst. Ég vissi að það taka áhættuna. Vonbrigðin
gat brugðib til beggja vona voru þó mikil þegar í ljós kom
með þetta, en var samt fús að að árangurinn yrði ekki eins og
vonir stóðu til og þá held ég
bara að ég hafi gefist upp. Svo
er ég komin um sextugt þegar
ég les um laser-meðferðina í
Tímanum. Skömmu síðar á ég
erindi við heimilislækninn
minn, Guðfinn Sigurfinnsson,
og notaði þá tækifærið til að
spyrjast fyrir um þetta. Hann
athugaði síðan málið og sá ekk-
ert því til fyrirstööu að ég færi í
þetta. Þá var áhuginn farinn að
dala eitthvab hjá mér, og ég
sagði við hann eitthvað á þá
leið ab ég væri nú komin á
þann aldur að það tæki því ekki
ab vera að hugsa um svona hé-
góma. Svo sagði ég, líklega til
að slá botninn í umræðuna:
„Maður veit þó að þegar þar að
kemur, þegar ég ligg á líkbör-
unum, verð ég þó ekki með
þetta."
Þá sagði læknirinn: „Við för-
um nú ekki ab bíða eftir því!"
Ég þurfti ekki að hugsa málið
frekar, fór í meðferðina og er
nú komin langleiðina með
hana." ■