Tíminn - 06.01.1995, Blaðsíða 4

4
Föstudagur 6. janúar 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: |ón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 631600
Símbréf: 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Allt rekið í
harðan hnút
Samningar ríkisins við fjölmennustu heilbrigðisstétt-
irnar á síðasta ári eiga ekki að vera viðmiðun fyrir
neina aðra, segja talsmenn ríkisvaldsins. Best að
gleyma þeim og semja við aðra um nánast engar
kjarabætur, vegna þess að efnahagsástandið þolir
ekki að lífskjör almennings verði bætt.
Þetta er borið á borð af sömu mönnum og hælast
um af því að efnahagslífið sé í mikilli uppsveiflu og
að bjart sé framundan í athafnalífinu. En bjartsýnin
nær ekki til almennra launþega, sem enn er ætlað að
búa við þjóðarsáttina frá lokum síðasta áratugar og
eru hinir einu sem staðið hafa við hana.
Kjarasamningar nær allra launþegasamtaka lands-
ins eru runnir út og er tæpast hægt að segja að samn-
ingsaðilar séu farnir að talast við. Kennarar hafa lagt
fram kröfur sínar, sem ríkisvaldið segir að séu ekki til
umræðu, og aðrir opinberir starfsmenn undirbúa
kjarasóknina.
Þreifingar fara fram á almenna vinnumarkaðnum
og greinilegt er að vinnuveitendur hyggjast strekkja
þjóðarsáttina að minnsta kosti yfir eitt samnings-
tímabil enn, en fulltrúar láglaunafólksins sýnast ekki
ganga mikið lengra en að krefjast þess að laun dugi
fyrir framfærslu og svo kannski einhverra aðgeröa,
sem skattborgararnir eiga að standa undir.
Svona standa málin þegar sex vikur eru til boðaðs
kennaraverkfalls og tæpir fjórir mánuðir til kosn-
inga. Ríkisvaldið hefur ekkert gert til að mæta sínum
viðsemjendum, nema aö gera stéttbundna samninga
á síðasta ári, sem nú er sagt aö ekki séu marktækir og
aðrar atvinnustéttir eiga að láta eins og þær hafi ekk-
ert af þeim frétt.
Kosningabaráttan fer senn að hefjast, eða um það
bil sem þing kemur saman eftir jólafrí. Þá fara saman
kjarasamningar á öllum vígstöðvum með verkföllum
og verkfallshótunum og hatrömm kosningabarátta,
sem verður að mörgu leyti sérstæð. Til að mynda
verða klofningsframboð úr báðum stjórnarflokkun-
um, sem ekki einfalda málin nema síður sé.
Hér er sem sagt verið að reka allt í einn rembihnút.
Þjóðlífið sett í uppnám og bendir sitthvað til þess að
ekki verði greitt úr fyrr en eftir næstu stjórnarmynd-
un, hvenær sem hún kann að takast.
Sá ósiður að hefja ekki samningaviðræður fyrr en
að loknu samningstímabili er í heiðri hafður sem
aldrei fyrr. Fjárlög eru samþykkt án þess aö tekið sé
nema mjög takmarkað tillit til kjarabóta opihberum
starfsmönnum til handa og að liðka þurfi um til að
samningar takist á almennum vinnumarkaði. Þaö er
rétt eins og ríkisstjórnin sé búin að afsala sér völdum
og ætli helst ekki aö endurnýja þau að kosningum
loknum. Að minnsta kosti bendir fyrirhyggjuleysið
ekkiq til annars.
Það, sem bjarga kynni upplausnarástandi, er að að-
ilar frjálsa vinnumarkaðarins taki á sig rögg og semji
fljótt og vel í ljósi stórbættrar stöðu fyrirtækja og
hagstæðra spádóma um betri tíð. Ríkisvaldið hlýtur
þá að koma til móts við sína viðsemjendur og viður-
kenna nokkrar staðreyndir, eins og samningana sem
geröir voru á síðasta ári.
Endurskoðun á skattaáþján launþega er forsenda
allra samninga.
Það gengur ekki að láta reka á reiðanum, eins og
þjóömálum er nú háttað. Takast verður sátt áður en
það verður um seinan í hita kosningabaráttu, og sátt-
in á ekki eingöngu að hvíla á herbum launþega.
Ab Vera eöa Vera ekki
ÍMikíaníeiíur ínnan Kvennalistans
i ReykjauiU uegníi forvals.
Vliklar oenur ..—
Þinqkonu hafnao -
_ . Kventuiu^~~:——^ f i ■ I ■ ■
II-
?ístu
nefndii
r#|»Srar-
l'mir C. Olafttlm
fíiiifíkono i'tli 1 [
allclórxióUir ....
„il af vislli vl fuio-
SamkMvnil lnimiltlum
inan k\i-niiali-»ljiu^-tJ-“"
'mb„6Slkl“ÍReV'l
Kiis
WI ugi
Sú vetft
Kvennalistinn viröist þessa dag-
ana vera í alvarlegri tilvistar-
kreppu þar sem spurningin er
gamalkunnug: Að Vera eða Vera
ekki. Þetta endurspeglast m.a. í
stórkarlalegum valdaátökum
milli kvenna í flokki sem afneit-
ar stórkarlabrölti og valdabar-
áttu. Á Reykjanesi eru átökin
slík að hreyfingin, sem afneitar
foringjum, er beinlínis óstarf-
hæf nema gamall foringi, Krist-
ín Halldórsdóttir, sem var bú-
inn að ákveða að hætta, komi
og leiði hjöröina í kosningum í
kjördæminu. Ástandið á Reykja-
nesi skánar ekki við það að útlit
er fyrir að á sumum öðrum
framboðslistum eru konur svo
áberandi að menn tala um að
þeir séu hálfgerðir kvennalistar.
Því kemur ekki á óvart að lesa
það í frétt í Tímanum í gær að
einhverjir hafi velt því upp ab
Kvennalistinn á Reykjanesi eigi
ekkert erindi í sérstakt framboö
og ætti því að ganga til liðs við
Framsókn, sem er með drekk-
hlaðinn lista af konum.
Kvennalistinn í
Reykjavík
Kvennalistinn í Reykjavík er
líka í mikilli tilvistarkreppu, því
þar eru átökin um völd og áhrif
að verba nánast óbærileg fyrir
konur, sem alla tíð hafa haldið
því fram ab valdabarátta væri
einkamál karla. Sannleikurinn
er auðvitað sá að Kvennalistinn
hefur breyst úr því ab vera
hreyfing um nokkur mál tengd
kvennabaráttunni yfir í þab að
vera alhliða stjórnmálaflokkur.
Slík breyting kallar á öðruvísi
vinnubrögð og annars konar
skipulagsform. Gallinn er hins
vegar sá, að lífsneisti hreyfing-
arinnar, málefnastaöa og mey-
dómur fólst ekki síst í gamla
skipulagsforminu. ískalt raun-
sæi gefur Kvennalistanum því
ekki tilefni til að ætla að örlögin
verði honum hliðhollari en þau
voru Græningjum í Evrópu,
sem trénuðu innan frá þegar
kerfisandstæbingarnir urðu
sjálfir hluti af kerfinu.
GARRI
Átökin um sæti á listum
Kvennalistans eru allt öðruvísi
en t.d. átökin um sæti hjá Al-
þýðubandalaginu, Framsóknar-
flokknum eða öðrum flokkum.
Kvennalistinn hefur nefnilega
gefið sig út fyrir að vera öðruvísi
og taka ekki þátt í svona
„strákaleikjum", og þegar þær
síðan byrja sjálfar að iðka þessa
leiki verða vonbrigðin margfalt
meiri en þegar hinir flokkarnir
leggjast í slíkt. Það er einfald-
lega hluti af leikreglunum hjá
hinum flokkunum að fara ann-
að slagið í valdabaráttu og slags-
mál og kjósendur búast viö því.
Dvínandi fylgi Kvennalistans í
skoðanakönnun DV í gær, þar
sem Kvennalistinn og Alþýðu-
bandalagiö halda áfram að tapa
fylgi í staö þess aö endurheimta
sinn skerf þegar Jóhanna byrjar
ab dala í vinsældum, eru því
trúlega alvarlegri tíðindi fyrir
konurnar en fyrir allaballana.
Tapi Kvennalistinn sérstöðunni,
tapar hann fylgi. Haldi hann
sérstöðunni, staðnar hann og
dæmir sig úr leik. Kvennalistinn
er ekki lengur fyrir utan og ofan
hægri- vinstri stjórnmál.
Kvensamur félags-
hyggjuflokkur
Það er því eðlilegt aö kvennal-
istakonur séu hugsi þessa dag-
ana, og velti vöngum yfir tilvist
sinni og stöbu. Ohjákvæmilegt
er þó fyrir þær, ef flokkurinn á
ab lifa sjálfstæðu lífi en ekki
sameinast öðrum flokkum, að
gera eins og Maó foröum og
taka stórt stökk fram á við. Þær
veröa einfaldlega að opna flokk-
inn fyrir körlum og varpa sér-
hyggjunni fyrir róða, koma út
úr skápnum og skilgreina sig
sem almennan félagshyggju-
flokk með kvennaslagsíöu.
Hvort slíkur flokkur á sjálfstætt
erindi í íslensk stjórnmál, þar
sem þegar eru fyrir ýmsar útgáf-
ur af félagshyggjuflokkum, er
svo önnur saga. Þó er óhætt að
fullyrða ab ef Þjóðvakinn á sjálf-
stætt erindi sem stjórnmála-
flokkur, þá gæti kvensamur fé-
lagshyggjuflokkur ekki síður átt
brýnt erindi við kjósendur.
Garri
Herinn sem var?
Þó að rólegt sé á íslandi hjá
öllum þorra fólks um jól og ára-
mót yfir jóla- og áramótasteik-
inni og misjafnlega góðum efn-
isatribum í sjónvarpi, fer fjarri
að svo sé um alla heimskringl-
una. Það er því miður yfirleitt
svo, að fregnir berast inn í upp-
ljómaðar stofur landans af átök-
um og blóðsúthellingum um
jólin. Svo er einnig nú. Sjón-
varpið færir okkur myndir af
valköstum og grimmilegum
átökum úr Kákasusfjöllum frá
Tsjetsjeníu, þar sem íbúarnir
vilja segja sig úr lögum við Rúss-
land.
Brunarústir og lík
Fyrir þá, sem aldir eru upp í
heimi eftirstríðsáranna, er ein-
kennileg upplifun að fylgjast
meb fréttum af þessum átökum.
Við erum alin upp við það, að
stöbugt var útmáluð hættan af
hernaðarmætti Sovétríkjanna
og hinum hræöilega her, sem
þau hefðu yfir ab ráða. Þab, sem
fréttir hafa hins vegar sýnt okk-
ur nú síðustu dagana af rúss-
neska hernum, eru myndir af
brunnum skriödrekum og bryn-
vögnum, föstum í leðju og leir,
lík eins og hrávibi í aurnum og
dauðhræddir og örvinglaðir
unglingar í einkennisbúningum
í viðureign við andstæöing, sem
sagt er aö sé mun fámennari og
hafi yfir takmörkuðum vopnum
ab rába.
Út í bláinn til að falla
Ég geri mér það alveg ljóst að
sjónvarpsmyndir sýna ekki
raunveruleikann, og núverandi
her Rússlands er ef til vill svipur
hjá sjón hjá því sem Rauði her-
inn var á sinni tíb. Hins vegar
Á víbavangi
sýnir þessi atburðarás ef til vill
ljóslega hvernig getur farib, þeg-
ar baráttuna vantar grundvöll
og ungir menn eru sendir út í
bláinn sem byssufóöur og vita
ekki hvaðan á sig stendur veðr-
ið.
Annað herveldi, Bandaríkin,
brenndi sig á þessu á fyrri tíð:
sendi tugþúsundir manna til Ví-
etnam og beið þar niðurlægj-
andi ósigur, sem þjóðin var ára-
tugi að komast yfir, ef hún er
búin ab því enn.
Ég kom nýlega að minnis-
merki, sem var reist í höfubborg
Bandaríkjanna um Víetnam-
stríðið: svartur veggur, þar sem
nöfn þeirra sem féllu eru letruð.
158 þúsund nöfn eru á veggn-
um. Raunveruleikinn bak við
þessar áletranir birtist mér og
feröafélögunum í sjónhendingu
í grátandi konu, sem var að
leggja blómvönd upp að veggn-
um, sennilega við nafn eigin-
manns, sonar eba nákomins
ættingja.
Hryllingur stríðs
Stríð er ekki gamanmál, og ég
fyllist ætíð hryllingi þegar ég sé
nærmyndir af hersveitum í
átökum, hvar sem er. Yfirleitt
eru þetta menn á ungum aldri,
skelfingu lostnir og vita ekki
hvaðan á sig stendur veðrið.
Hins vegar verbur grimmdin
meiri, þegar hægt er að gefa bar-
dögunum eitthvert hugsjóna-
legt innihald.
Vafalaust hefur þetta veriö
svona á öllum tímum. Það, sem
skilur á milli, er sjónvarpiö.
Fréttamenn og fjölmiðlafólk
sendir stöðugt myndir úr lífs-
háskanum miðjum.
Hernaðarmátturinn
er afstæður
Síðustu atburbir í Grosní sýna
ljóslega, að það er ekkert sjálf-
gefib að hægt sé með liðsafnaöi
stórþjóða að mala undir sér
þann smærri. Átök síðustu daga
eru enn eitt dæmi um það ab
her, sem eitt sinn var notaður til
þess að skelfa heimsbyggðina,
stendur höllum fæti. Hernaðar-
mátturinn er afstæbur. Hinu
skal þó ekki gleymt, að á tímum
kalda stríðsins var það ógn
kjarnorkunnar, sem var notuð
sem spjótsoddur til að láta frib-
inn hvíla á. Þótt skriðdrekar séu
ógnvænlegir, eru þeir þó barna-
leikföng hjá þeim vopnum.
Jón Kr.