Tíminn - 06.01.1995, Blaðsíða 5

Föstudagur 6. janúar 1994

5
Vatnasvæði
Mibár í Dölum
Á nebri hluta Mibár, Mibdalir íbaksýn. Myndir: eh.
Við höfum hér í þættinum
fjallað áöur almennt um lax-
árnar í Dalasýslu og gert sér-
staklega skil Laxá í Dölum og
Haukadalsá. Að þessu sinni
tökum við fyrir Miðá í Miðdöl-
um, sem segja má að sé bæði
lax- og silungsá. Allar þessar ár
eru í umhverfi sem ilmar af
sögu atburða sem gerðust á
landnáms- og söguöld, en
sagnaritun um þessar slóðir
frá þessum tíma mun vera
meiri en þekkist annarstaðar
hér á landi.
Meb ós sinn í sjó
undir hælnum
Miðá fellur í sjó í stígvéla-
hælinn í Hvammsfirði, ef svo
má taka til orða, skammt frá
ósi Haukadalsár, hjá svo-
nefndum Ósabökkum. Vatna-
svið hennar er 220 ferkm.
Upptök hennar eru í nágrenni
Bröttubrekku. í ána falla ýms-
ar þverár, sem koma úr Aust-
urárdal, Reykjadal og Hunda-
dal, auk þess Tunguá, sem er 6
km að lengd og á upptök í
Geldingadal.
Miðá er 21 km að lengd og
er laxgeng um 20 km, að Sel-
fossi, skammt frá Breiðabóls-
stað í Sökkólfsdal. Mikilvæg-
asta þverá Miðár, Tunguá, fell-
ur í hana 9 km frá sjó, er fær
sjógengum fiski að Svalbarða-
fossi, sem er nokkru ofar í
ánni en þjóðvegurinn hjá
Sauðafelli.
Breytilegur
farvegur
Að fiskrækt hefur verið unn-
ið í ánum með sleppingu laxa-
seiða af ýmsum stærðum allt
frá stofnun félagsins til þessa
dags, ekki síst sumaröldum
seiðum á seinni árum. Það er
skynsamlegt með tilliti til þess
hversu afföll af náttúrlegu
klaki, hrogn og kviðpokaseiði,
eru vafalaust mikil vegna þess
hve áin er óstöðug í farvegi og
grefur sig og hleypur til í
vatnsflóðum. Þjóðvegurinn úr
Borgarfirði um Bröttubrekku
til Búðardals liggur meðfram
Miðá á löngum kafla, eða frá
fjallvegi og allt vestur fyrir
Fellsenda. Á þessari leið má
gjarna sjá þessi einkenni ár-
innar, en leiksvæði hennar er
þar víða mjög breitt milli gró-
Á efri hluta Mibár hjá Breibabólsstab.
inna bakka. Víst er að fisk-
stofn árinnar hefur liðið fyrir
þennan ókost, sem fyrr segir.
Landbrot er einnig víða fyrir
hendi á vatnasvæöi Miðár og
mun hafa verið mest á svæð-
inu hjá Fellsenda og Neðri-
Hundadal og á neðsta hluta
hennar, auk þess sem árnar
hafa borið mikið efni fram í
tímans rás. Þannig er Fells-
endarétt reist á gömlum fram-
burði Reykjadalsár. Til hennar
rennur árlega að haustinu fé af
svonefndum Miðdælaafrétti,
sem að hluta til er innan
merkja Norðurárdals í Mýra-
sýslu (Byggðir Borgarfjarðar).
Þar er um að ræða Fellsendaa-
frétt og Sauðafellsafrétt, sem
er hvortveggja hluti lands
Sanddalstungu, sem eigandi
Fellsenda átti á sínum tíma.
Þessar eignir allar ánafnaði
Finnur Olafsson, stórkaup-
maður í Reykjavík, af mikilli
gjafmildi sýslu Dalamanna á
sínum tíma. Hjúkrunarheimili
er nú rekið á Fellsenda, sem
kunnugt er. Auk þess má
minna á nýreist glæsilegt fé-
lagsheimili sveitarinnar í landi
/ Feilsendarétt haustib 1993.
VEIÐIMAL
EINAR HANNESSON
Kvennabrekku og hið gamla
vinsæla útilífs- og samkomu-
svæði að Nesodda á bökkum
Miðár, en margir hinna eldri
minnast með gleði hinna
gömlu og góðu daga á Nes-
odda.
Veibi og leigumál
Eingöngu er veitt á stöng á
Miðársvæðinu. Auðvelt er að
komast að veiðistöðum. Árleg
meðalveiði áranna 1974-1993
var 133 laxar, en mesta árleg
veiði á þessu tímabili 245 lax-
ar. Miðá er auk þess góð sil-
ungsá. Þar fengust 530 bleikj-
ur sumarið 1993. Gamalt
veiðihús, í eigu veiöifélagsins,
er við Tunguá, í landi Kvenna-
brekku, en á því voru geröar
umbætur fyrir nokkrum árum.
Þar geta veiðimenn haft sína
hentisemi í gistingu og fæði.
Leigutaki árinnar frá 1985 til
þessa hefur verið Stangaveiði-
félag Reykjavíkur, en þar áður
hafði veiðifélagið Hængur
leigt ána um 20 ára skeið. Síð-
astliðið sumar kostaði dags-
leyfi frá 3.200 kr. til 13.600 kr.
eða í takt við veiðimöguleik-
ana á hverjum tíma. Fjöl-
skylduvæn aðstaða er þarna,
þar sem veiðihúsið rúmar þrjú
fjögurra manna svefnherbergi,
en veitt er með þremur stöng-
um í ánni.
Félagslegt starf
Veiðifélag var stofnað um
ána árið 1938 og eiga 25 jarðir
aðild að félaginu. Fyrsti for-
maöur þess var Magnús Guð-
mundsson, Skörðum, síðan
Þorbjörn Ólafsson, Harrastöð-
um, Flosi Jónsson, Harðabóli,
Þorbjörn Ólafsson, Pétur Jón-
asson, Snóksdal, Þorbjörn Ól-
afsson, Benedikt Þórarinsson,
Stóra-Skógi, Hjörtur Einars-
son, Hundadal, Guðbjörn J.
Jónsson, Miðskógi, og Guð-
mundur Pálmason, Kvenna-
brekku, hefur verið formaður
sl. 12 ár. Þess má geta að
Hjörtur í Hundadal hefur átt
sæti í stjórn félagsins samfellt
frá 1949 og þar af verið for-
maður 1953 til 1980.
Svona gerum við þegar vib sláum okkur lán
Bankastjórinn minn er rök-
hyggjumaður fram í fingurgóma.
Það er þýðingarlaust aö slá hann
um lán, öðruvísi en að hafa allt á
hreinu. Ég fór til hans um daginn
til að fá lán. Stórt lán! Hann leit á
mig ábyrgri ásjónu. „Þetta eru
miklir peningar, sem þú biður
um," sagði hann. Svo spurði
hann um veð.
„Hvort ég hef eitthvert veð?" át
ég upp eftir honum. Já, ég hélt nú
það. Því næst fræddi ég hann á
því, að ég tæki strætó númer 11 í
vinnuna.
„Strætó númer 11?" hváöi í
mínum manni. „Hvað kemur það
veði við?"
„Þú hlýtur að sjá það maður,"
svaraði ég að bragöi. Nei, hann
áttabi sig ekki á samhenginu.
„Nú er ég svo aldeilis hlessa,"
sagði ég við bankastjórann minn.
„Ég tek alltaf þennan sama vagn í
vinnuna, fimm sinnum í viku. Og
undantekningarlaust ekur hann
sömu göturnar. Þér hlýtur ab vera
ljóst, að auðvitað veöset ég stræt-
óinn og þær götur sem hann ekur
með mig í vinnuna."
Haka bankastjórans féll niður á
bringu. Tuttuguogþrjár sekúndur
liðu, uns honum tókst að koma
virðuleikaásjónunni í samt lag. Ég
tók tímann af stakri nákvæmni.
„Heldurðu að þú getir veösett
strætisvagn og þær götur, sem
hann ekur eftir, bara vegna þess,
aö þú ferbast með vagninum?
Varla dettur þér í hug, áb þú eigir
vagninn, þótt þú nýtir þér hann,
hvað þá heldur göturnar?"
„Nei, auðvitab á ég ekki strætis-
vagninn og þaðan af síður göt-
urnar, sem hann fer um," svaraði
ég-
„En útgerbarmennirnir eiga nú
heldur ekki fiskimiðin, sem hann
Steini Páls vill ólmur leyfa þeim
aö veösetja. Þau eru eign þjóðar-
innar, alveg eins og strætó númer
11 er eign Reykvíkinga, ab nú
ekki sé talaö um göturnar sem
hann brunar eftir, dag út og dag
inn".
Bankastjórinn sagðist ekki hafa
tíma til að hlusta á aulafyndni.
„Mín vegna máttu alveg kalla
þetta aulafyndni," svaraði ég full-
um hálsi, enda var farið að síga
verulega í mig. „En þú skalt gera
þér grein fyrir því, ab ef vib Breib-
hyltingar fáum ekki að veðsetja
okkar strætóa og leiöir þeirra að
SPJALL
PJETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
auki, þá horfir við landaubn, ekki
aðeins í Breibholti, heldur í öllum
efri byggbum borgarinnar.
Hvernig líst þér á þaö karl minn,
að fá skriðuna vestur yfir Elliðaár?
Kannski stöðvast hún ekki fyrr en
vestur á 36 fermetra stofugólfinu
hennar Bryndísar. Og hvab þá?"
Ég færðist allur í aukana og fór
að tala með þeim hætti, sem
menn eiga eiginlega ekki að nota
á bankastjóra.
„Þú skalt gera þér grein fýrir
því, góbi maður, að þú sætir ekki
þama megin við skrifboröiö, ef
ekki væri vegna þess, að flokkur-
inn þinn hefur komið þér fyrir
þar. Og hvab heldur þú, að marg-
ir okkar Efribyggbarmanna kjósi
flokkinn þinn, eftir ab þú hefur
hrakið okkur frá heimilum okkar
og vestur á stofugólfið hennar
Bryndísar Schram?"
Bankastjórinn varð ákaflega
hugsi í framan. Hann varb svo
hugsi, að ef ég hefði ekki ein-
hvern tíma heyrt hann flytja
ræðu, þá hefði þab jafnvel hvarfl-
að að mér, að hann væri meb
skarpgreindari mönnum.
„Heyröu mig," sagöi hann
íbygginn úr hófi fram. „Hvað er
þab aftur mikiö, sem þig vanhag-
ar um?"
„Ein milljón," svaraði ég, án
þess ab depla auga.
„Já, þab er nefnilega það," sagði
sá meb stjóratitilinn. Svo kom
hæfilega löng og ábúbarmikil
þögn. Að henni lokinni spurði
hann með festu og ró þess
manns, sem hefur örlög meb-
bræbra sinna í hendi sér: „Heyrðu
mig annars, heldurðu ekki bara
aö þú viljir hafa milljónirnar
tvær. Já, og við erum ekkert að
gera veður út af veði í þessu til-
felli."
Við kvöddumst með virktum,
bankastjórinn og ég. Og hann
bauð mér stóran Havanavindil í
kveðjuskyni. ■
FOSTUDAGS-
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
MAÐURINN OG
RÉTTINDI HANS
Mannréttindi eru á dagskrá í vetur
og tilefnið er samskipti íslendinga við
Kínverja. Sendinefnd frá Alþingi er á
leið austur á bóginn og eiga nefnd-
armenn einkum tvennt sameiginlegt:
Að vera þingmenn landsbyggðarinn-
ar og vera nauðugir viljugir á leið út
úr pólitík. Sitja varla fleiri þing að
sinni og því er Ijóst að hugsanlegur
ávinningur ferðarinnar nýtist alls ekki
á Alþingi og tæplega utan þingsins.
En það er nú önnur saga.
Kína er gamalt menningarríki með
eldri þjóðmenningu en íslendingar
og margt er þar öðruvísi en við eig-
um að venjast. Kínverjar sjá lífið og
tilveruna í öðru Ijósi en fólk í Norður-
álfu og gildin eru þar önnur en á
Fróni. Réttur Kínverja í þjóðfélaginu
er að sumu leyti frábrugðinn rétti ís-
lendinga í sínu heimalandi og fyrir
bragbið er talab um brotin réttindi
manna í Kína. Vitnab er til atburba á
Torgi hins himneska friðar í því sam-
bandi og fitjað upp á trýnib.
Pistilhöfundur mælir ekki ofbeldis-
verkum bót, hvort sem þau eru unn-
in í Peking, Tsjetsjeníu, Jerúsalem
eba Belfast. Hvab þá Buchenwald,
Hiroshima, My Lai eða Wounded
Knee. í gúlagi Sovétríkjanna eða bara
fangelsinu í Síbumúla. Vesturlanda-
búar eru hvattir til ab tala gætilega
um réttindi fólksins í Austurlöndum.
Ab minnsta kosti er íslendingum
óhætt ab hafa hægt um sig á mál-
þingi um mannréttindi og þá sér-
staklega þingmönnum landsbyggð-
arinnar. Einn mabur, eitt atkvæbi.
Pistilhöfundur sat forðum Allsherj-
arþing Sameinubu þjóbanna í New
York. íslenska sendinefndin sat við
hlið Indverja og höfðu báðar þjób-
irnar eitt atkvæði. Skammt frá voru
Kínverjar og nýbúnir að heimta sæti
sitt frá Sjang Kæ Sjek á Formósu. Þeir
höfðu líka eitt atkvæði og eru þó
fimmþúsund Kínverjar fyrir hvern ís-
lending. í húsi Sameinubu þjóðanna
spókubu sig líka fulltrúar verstu þjóð-
níðinga veraldar meb bros á vör, en
kristnu þjóbfélagi hvítra landnema í
Subur-Afríku var haldib skipulega ut-
an vib bandalag þjóðanna.
íslenskt þjóbfélag er skammt á veg
komið í fjölskyldu þjóðanna. Stutt er
síðan hjólreibamabur á Akureyri
breytti íslenska dómskerfinu meb
málsókn fyrir mannréttindadómi og
rithöfundur í Reykjavík flengdi kerfiö
fyrir sama dómstóli. Sendibílstjóri á
greiöabí) afhjúpaði lögleysuna um
skyldu fólks til að ganga í verkalýös-
félög og stöðugt eru frumherjar af
þessum toga ab draga burst úr nefi
Stóra bróbur. Þjóðin er alin upp viö
að hlýba kerfiskörlum refjalaust og
því mibur hefur minna verib hirt um
lög og reglur í því sambandi.
Þab ku vera fallegt í Kína, sagði
skáldib og þeir sem þangað rata vita
sannleikann í orbunum. íslendingar
þekkja Kínverja þó abeins af afspurn
og er því hollast ab ganga hægt um
glebinnar dyr í mannjöfnuöi. Að
brjóta rétt á mönnum er ekki fallega
gert, hvort sem brotib kostar náms-
menn lífið á himneskum torgum eba
sendibílstjóra vinnuna á Lækjartorgi.
íslendingar ættu að líta sér nær og
byrja í eigin ranni. Svo má færa út
kvíarnar til bandamanna í Atlants-
hafsbandalagi og viðskiptavina á Evr-
ópumarkabi. Síðan koll af kolli.