Tíminn - 19.01.1995, Page 11

Fimmtudagur 19. janúar 1995

11
Joseph Campbell og „Grímur guöanna"
Campbell meb Einari Pálssyni á Þingvöllum. Myndin er í bókinni sem getib
er í greininni.
The Hero's Journey: Joseph Campbell
on His Life and Work, ritst. af Phil Cous-
ineau. Harper San Francisco, 255 bls.,
5 14,95.
Joseph Campbell var helsti
gobfræöingur Bandaríkjanna,
jafnvel enskumælandi landa,
um sína starfsdaga, en viðtöl
þessi voru tekin viö gerö heim-
ildarmyndar um hann, sem Stu-
art L. Brown leikstýrði. Aö
nokkru byggist myndin á viö-
tölum viö Campbell í litlum
hópi, sem í sátu Roger Guillem-
in, einn verölaunahafa Nóbels,
og ljóðskáldiö Robert Bly meöal
annarra. Ritstjóri bókarinnar
var aöstoöarleikstjóri og hand-
ritshöfundur myndarinnar.
Hún var frumsýnd í febrúar
1987, en Campbell lést síðar á
því ári.
Joseph Campbell fæddist
1904 í New York, nam 1921-22
við Dartmouth College, en fór
haustiö 1922 á Columbia-há-
skóla þar sem hann gat sér orö
sem spretthlaupari og tók B.A.-
próf 1925. Á leið til Evrópu á
Fréttir af bókum
skipi sumarið áöur haföi hann
kynnst Jiddu Krishnamurti.
Hlaut styrk til tveggja ára náms í
Evrópu 1927; var fyrri veturinn
viö Parísarháskóla, en hinn síö-
ari við háskólann í Miinchen,
þar sem hann nam sanskrít og
kynnti sér rit Freuds og Jungs.
Heimkominn reyndi hann fyrir
sér við ritstörf, einkum smá-
sagnagerð, en lét af þeim, ferö-
aðist síðan um Bandaríkin,
dvaldist um skeiö í Kaliforníu,
þar sem hann kynntist John
Steinbeck. Veturinn 1933-34
kenndi hann við Dartmouth
College, en var sumarið 1934
ráðinn kennari við Sarah Lawr-
ence College, þar sem hann
kenndi síðan til 1972. Hann
kynntist 1940 Heinrich Zimm-
er, sem kunnur var af ritum sín-
um um indversk fræöi, og tók
1943, að honum látrum, aö sér
útgáfu á óbirtum ritum hans, en
þaö ár vann hann aö þýöingu á
Upanishads ásamt Swami Nik-
hilananda.
Campbell birti fyrstu bók sína
1940, um stríössiði Navaho-ind-
íána. 1944 hóf hann að semja
öndvegisrit sitt, Hero With a
Thousand Faces (Hetja meö þús-
und ásýndir), en fyrsta bindi
þess kom út 1949, hið annað
1957, hiö þriöja 1964, hiö
fjórða 1968. Ári eftir andlát
Campbells komu út síöustu
bækur hans, The Power of Myth
(Máttur goösagna) og síðara
bindi The Historical Atlas of
Mythology, en hiö fyrra hafði
komið út 1983. Við Sarah Lawr-
ence College var á fót settur
kennarastóll í goðfræði, sem bar
nafn Josephs Campbell. ■
Norskar bækur
Thor Heyerdahl: Kon-Tiki ekspedisjon-
en. Frásögn af leibangri höfundar 1947,
251 bls. Osló, 14. upplag 1994, í tilefni
af áttræbisafmæli höfundar. Cyldendal
Norsk Forlag a/s, ISBN 82-05-22564- 8.
Þaö var mikið um aö vera á átt-
ræðisafmæli Thors Heyerdahl.
Hann kom heim til Noregs ásamt
sambýliskonu sinni, Jacqueline
Beer, sem er fyrrverandi „Miss
France" og kvikmyndaleikkona
frá Hollywood, nu oröin 61 árs.
Þar var honum ýmis sómi sýndur,
þar á meðal aö gefa út bók hans
um Kon-Tiki leiðangurinn í 14.
upplagi. Bókin hefur meira en
sannaö ágæti sit, því aö frá árinu
1948 og fram á þennan dag hefir
hún verið þýdd á 66 tungumál og
gefin út í margfalt fleiri upplög-
um. Meðal annars var höfundur-
inn sæmdur stórkrossi St. Ólafs
oröunnar af þessu tilefni.
Nú vinnur hann við aö grafa
upp Guimar-pýramídann á Ten-
erife. Þessi pýramídi er grafinn
viö rætur fjallsins Teide, í ná-
munda viö einhvern stærsta gíg
jarðar. Þarna er einnig tilbeiöslu-
staöur og einhver mesti helgi-
staöur Guance- fólksins, sem
stundar þarna sólartilbeiöslu.
En sleppum hugleiöingum
um höfundinn og snúum okkur
aö bókinni. Þarna er um að
ræöa vandaða afmælisútgáfu í
stóru broti. Segja má að bókin
hafi komið út samtímis í tveim
upplögum, annaö þeirra hjá
bókaklúbbnum „Kunnskap og
kultur". Efnisröö hennar er sú
sama og áöur, frá hugmynd um
tilurð leiöangurs og svo áfram í
gegnum öll ævintýrin og hvern-
ig Heyerdahl tókst aö sanna aö
sjóferðir voru mögulegar á
balsaflekum og sefbátum um
lengri vegalengdir á hafi én áö-
ur var trúað. Þar um slóöir hefir
hann hlotið æösta heiöursnafn,
sem er Senor Kon-Tiki.
Þá má minna á siglingu hans
meö Ra II frá Safi í Marokkó til
Barbados í Vestur-Indíum, árið
1970. Þá sýndi hann möguleik-
ann á að samband heföi veriö á
milli heimsálfanna, ekki aöeins
löngu fyrir daga Kólumbusar,
heldur líka fyrir daga Leifs
heppna.
Nú vinnur hann aö því aö
setja upp stofnun er vinni aö
rannsóknum á uppruna menn-
ingarheima. Þaö er svo Fred Ol-
sen, sem hefir stofnað sjóö á bak
við hugmyndina, til aö tryggja
framgang hennar. Stofnunin
mun heita „Foundation for
Exploration and Research on
Cultural Origins", skammstafað
FERCO. Ráð stofnunarinnar
mun svo veröa skipaö færustu
vísindamönnum hinna ýmsu
vísindagreina úr öllum heimi.
Þessi afmælisútgáfa Kon-Tiki
leiöangursins eftir Thor Hey-
erdahl er öll hin vandaðasta og
aukin myndum og kortum frá
fyrri útgáfum.
Catherine Gröndahl: Riv ruskende rytm-
er. Ljóbabók, 114 bls. Ósló 1994. Gyld-
endal Norsk Forlag a/s, ISBN 82-05-
22508-7.
Þetta er fyrsta bók höfundar
og sem slík nokkuö stór aö vöxt-
um. Fyrsta ljóðið tekur ekki fyr-
ir minna efni en Óskráð líf, þar
sem orðin liggja bogin, í súrreal-
ískum hláturbogalínum. Ljóö-
inu lýkur með spurningunni:
„Hver voru þau?" Þannig tekur
höfundur fyrir hvert lífsvanda-
máliö af ööru og gerir þeim mis-
jöfn skil, vafalaust góö skil frá
sínu sjónarmiði, svo er okkar
sem lesum að skoða og sjá hvort
við erum sammála. Ef til vill er
það aðall bókarinnar að vekja
lesandann til umhugsunar. Les-
andanum tekst ekki að vera aö-
eins hlutlaus og ósnortinn,
hvernig á enda slíkt aö vera,
þegar fyrirbrigðafræöi andans er
rædd. í ljóðum fær meðal-
mennskan heldur lakan vitnis-
burö, eins og víöar, sem þving-
unarvistuð ró, meö sama orða-
lagi og þvingunarvistunin væri
á Kleppi. Því verða menn að
brjóta heilann uns tennurnar
bresta, svo vitnað sé til fleiri
orötækja höfundar. Sum orb-
tæki sín sækir hún aftur í her-
námstímann.
Þab sakar ekki viö lestur þess-
ara ljóða að vera mjög vel ab sér
í norsku máli og sögu.
Sigmund Mjelve: Omráde aldri fastlagt.
Ljóbabók, 64 bls, Ósló 1994. Gyldendal
Norsk Forlag a/s, ISBN 82-05-22193-6.
Þetta er ellefta ljóöabók Mjel-
ves og ef á aö gefa henni eitt-
hvert sérkenni, þá er það helst
aö beiting knappra orða í af-
mörkuðum setningum er hér
meiri en áður hjá höfundi. En
svæðið er samt aldrei afmarkað.
Umhverfið aldrei bundið. Höf-
undurinn segir í ljóöinu á kápu:
Elfur vindanna eru aldrei þœr sömu,
fjöll þeirra, dalir óstaöfastir.
Ekki heldur fjallið, sem ég sé núna
með skörpum útlínum í morgunbirtunni,
ekki lcekir, fljótin frá þeim eru annað
og meira en þögul og sífellt stöðug
form íóstaðfestum tíma, sem gefúr okkur
fellingu í Ijós þessa
morguns, óskýranlegan raunveruleika.
Ljóö þetta heitir „Elfur vind-
anna". Þá má nefna nokkur
fleiri ljóðanöfn, eins og: Vorvet-
ur á Jæren, Viösnúinn Kentár,
Hinir dauðu, Morgunn og dag-
ur, Orö-heimur. Svona mætti
lengi telja. Þessi ljóöabók Mjel-
ves gefur þeim fyrri ekki eftir.
Sigurður H. Þorsteinsson
DAGBÓK
Fimmtudaqur
19
janúar
X
19. daqur ársins - 346 dagar eftir.
3. vika
Sólris kl. 10.46
sólarlag kl. 16.32
Dagurinn lengist
um 5 mínútur
Félag eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni
Bridskeppni, tvímenningur, í
Risinu kl. 13 í dag.
Gjábakki, Fannborg 8
Leikfimi er í dag kl. 10.20 og
11.10.
Miöana á þorrablótið þarf ab
sækja í síðasta lagi fyrir hádegi á
föstudaginn.
Kórinn æfir kl. 18.15.
Píanótónleikar
í Norræna húsinu
Valgeröur Andrésdóttir heldur
píanótónleika í Norræna húsinu,
laugardaginn 21. janúar kl. 16.
Efnisskráin samanstendur af
verkum sem öll eru samin af
konum á þessari öld. Meðal höf-
unda eru Jórunn Viöar, Karól-
ína Eiríksdóttir og Sofia Gubai-
dulina.
Valgeröur lauk prófi frá Tón-
listarskólanum í Reykjavík og
seinna frá Listaháskólanum í
Berlín. Hún hefur komiö oft
fram á tónleikum, bæði sem
einleikari og í samleik.
Verö aðgöngumiða er kr. 500.
Leikfélag M.K. sýnir:
Allt í misgripum
Þann 27. janúar mun Leikfé-
lag Menntaskólans í Kópavogi
frumsýna verkið „Allt í misgrip-
um" eftir William Shakespeare í
leikgerö Eggerts Kaaber sem
jafnframt er leikstjóri. Leikgerð-
in er byggö á þýöingu Helga
Hálfdánarsonar og er tónlist
samin af Hlyni Aðils. Tuttugu
manns taka þátt í sýningunni,
en meö aðalhlutverk fara Edda
Ýr Þórsdóttir, Friöjón Her-
mannsson, Ragnheiður Bára
Þóröardóttir og Sverrir Björns-
son og munu sýningar fara fram
í Félagsheimili Kópavogs. Verk-
ið er gamanleikur og gerist dag
einn í borginni Efesus þar sem
óvæntur tvíburabróöir kemur í
leitirnar og misskilningur, sem
nærveru hans fylgir, setur
skondinn svip á bæjarlífiö. Sýn-
ingar verða fimm og e.t.v. fleiri
ef aösókn leyfir. Miöaverö er
700 kr., en 500 kr. fyrir skóla-
fólk.
Leikfélagiö var nýlega endur-
vakiö, en nú eru liðin 10 ár síö-
an þaö setti síðast upp sýningu,
sem var „Hlaupvídd sex" eftir
Sigurö Pálsson í leikstjórn Þór-
hildar Þorleifsdóttur. Á þessum
tíma var leikfélagið ein af burö-
arstoöunum í menningar- og fé-
lagslífi skólans og er mikill
áhugi fyrir endurvakningu fé-
lagsins hjá nemendum og
stjómendum Menntaskólans í
Kópavogi.
‘fl eftit Mta
lemut íatnl
APÓTEK
Kvöld-, nætur- og helgldagavarsla apóteka I
Reykjavlk trá 13. tll 19. Janúar er I Ingólfsapótekl og
Hraunbergsapótekl. ÞaS apótek sem tyrr er nefnt
annast eltt vörsluna frá kl. 22.00 að kvöldl tll kl. 9.00
aó morgnl vlrka daga en kl. 22.00 á sunnudögum.
Upplýslngar um læknls- og lyfjaþjónustu eru gefnar
[ sfma 1f888.
Neyðarvakt Tannlæknafélags Islands
er starfrækt um helgar og á stórhátíðum. Símsvarí 681041.
Hafnarljðrður: Hafnarfjarðar apótek og Norðurbæjar apð-
tek eru opln á vlrkum dögum frá kl. 9.00-18.30 og tll skiptis
annan hvern laugardag kl. 10.00-13.00 og sunnudag kl.
10.00-12.00. Upplýslngar i símsvara nr. 51600.
Akureyrf: Akureyrar apðtek og Stjörnu apðtek eru opin
virka daga á opnunartima búða. Apðtekin skiptast á sfna
vikurta hvort að sinna kvöld-, nætur- og helgidagavörslu. Á
kvöldin er oplð i þvi apöteki sem sér um þessa vörslu, til kl.
19.00. Á helgidögum er opið frá kl. 11.00-12.00 og 20.00-
21.00. Á öðrum tímum er lyfj jfræðingur á bakvakt. Upplýs-
ingar eru gefnar í sima 22445.
Apölek Keftavíkur: Opið virka daga frá kl. 9.00-19.00.
Laugard., helgidaga og almenna frfdaga kl. 10.00-12.00.
Apótek Vestmannaeyja: Opið virka daga frá kl. 8.00-
18.00. Lokað í hádeginu milli kl. 12.30-14.00.
Selfoss: Selfoss apðtek er opið til kl. 18.30. Opið er á laug-
ardögum og sunnudögum kl. 10.00-12.00.
Akranes: Apótek bæjarins er opið vfrka daga til kl. 18.„0.
Á laugard. kl. 10.00-13.00 og sunnud. kl. 13.00-14.00.
Garðabær: Apðtekið er opið rúmhelga daga kl. 9.00-
18.30, en laugardaga kl. 11.00-14.00.
ALMANNATRYGGINGAR
HELSTU BÓTAFLOKKAR:
1. janúar 1995.
Mánaðargrelðslur
Elli/örorkulífeyrir (grunnlífeyrir)....... 12.329
1/2 hjónalifeyrir ...........................11.096
Full tekjutrygging ellilífeyrisþega..........22,684
Full tekjutrygging örorkulífeyrisþega........23.320
Heimilisuppbðt ............................ 7,711
Sérstök heimilisuppbót........................5,304
Bamalífeyrir v/1 bams........................10.300
Meðlagv/1 barns .............................10.300
Mæðralaun/feðralaun v/1 barns.................1.000
Mæðralaun/feðralaun v/2ja bama................5.000
Mæðralaun/feðralaun v/3ja bama eða fleiri...10.800
Ekkjubætur/ekkilsbætur 6 mánaða .............15.448
Ekkjubætur/ekkilsbætur 12 mánaða.............11.583
Fullur ekkjulífeyrir................'.......12.329
Dánarbætur í 8 ár (v/slysa) .................15.448
Fæðingarstyrkur.........................:....25.090
Vasapeningar vistmanna ......................10.170
Vasapeningar v/sjúkratrygginga...............10.170
Daggreiðslur
Fullir fæðingardagpeningar.................1.052.00
Sjukradagpeningar einstaklings...............526.20
Sjúkradagpeningar fyrir hvert barn á framfæri ...142.80
Slysadagpeningar einstaklings................665.70
Slysadagpeningar fyrir hvert barn á framfæri ....142.80
GENGISSKRÁNING
18. janúar 1995 kl. 10,45 Opinb. Kaup viðm.gengi Sala Gengi skr.fundar
Bandarfkjadollar 67,67 67,85 67,76
Sterlingspund ....106,54 106,82 106,68
Kanadadollar 47,54 47,72 47,63
Dönsk króna ....11,231 11,267 11,249
Norsk króna ....10,122 10,156 10,139
Sænsk króna 9,093 9,125 9,109
Finnsktmark ....14,326 14,374 14,350
Franskur frankf ....12,804 12,848 12,826
Belgfskur frankl 2,1476 2,1550 2,1513
Svissneskur franki. 52,77 52,95 52,86
Hollenskt gyllfni 39,47 39,61 39,54
Þýskt mark 44,30 44,42 0,04199 44,36 0,04190
ítölsk Ifra ..0,04181
Austurrfskur sch 6,292 6,316 6,304
Portúg. escudo ....0,4286 0,4304 0,4295
Spánskur peseti ....0,5083 0,5105 0,5094
Japanskt yen ....0,6826 0,6846 0,6836
írskt pund 105,39 105,83 105,61
Sárst. dráttarr 99,32 99,72 99,52
ECU-Evrópumynt.... 83,76 84,04 83,90
Grfsk drakma 0,2845 0,2855 0,2850
BILALEIGA
AKUREYRAR
MEÐ ÚTIBÚ ALLT í
KRINGUM LANDIÐ
MUNIÐ ÖDÝRU
HELGARPAKKANA
OKKAR
REYKJAVÍK
91-686915
AKUREYRI
96-21715
PÖNTUM BÍLA ERLENDIS
interRent
Europcar