Tíminn - 11.03.1995, Blaðsíða 12

12
Wímtem
Laugardagur 11. mars 1995
Karlmenn stórfjölskyldu sem á blóöhefnd yfir höfbi sér: enginn karlmabur óhultur.
Skjóta mann og annan
Mabur sem á œttarmóti var útnefndur til ab hefna. Slíkan úrskurb „er ekki hœgt" ab ógilda.
Blóöhefndir, forn sib-
ur í Aibaníu, eru
orbnar faraldur þar
ab nýju, eftir fall
kommúnismans
yssan er framlenging
mergsins í hrygg Alban-
ans," hermir þarlendur
oröskviöur. í aldanna rás hef-
ur blóðhefnd veriö mikill siö-
ur í samskiptum stórfjöl-
skyldnanna, sem fólk af
þeirri þjóö skiptist í, sérstak-
lega aö sögn í Norður-Albaníu
og Kosovo, sem eru hálendari
en önnur svæöi byggö Albön-
um. Gunnar Jessen, Dani sem
mjög fróöur taldist um fyrr-
verandi Júgóslavíu, segir í
bók sinni Jugoslaviens stor-
hed og fald (Branner og Korch
1992):
„Konur og börn þurftu ekki
aö óttast blóðhefndir — þau
gátu unnið á ökrunum, en karl-
mennirnir húktu innan við
skotraufarnar á kulunum, íbúö-
arhúsunum sem minntu á virki
og voru gluggalaus ... Aö drepa
andstæðing, sem haföi drepið
mann af manns eigin stórfjöl-
skyldu, var ekki glæpur, heldur
heilög skylda, og þegar þaö
hafði tekist, varð ættkvísl and-
stæðingsins skyldug til blóð-
hefndar, o.s.frv."
5000 síban 1991
Nissen mun hér einkum eiga
við ástandið í Kosovo fyrir Tító-
tímanri. Að sögn hans var land-
búnaðurinn, aöalatvinnuvegur-
inn í því héraði, í niðurníöslu
mikið til vegna þess, að karl-
mennirnir voru það uppteknir
við vígaferli að þeir höfðu ekki
mikinn tíma til annars. Lang-
tímum saman gátu margir
þeirra ekki hætt á að fara út fyr-
ir hússins dyr, því að þá hefði
nágranninn fengið skotfæri á
þeim. Tími þeirra margra fór
mikiö til í það aö reyna að
skjóta nágrannann og að forð-
ast að verða skotinn af honum.
Undir slíkum kringumstæð-
um kom það á konurnar að gera
það sem gera þurfti til að fram-
fleyta fjölskyldunni, auk þess að
fæða börn og annast þau.
Samkvæmt öðrum heimild-
um er í Norður-Albaníu, þar
sem íbúar eru sumir múslímar
en aðrir kaþólskir, heimilt sam-
kvæmt hefðinni að drepa svein-
börn í hefndarskyni. Konur eru
hinsvegar friðhelgar í því sam-
hengi á öllu albanska svæðinu.
Enver Hoxha, sem stjómaði
Albaníu meö harðri hendi
1945-1985, bannaði blóð-
hefndavíg og auðsýndi þeim,
sem óhlýðnuðust því banni,
enga vægð. Lögðust vígaferli
þessi af á hans tíð. En ekki var
kommúnismi Hoxha og haris
manna fyrr horfinn, en hinir og
þessir þjóðlegir siðir, sem hann
hafði bælt niður, vöknuöu af
fullum krafti til lífsins á ný, þar
á meðal blóöhefndavígin.
Að sögn samtaka, sem beita
sér fyrir að borgararéttindum sé
virðing sýnd, hafa síðan 1991
um 5000 manns verið vegnir í
þessu marghliða stríði milli
stórfjölskyldna í Albaníu. Sam-
kvæmt sömu heimild eru um
60.000 af landsmönnum í
stofufangelsi af „frjálsum" vilja,
þar eð miklar líkur eru á að þeir
verði skotnir um leið og þeir
hætta sér út fyrir hússins dyr. Á
slíkum heimilum er vaninn að
hafa þykkar ábreiður fyrir
gluggum, svo að óvinir, sem
alltaf má búast við að séu á
vakki í kring, nái ekki að skjóta
heimilismenn innanhúss.
Út af vatnsveitu-
skurði
Ástæður til slíkra vígaferla
fyrr á tíð voru oftast morð,
nauðganir eða ærumeiðingar af
einhverju tagi, og þurftu ekki
alltaf að vera miklar. Frá því að
kommúnisminn féll, spretta
slíkar erjur milli stórfjölskyldna
(til þeina geta talist nokkur
hundruð manns) hvað oftast út
af landamerkjadeilum. Á Hox-
ha-tímanum vár landbúnaður-
BAKSVIÐ
DAGUR ÞORLEIFSSON
inn allur skipulagður í ríkis- og
samyrkjubú, en þegar kommún-
isminn var allur, var þeim stór-
jörðum skipt á milli bænda. En
þá blossuðu víða upp deilur um
jarðarskika, sem tveir eöa fleiri
gerðu tilkall til.
Dæmi sem þýska vikuritið
Der Spiegel tínir til: Maður að
nafni Sulejman Dullaj, búsettur
í þorpi að nafni Koplik fyrir
norðan Shkodér, skaut í febrúar
s.l. ár til bana nágranna sinn
einn. Var það út af deilu um
nytjar af vatnsveituskurði. í
júní sama ár úrskurðaði dóm-
stóll að landskiki, sem Dullaj-
ættin gerði kröfu til, skyldi
fenginn bónda af annarri ætt.
Sulejman skaut þann mann um
30 skotum, og varð það hans
bani. Síðan gerðist Sulejman út-
lagi á fjöllum uppi, sem og 16
ára gamall sonur hans.
Að siðvenju héldu stórfjöl-
skyldur hinna tveggja vegnu
ættarmót og dæmdu til dauða í
hefndarskyni bróður Sulej-
mans, er Metush heitir. Hann
víggirti sig þá í húsi sínu, við
hliðina á moskunni í Koplik, og
er varnarliðið auk hans synir
hans þrír og tveir frændur.
Möguleikar hans á að komast
lífs af frá þessu eru taldfr vera
með minnsta móti. Jafnvel þótt
Sulejman bróðir hans yrði eltur
uppi og drepinn, dygði það ekki
Metush til Iífs, því að annars
mannsins sem Sulejman drap
teldist þá eftir sem áður óhefnt.
Blóð og vín
í Malesia-héraði kváðu í
mörgum fjölskyldum vera kon-
ur einar eftir. Karlmenn þeirra
hafi útrýmt hver öðrum, aðal-
lega út af deilum um landa-
merki milli jarða.
Stjórnvöld kváðu lítt hafast
að til að stöðva vígaferli þessi,
en ýmsir einkaaðilar leggja sig
hinsvegar fram við það og hafa
að sögn náð talsverðum árangri.
Af þeim er helst nefndur maður
að nafni Ndr^k Pjetri, andófs-
maður og baráttumaður fyrir
mannréttindum á kommúníska
tímanum. Sofra Kombétare, fé-
lag sem hann stofnaði í þeim
tilgangi, hefur ab sögn Der Spi-
egel þegar komið á sáttum með
158 stórfjölskyldum, sem í víga-
ferlum áttu. Pjetri fer um þorpin
með Biblíuna í annarri hendi,
en Kóraninn í hinni, og.segir
fólki að Guð einn hafi rétt á að
taka af mönnum lífið.
Sé maður veginn í deilu milli
ætta, gerir Pjetri allt hvað hann
getur til ab komast á vettvang
áður en ætt hins vegna hefur
haldið ættarmót og ákveöib ab
hefna skuli, hvar hefndin skuli
niöur koma og hver skuli fram-
kvæma hana. Slíkan úrskurð er
samkvæmt lögmáli hefðarinnar
ekki hægt að ógilda, jafnvel þótt
hlutabeigandi ætt kynni aö snú-
ast hugur og ekkert vilja frekar
en sættir.
Ungur hermaður varð fyrir
skömmu félaga sínum að bana í
ógáti, með því að skot hljóp úr
byssu sem hann var aö hreinsa.
Pjetri tókst að sætta feður
þeirra. Var sáttargerðin staðfest
að fornum sið með því að báðir
feöur skáru sig í fingur, létu
blóðdropa leka niður í glas meb
víni og drukku síðan úr því báð-
ir.