Tíminn - 16.08.1995, Side 4

4
IPfWflftf
Mi&vikudagur 16. ágúst 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerð/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mánaðaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verð í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Gleymdu stríbin
Tveim áratugum eftir lok stríðsins í Vietnam eru stjórn-
irnar í Ho Chi Mingborg og Washington að taka upp
stjórnmálasamband og reyna að koma á eðlilegum sam-
skiptum milli landanna. Reynt er að breiða yfir fyrri
misgjörðir og gleymt er bátafólk og mikið flóttamanna-
vandamál. Og varla er minnst á að Kambodía er enn á
landakortinu og rauðir kmerar láta ekki af ofbeldi. En í
Vietnam ríkir friöur.
Eftir að sovéski herinn lagði niður rófuna í Afganist-
an og voldugar þjóðir létu af lítt duldum stuðningi við
uppreisnaröfl þar, berjast Afganir hverjir við aðra sem
aldrei fyrr og hefur þeim tekist að rústa fleiri borgir og
eyða byggðarlögum en komist var yfir í því sem kallað
var stríðið í Afganistan.
í Sómalíu gerðu hersveitir SÞ innrás til að stilla til
friðar milli herstjóra og kúgara. Eftir ár fóru friðargæslu-
menn heim og skildu þjóðina eftir í höndum sömu ill-
menna og þeir ætluöu að reka frá völdum og kollvarpa
herstjórnum.
í Burundi voru milljónir manna myrtar á einu ári og
þar linnir ekki voðaverkum, né heldur í nágrannaríkinu
Ruanda og friðarstillar fá ekki við neitt ráðið.
Hér er aðeins fátt eitt talið af þeim miklu og mann-
freku styrjöldum sem geisa linnulítið í heimi hér. En
ásamt Flóabardaga hafa þau stríð sem hér eru talin ver-
ið aðalfréttaefni fjölmiðla vítt um veröld um eitthvert
tímaskeið. Eftir þeim leiðum hafa þau ratað inn í stjórn-
málin og alþjóðasamtök og voldugar þjóðir hafa haft
sig meira og minna í frammi með alls kyns afskipti.
En lítill vandi virðist hafa verið leystur. Ógnarstjórn-
ir eru enn við lýði, þjóðflokkar og trúarsöfnuðir sætta
sig ekki við nærveru né yfirráð fólks af öðrum ættum
eða í ólíkum söfnuðum. Og eftir að sjónvarpsfólk yfir-
gefur hörmungarsvæði til að mynda blóðug lík og uppf-
losnað fólk á flótta annars staöar halda borgarastyrjald-
ir og ættflokkavíg áfram og umheimurinn gleymir að
engu var bjargaö með „friðargæslu" og stríðsógnin hef-
ur sinn gang.
Um þessar mundir beinast sjónvarpsvélarnar og frið-
arviðleitni alþjóðasamtaka að Balkanskaga. Margir eru
til kallaðir að fordæma einn stríðsaðila og þykjast vilja
vernda annan. Stungið er upp á margs kyns lausnum á
vandamálunum en engin virðist duga. Þjóðirnar í fyrr-
um Júgóslavíu eru bandamenn og fjendur á víxl og
kemur friðarviðleitni því, og af öðrum orsökum, fyrir
lítið.
Talað er um að senda óvígan her til Balkanlanda til
þess eins að bjarga vopnuðum friðargæslusveitum á
brott af svæðinu. Og stríðsglæparéttarhöld eru í upp-
siglingu. Munu dómarar sjálfsagt komast að því að
sumir séu sekari en aðrir.
Ef til vill er það rétt að stríðið í afdankaðri Júgóslavíu
sé hættulegra en önnur stríð vegna þess að það getur
auvðeldlega breiðst út. En það sýnir aðeins hve grunnt
er á því góða meðal þjóðernissinnaðra Evrópubúa, sem
þar að auki rækta með sér trúarbrögð, sem ekki virðast
alltaf til friösældar fallin.
Engin ein eða einföld lausn er til sem koma má að
gagni við að friða Balkanskaga. Því mun fréttaflutningi
þaðan ekki linna fyrr en fréttastjórar og stjórnmála-
menn finna enn æsilegra stríð á öðrum stað til aö vand-
ræðast með.
En það þýðir eki að friður komist á, fremur en í Afg-
anistan, Sómalíu, Burundi og fleiri og fleiri stöðum þar
sem nakið ofbeldið er látið í friði. Enda ekki margra
kosta völ.
Keppt við samkeppnina
Innileg samvinna hefur
lengstum veriö milli olíufé-
laganna okkar þriggja um
aö hleypa engri samkeppni
að. Verðlagning á olíuvör-
um er alltaf eins og er bita-
munur á en ekki fjár að
samkeppnislög voru sett.
Áður hækkuðu þríburarnir
verðið samtímis á sama
tíma og var það ávallt ná-
kvæmlega eins. Olíufurst-
arnir brugðust síðan hinir
verstu við þegar þeir voru
ásakaðir um samstarf og
góða samvinnu um að hafa
sem best upp úr viöskipta-
vinunum.
Eftir að samráö var bann-
að með lögum hækkar einn
þríburanna bensínverðið að
morgni, annar um hádegi
og sá þriðji undir kvöldmat.
Örfárra aura munur getur
verið á lítraverðinu en þar
skakkar aldrei meira en eins
stafa prómilli. Sem sagt ekkert
samráð milli þríburanna sem eru
svo samvaxnir að aldrei tekst að
skilja á milli þeirra og enn síður
að fá þá til að keppa sín á milli.
Sifjaspell
Það kemur því eins og þruma úr
skýjabakka þegar Samkeppnis-
stofnun úrskurðar að eftir aö Esso
keypti Olís skuli fyrirtækjunum
bannað að starfa saman. Sam-
kvæmt lagabókstafnum á að vera
samkeppni á milli olíurisanna og
dugir ekki til þótt annar kaupi
hinn upp, eða því sem næst, fé-
lögin skulu vera aðskilin og rekin
í samkeppnisfæru ástandi.
Líklegast er að Samkeppnisráð
hafi villst á lagabálkum og litið í
sifjarétt til að úrskurða um mál-
efni verslunar. Ákvæði eru um að
GARRI
skyldmenni mega ekki hafa of ná-
ið samneyti og sé skyldleikinn
mikill verði einstaklingarnir að
halda sig í hæfilegri fjarlægð hver
frá öðrum svo ekki verði sifjaspell
úr.
Það er eitthvað slíkt sem kom
upp á þegar Esso komst yfir Olís.
Félögin mega ekki eigast og njóta
samverunnar og sameiginlegra
eigna vegna þess að Samkeppnis-
ráð telur að þau eigi að slást hvert
við annað á markaönum og sé
annað ekki sæmilegt.
Sumir mega —
abrir ekki
Á sama tíma og verið er að
hagræða með samruna fyrir-
tækja og meira að segja
sveitarfélögum er nauðgað
saman og þvingað upp á
þau nafngiftum, sem eng-
inn kærir sig um, er olíufé-
lögum bannað að kaupa
hvert annað upp og að
sömu menn sitji í stjórnum
aðskiljanlegra hlutafélaga.
Aldrei er stjórnarsetukóng-
um kolkrabbans bannaö að
ráðskast með mörg fyrir-
tæki samtímis og semja við
sjálfa sig um markaði og
verðskrár og síst af öllu um
far- og farmgjöld. Enda
mun þess ékki dæmi að far-
ið sé í sifjaréttarklásúlur til
að Ieita uppi bann viö aö
sömu menn sitji í fjölda
stjórna stórfyrirtækja eins
og dæmin sýna og sanna.
En þegar kemur að olíu-
félögum og samruna og
samvinnu þeirra er heimt-
að að skírlífið sé slíkt að þar
mega engir snertipunktar vera.
Samkeppni er skylda í öllum
viðskiptum og á Samkeppnis-
stofnun að sjá um að henni sé
hlýtt. En sá gali er á skipulaginu
að stofnunin er ríkisrekin og er
aðeins ein. Það er engin sam-
keppni um samkeppninna.
Garri leggur því til að sam-
keppnin verði einkavædd og að
fleiri eigi þess kost að koma
samkeppnisstofnun á laggirnar
til að keppa við Samkeppnis-
stofnun ríkisins.
Þetta var gert við Bifreiða-
skoðun og gefst vel og er ekki aö
efa að þjónusta og skilvirkni
samkeppninnar mun aukast að
öllum mun þegar fleiri sam-
keppnisstofnanir fá að keppa
um að gefa út úrskurði um sam-
keppni, eða þannig, sko.
Garri
Að hverju hlæja Norömenn?
Furðufrett var lesin í hadegis-
útvarpi í gær. Þar var þulin frá-
sögn upp úr norsku blaði eftir
norskan Norðmann um kynni
hans af íslendingum. Þar kom
fram að Norsarar gætu vel lagt
af þann vana sinn að hlæja að
íslendingum og grínast með þá.
Norömenn væru lítið skárri og
eins og brödrefolket á Sagaön
væru þeir athlægi stærri og
merkilegri þjóða, sem finnast
Norðmenn vera stórfuröulegt
fólk sem hímir norðan hins
byggilega heims.
Það, að hlegið sé aö íslending-
um erlendis og aö land þeirra og
uppátæki þyki skrýtin, eru al-
deilis nýjar fréttir og andstæö-
ar öllum þeim fréttaflutningi
sem Ríkisútvarpiö og sér í lagi
Morgunblaðið hafa flutt um
hið mikla álit sem íslendingar
njóta erlendis og hvílíkum að-
dáunaraugum við erum litin
utan úr heii : har sem varla
verður þverfótaö fyrir islands-
vinum.
Fáránlegar staöhæf-
ingar
Mörg og tíð íslandsvinaviðtöl
og frásagnir af aðdáuninni sem
vellur upp úr hverjum manni
sem sækir ísland heim eru trygg
sönnun þess að ekki er hlegið að
íslandsmanninum úti í heimi.
Afrek hans á feörastorð sem og
takmarkalítill frami meðal þjóð-
anna, sem Ríkisútvarpiö og
Morgunblaðið þreytast aldrei á
að flytja sannar og staðfestar
fregnir af ættu að duga til að
sýna fram á hvílíkan þvætting
Norsarinn sem allt í einu er far-
iö að vitna í, setur í norsku
pressuna.
Hér er greinilega kominn nýr
Blefken af stað til að ófrægja
land og lýð og setur fram svo fá-
ránlega staðhæfingu, að hlátur
setji að Norðmönnum og ann-
arra þjóða kvikindum þegar þeir
bera kynborna íslendinga sér í
Á víbavangi
munn og tala um athafnir
þeirra og æði.
Ríkisútvarpinu væri nær að tí-
unda frásagnir sem erlendir fjöl-
miölar færa af aðdáunarverðri
framgöngu eybyggja og nafn-
togaðri menningu þeirra og
hverum.
Vel mætti segja frá einstakri
gestrisni og allt að því óhóflegri
greiðasemi hánorrænna kvenna
sem franskar sjónvarpsstöðvar
og aðrir fjölmiðlar urðu áþreif-
anlega varir viö þegar landslið
þeirra í handbolta gerði garðinn
frægan fyrr í sumar. Voru ein-
stakri framgöngu stúlknanna
gerö góð skil í frönskum fjöl-
miðlum og þóttu merkilegri
fréttir en að Frakkar yrðu heims-
meistarar í boltaleiknum.
Ekki var verið að tíunda hér
þá góðu landkynningu.
Misskilningur
Ekki fylgdi fréttinni þar sem
vitnað var í hinn norska Blefken
af hverju íslendingar þykja
hlægilegir né af hverju Norð-
menn glotta og flissa þegar
þeim dettur bókmenntaþjóðin í
hug eða hana ber á góma.
Enda vitum viö betur. Þeir
setja upp þakklátan aðdáenda-
svip þegar ísland kemur upp í
hugann. Þjóð Snorra, Bjarkar
og miðnætursólarinnar á sér
aragrúa íslandsvina, sem
seint þreytast á að dásama
hreina loftið, Dettifoss og Jör-
mund að ógleymdu því víð-
kunna kvennavali sem ber
frægð sögueyjarinnar vítt um
byggöir.
Líklegast hefur Ríkisútvarpið
misskilið Norömanninn sem
segir að hlegið sé að okkur í út-
löndum. Hann hefur sennilega
verið að segja frá kynnum sínum
af spaugstofumönnum, Halla,
Hannesi Hólmsteini og Ladda og
einhver hefur skenkt honum Út-
flutningsleið Ólafs Ragnars til að
skemmta sér yfir og svo er farið
að fréttast til Noregs að íhalds-
konur séu staöráönar í að koma
upp embætti aöalritara í Sjálf-
stæðisflokknum til að fara þar
með völdin. Sé þessi tilgáta rétt
er ekki nema von að hlegið sé að
íslendingum í Noregi. OÓ