Tíminn - 24.10.1995, Qupperneq 4

4
Þriöjudagur 24. október 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gu&mundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Sfmbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mánaöaráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Bílbelti í lang-
ferbabílum
Enn eina helgina á þessu hausti hefur umferðin tekiö
óbætanlegan toll í hrörmulegu umferðarslysi. Tvær
konur létust þegar langferðabíll fór útaf þjóðvegi 1 í
Hrútafirði í fyrrakvöld og á þriðja tug farþega eru slasaö-
ir. Þetta er fimmta helgin í röð sem banaslys verður í
umferðinni. Frá því 24. september hafa 10 manns látist
í umferðarslysum vítt og breitt um landið í samtals 7
slysum. Þessar tölur eru allt allt of háar og benda ein-
dregið til að íslendingar almennt beri hvergi nærri
nógu mikla virðingu fyrir kraftinum og hættunum sem
leynast í umferðinni.
Þessa slysaöldu er ekki hægt að rekja beint til ein-
hverrar einnar orsakar þó svo að hraðakstur og áfengis-
neysla hafi verið samnefnari nokkurra þessara slysa. Sú
staðreynd að ástæður óhappanna eru fjölbreytilegar
gerir það að verkum að við þessu ófremdarástandi þarf
að bregðast með fjölbreytilegum hætti. Öflugur áróður
er eitt af því sem þarf að viðhafa og þar hefur Umferðar-
ráð unnið mikið starf. En betur má ef duga skal.
Af öðrum fyrirbyggjandi vömum sem grípa þarf til
hlýtur beltanotkun í rútubílum að vera ofarlega á blaði.
Sérstaklega eftir slysið um helgina þar sem telja má
nánast fullvíst að það hefði skipt verulegu máli ef far-
þegar hefðu verið í bílbeltum. í dag er ekki beltaskylda í
hópferöabifreiðum nema hvað í nýlegri reglugerð er
talað um að belti verði að vera í ákveðnum óvörðum
sætum í nýjum rútum. Það er ekkert kveðið á um al-
menna beltanotkun farþega þrátt fyrir að vitað sé að
farþegum stafar mest hætta af því að kastast til eða út úr
bílnum ef slys verður. Mótbárur manna gegn beltanotk-
un í rútum, s.s. eins og að slíku sé erfitt að koma við
vegna óhagræðis eða annað í þeim dúr, eru gjörsamlega
haldlausar. Belti eru notuð í innanlandsflugi og þykir
sjálfsagt og það er í raun alveg jafn sjálfsagt að nota
belti í rútuferð.
í dag eru í gildi ákveðnir Evrópustaðlar varðandi
beltanotkun í rútum og það eru þessir staðlar sem al-
mennt er miðað við, bæði hér og erlendis. Nú er hins
vegar svo komið að þessir staðlar eru orðnir dragbítur á
eðlilega þróun öryggismála í langferðabílum vegna þess
að þeir virka letjandi á bílbeltanotkun umfram það sem
krafist er. Bretar, sem almennt eru ekki í fararbroddi
þegar breytingar á öryggisstöðlum eru annars vegar,
hafa hins vegar tekið foustu í þessum málum og fyrir
breska þinginu liggur nú frumvarp sem kveður á um
skyldunotkun öryggisbelta í öllum sætum í skólabílum
og að slíkur búnaður skuli vera í öllum bílum sem hugs-
anlga eru notaðir sem skólabílar. Umræðan í Bretlandi
um þetta mál kom í kjölfar skelfilegs slyss þar fyrir
nokkrum misserum. Verði þetta frumvarp Bretanna að
lögum má búast við að Evrópustaðlarnir springi. Það
yrði þá vonum seinna.
Bílbelti í langferðabílum hljóta að koma enda eru
andófsraddirnar orðnar álíka hjáróma og þær raddir
sem enn berjast gegn almennri notkun bílbelta. Þaö er
tímabært að yfirvöld hugi að fordæmi Breta í þessu máli
og leitist við að verða samstíga þeim í setningu reglna
um beltanotkun í rútum. Það var hörmulegt slys sem
vakti þessa umræðu í Bretlandi. Látum hið hörmulega
slys helgarinnar verða til þess að vekja hana hér líka.
S t j órnmálabankas t j órinn
Þa& er mikiö lán fyrir íslenskij.
þjóöina aö í forsvari ýmissa pen-
ingastofnana eru miklir afburða-
menn a& andlegum og líkamleg-
um hæfileikum. Mest og stór-
fenglegast þessara gáfumenna sit-
ur og stjórnar Landsbanka
íslands, og þó kollegar hans í
bankanum séu að sönnu mikil-
menni, ber stórmenni þetta af
þeim sem gull af eiri. Sverrir Her-
mannsson er enginn venjulegur
bankastjóri, eins og sýnt hefur
verið fram á í greinaflokki í Morg-
unblaðinu fyrir nokkrum misser-
um. Þar var sannað að Sverrir er
fjármálasnillingur auk annars, og
studdi blaðamaður mál sitt með
tilvitnunum í trúnaðarskjöl
Landsbankans og Sambandsveíd-
isins sáluga og ýmis trúnaöarsam-
töl og fundi sem fóru fram innan
bankans.
Hinn augljósi val-
kostur
Og Sverrir Hermannsson er
einn af þeim fáu stjórnendum í
bankakerfinu sem voru gerðir að
bankastjórum algerlega á fagleg-
um forsendum, forsendum sem
höfðu ekkert með pólitískar inn-
anflokkslausnir í Sjálfstæðis-
flokknum aö gera. Hanh var
meira að segja svo augljós val-
kostur í þetta starf, úr því aö hann
gaf þjóðinni færi á sér á annað
borð, aö ekki reyndist annað fært
en verðlauna hann sérstaklega
fyrir fórnfýsina. Því var auðvitað
ekki nema sjálfsagt að skattborg-
ararnir greiddu honum vel tvö-
föld forsætisráöherralaun fyrir að
gerast bankastjóri og að hann
fengi auk þess full biðlaun sem
þingmaður. Minna gat það nú
ekki verið fyrir slíkan atgervis-
mann.
Sverrir er að sjálfsögðu æviráð-
inn og hefur það öryggi gert hon-
um kleift að miðla þjóðinni af
GARRI
einstökum hæfileikum sínum og
skoðunum án þess að þurfa að
óttast um stöðu sína eöa að hann
og fjölskylda hans lendi í efna-
hagslegum refsiaðgerbum þeirra
hinna smærri manna, sem sitja
við stjórnvölinn í ríkisstjórn á
hverjum tíma. Þetta hefur skilaö
þeim augljósa árangri ab Sverrir
hefur stundaö afar virka pólitíska
ráögjöf á opinberum vettvangi,
aleinn íslenskra embættismanna.
Ráðherraskelfirinn
Þannig hefur Sverrir verib
ófeiminn vib aö halda uppi mál-
efnalegri og þroskaðri pólitískri
gagnrýni á ýmsa lítt menntaða og
menningarsnauða kjána í ráð-
herrastólum fjölmargra ríkis-
stjórna. T.d. á Ólaf Ragnar Gríms-
son, þegar hann var fjármálaráð-
herra, sem bankastjórinn kallaði
jafnan „Ó. Grímsson" af sinni al-
kunnu snilli. Þá naut þjóbin þess
ab Sverrir hélt uppi virkri gagn-
rýni á Jón Sigurðsson, þáverandi
viðskiptaráðherra, sem lítið vit
hafði á efnahagsmálum miðað
við Sverri. Og núverandi við-
skiptaráðherra virðist ætla ab fá
svipaðar kveðjur frá þjóðbanka-
stjóranum, sem hefur haft uppi
gagnrýni á ráðherrann, nú síðast
um helgina þegar hann neitaði að
tjá sig um þá skoöun viöskipta-
ráðherrans að losa bæri um ein-
okun lífeyrissjóða á lífeyrissparn-
aði á þeirri forsendu ab hann væri
„ekki á sama umræðuplani og
þessi Finnur".
Það er alveg sérstakt fagnaöar-
efni að þjóbin skuli búa viö lands-
bankastjóra af slíku menntunar-
og menningarstigi sem Sverrir
Hermannsson er. Þaö er líka til-
efni bjartsýni á þann lífskraft,
sem í þjóðinni býr, að vita til þess
að þessi maður skuli með fag-
mannlegum vinnubrögðum,
menntun, dugnaði og víðsýni
hafa komiö sér í þá stöðu að geta
tjáð sig um hvern ráðherrann á
fætur öðrum án þess að þurfa aö
hafa áhyggjur af pólitískri ábyrgð,
af því að hann er jú bara embætt-
ismaður. Sverrir Hermannsson
hefur því skapað sér þann óvenju-
lega sess sem embættismaður, að
vera jafnframt stjórnmálamaður
utan og ofan við stjórnmálakerf-
ið, sem sýnir enn og aftur hvílíkt
stórmenni er þarna á ferð. Sverrir
er hinn íslenski stjórnmálabanka-
stjóri. Sem stjórnmálabankastjóri
er hann ekki kosinn eins og
stjórnmálamennirnir sem sitja í
rábherrastóli. Stjórnmálabanka-
stjórinn er ósnertanlegur og ævi-
ráöinn og þess vegna er hann líka
langflottastur.
Garri
Ríkisrekin frjálshyggja
Fréttastofa Stöðvar 2 býður upp á
sérstæða skemmtidagskrá á föstu-
dagskvöldum. Þá fá þeir Hannes
Hólmsteinn og Mörður Árnason
þriöja mann til viðræðna og talar
hinn fyrrnefndi fyrir þá alla. Gub-
mundur jaki var síðasta fórnar-
lamb og setti sig í stellingar til aö
rabba um launamisrétti og Kjara-
dóm. Lektorinn tók orðið af Jak-
anum þegar í upphafi og varði há-
launastefnu kjörinna fulltrúa og
háembættismanna í líf og blóð
þar til Möröur tók af honum orö-
ið og tilkynnti aö tíminn væri út-
runninn. Andlitið á Jakanum
varð eitt holdmikið spurningar-
merki og stórfréttir úr veröld
boltaleikjanna tóku vib.
Ræðumaðurinn, sem hefur sitt
lifibrauð hjá ríkisstofnun, til-
kynnti Jakanum að umbjóöendur
hans á vesældarlaununum ættu
bara að gerast kapítalistar og
stofna fyrirtæki og efnast. Svo
eiga þeir bara að auka afrakstur at-
vinnuveganna, svo að þeir geti
borgað þeim hærra kaup.
Vesælir eiga ab kæt-
ast meö glöbum
Liöiö, sem vinnur ekki einu
sinni fyrir framfærslu sinni, á að
glebjast yfir því ab einhverjir rísa
upp úr mebalmennskunni og
hafa þab betra. Það em stjórn-
málamennirnir og embættis-
mennirnir, og ef einhverjir skíta-
launamenn eru svo illa innrættir
og heimskir að kunna ekki ab
kætast meö þeim, sem njóta Sal-
ómonsúrskurða Kjaradóms og
lagasetningar Alþingis um launa-
uppbætur, eiga þeir hinir sömu
ekkert ab skipta sér af því.
Launafólkinu á almennum
Guömundur j. Hannes.
vinnumarkaði kemur ekkert viö
hvaða kaup þeir, sem fá borgað úr
opinberum sjóðum, hafa, það á
aðeins að borga skattana sína og
auka arösemi atvinnuveganna og
snúa sér ab fyrirtækjarekstri.
Undir þessum ríkisrekna frjáls-
hyggjuboðskap sat Jakinn og varð
einna líkastur fiski á reiðhjóli,
þegar hann reyndi að anda ein-
hverjum andmælum út úr sér.
Engum spurningum varð við
Á víbavangi
komið, eins og þeirri hvort það
samrýmdist hugmyndafræði
frjálshyggjunnar að þeir, sem taka
sín góbu lífskjör á þurru frá skatt-
greiðendum, þurfi ekkert að
hugsa um verömætasköpun eba
hvort framlag þeirra er yfirleitt
nokkurs virði.
Geta frjálshyggjumenn leyft sér
að hugsa og tala eins og sovéskir
sósíalistar? Islenska nómenklatúr-
an og hugmyndafræðingar henn-
ar eiga sér flottar fyrirmyndir.
Lítill draumur og stór
Argentínska skáldið Jorge Luis
Borges sagði það dæmi um niður-
lægingu þjóðar sinnar, að allt
framtak væri dautt og aö allir
kepptust við að komast á jötu
hins opinbera. „Lítill draumur
það," bætti skáldið við.
Á íslandi er það stóri draumur-
inn að komast á opinbera jötu.
Það er líka vel þess viröi. Þeir, sem
bjóða sig fram til þjónustu viö
fólkið í landinu eba starfa viö að
halda samfélaginu gangandi, eru
bornir saman við forstjóra örfárra
stærstu og best reknu fyrirtækja
landsins og launakjörin ákvörðuð
samkvæmt því.
Hér er því glæsilega ríkisrekin
frjálshyggja, þar sem það að vera
kjörinn eða ráðinn til að fara með
opinber málefni jafngildir því að
reka stór og öflug atvinnufyrir-
tæki á svokölluðum frjálsum
vinnumarkaði.
Helsti munurinn er sá að for-
stjórar og framkvæmdastjórar at-
hafnalífsins bera ábyrgð, þótt
ekki sé nema gagnvart hluthöf-
um, en þeir sem hreppa opinbera
herfangib syara engum til saka.
Og þegar kaupið þeirra hækkar,
auka þeir aðeins álögumar og allt
smellur eins og flís við rass.
Hannes Hólmsteinn lýsir vel-
þóknun á góðu kaupi þeirra sem
eru reknir af hinu opinbera. Eng-
ar kröfur eru geröar til að þeir sýni
verðmætasköpun til að auka lífs-
gæði sín.
Hins vegar á vesældarlýður Jak-
ans aðeins eina leið til að bæta
kjör sín: Segja upp vinnunni, ger-
ast kapítalistar, stofna arðsöm fyr-
irtæki, auka verbmætasköpunina
og þá mun auburinn og lífsgæbin
ekki láta á sér standa.
„Er þetta búib?" spurbi Jakinn,
þegar Mörður stöövaði ríkisrekna
frjálshyggjuboöskapinn, og
gleymdi að taka í nefiö.
OÓ