Tíminn - 28.10.1995, Blaðsíða 5

5
Laugardagur 28. október 1995 WftHftftf
Frá bœnastund í Dómkirkjunni. Tímamynd cs
Jón Kristjánsson:
Hinir svörtu októberdagar
Þessi fasti helgarþáttur Tímans um Menn
og málefni hefur oftar en ekki veriö skrif-
aður út frá því sem efst hefur veriö á
baugi í þeirri viku sem hann birtist. Þeg-
ar ég settist niöur í gær, á föstudags-
morgni og rifjaöi upp atburði liöinnar
viku í huganum verö ég að viöurkenna
að þaö er erfitt aö setja eitthvað á blað
sem verður ekki hjákátlegt miöað viö
þau ósköp sem gerst hafa.
Hugurinn leitaði fyrst nákvæmlega
viku aftur í tímann. Þá vorum við nokkr-
ir þingmenn úr allsherjarnefnd Alþingis í
aöalstöðvum Landhelgisgæslu íslands í
kynnisferö til þess að skoöa búnaö gæsl-
unnar og ræöa við starfsmenn hennar.
Þar fengum viö tækifæri til þess aö skoða
nýju björgunarþyrluna og ræöa við
áhöfn hennar. Engan hefur þá grunaö
hvilíka viku þessir menn ættu í vændum.
Brautir lægbanna
Ósköpin byrjuöu með því aö lægð kom
sunnan úr hafi og varö kyrrstæö við
Austfirði. Braut lægðarinnar er vestar
heldur en venjulegt er meö lægðir sem
valda norðaustanátt hér á lándi. Þetta
verður til þess aö veðriö verður verst á
Vestfjöröum og Norðurlandi vestra,
fannfergi og úrkoma og mikil veöurhæö.
Þetta er nákvæmleg sama atburöarás
veöurfarsins og var þegar snjóflóöið í
Súöavík varö í janúar síöastliönum.
Þessi hegðun „íslandslægöarinnar",
eins og veðurfræðingarnir kalla hana, og
fleiri atriöi varðandi veöurfariö hefur
oröiö til þess aö kalla fram umræöur um
hvort veburfarið sé aö breytast. Þetta
ógnaráhlaup, áður en vetur er genginn í
garð samkvæmt almannakinu, dregur
ekki úr þeirri umræðu. Líklegt er þó aö
sveiflur í veðurfari hafi ávallt veriö hér á
landi, en saga skipulegra veðurathugana
er afar stutt og erfitt að gera sér grein fyr-
ir sögunni í þessum efnum. Þrátt fyrir öll
vísindi samtímans býr náttúran yfir öfl-
um sem koma enn á óvart. Síðasta vika
hefur fært okkur heim sanninn um þaö.
Á byrjunarreit
Það er svo skelfilega stutt síðan síðasta
áfall varö á Vestfjörðum þegar snjóflóöiö
í Súöavík varð. Orö ná ekki yfir þann
mannlega harmleik sem þessir atburðir
valda, en áfallið er þungt á fleiri sviðum.
Það snjóflób kippti stoðum undan þeim
varúðarreglum sem giltu um þessar nátt-
úruhamfarir, og byggöu á sögulegum
heimildum. Snjóflóöiö féll á „öruggu"
svæöi. Þá mánuöi sem
liðnir eru hafa forustu-
menn almannavarna,
sveitarstjórnarmenn og
stjórnmálamenn veriö
aö glíma við þessar nýju
aðstæður og hvernig
best verði búist um.
Þessir aðilar hafa verið
að leita aö nýrri víglínu í
þessari baráttu viö nátt-
úruöflin. Þaö hefur verið sett ný löggjöf
um snjóflóöaeftirlitsmenn, nýjar reglur
um greiöslur kostnaöar vegna tækjabún-
aðar og eftirlits, unnið hefur verið aö
nýju hættumati og reynt aö gera þaö eft-
ir ákveöinni forgangsröð. Súðavík hefur
af eölilegum ástæöum verið miðpunkt-
urinn og vibmiöunin í þessu starfi og þar
hefur verið ákveðið að ofanflóöasjóöur
kaupi hús á hættusvæöum. Vafalaust
sýnist sitt hverjum um þaö starf sem
unnið hefur veriö eins og eðlilegt er þeg-
ar um svo gífurlega vandasöm og flókin
mál er aö ræöa.
Náttúruhamfarirnar á Flateyri eru reiö-
arslag fyrir þá sem hafa unnið á þessu
sviði undanfarið. Það má segja meö
nokkrum rökum aö allt starf varöandi
hættumat sé á byrjunarreit. Þaö segir
sína sögu að snjóflóðið á Flateyri skuli
falla utan þess svæöis sem var talið ör-
yggissvæöi samkvæmt nýju hættumati
sem þó var ekki frágengið, eöa gult
svæði. Oddvitinn á Flateyri dró niöur-
stöðuna af þessu einkar vel saman í fáum
orðum í viötali í útvarpi er hún sagöi aö
enginn mannlegur máttur gæti sagt fyrir
um það hvernig snjóflóö fellur.
Þekkingu hinna færustu manna eru
einfaldlega takmörk sett. Það er kjarni
málsins. Þess vegna koma náttúruham-
farir okkur í opna skjöldu.
Björgunar- og
hjálparstarfib
Þegar slíkir atburöir gerast er ástæða til
þess aö líta með virö-
ingu og þökk til allra
þeirra sem hjálpa og
bjarga. Starf þeirra
hundruða björgunar-
sveitarmanna sem
ávallt eru viðbúnir ef í
nauöirnar rekur veröur
seint fullþakkað. Þaö
kemur einkar vel í ljós
nú. Þaö er ástæöa til
þess aö minnast á þrjá þætti sem voru
gífurlega þýðingarmiklir nú í þessum
hamförum. Þaö var sú staöreynd aö
björgunarmenn frá ísafirði komust yfir í
Önundarfjörb gegn um nýju jarögöngin,
Landhelgisgæslan hefur fengiö fádæma
góöa björgunarþyrlu í hendurnar og hef-
ur yfirburðamenn til þess aö stjórna
henni, þá er ótalinn þáttur hundanna í
leitinni. Hafi einhver verið í vafa um
gildi þeirra, sem ég efast um, ætti það
ekki aö vera lengur.
Hvab er framundan?
Þaö munu væntanlega veröa miklar
umræður í þjóöfélaginu um þaö sem
framundan er á Véstfjöröum. Þótt því
fólki sem þar býr sé ekki fisjað saman og
barátta við náttúruöflin hafi verið híuti
af lífi þeirra á sjó og landi, er uggur í fólki
af eðlilegum ástæöum. Hver maður sem
reynir að setja sig í annarra spor skilur
þaö. Það skiptir hins vegar miklu máli nú
að þeir sem utan við standa spari sér stór-
ar yfirlýsingar og gefi fólki ráðrúm til
þess ab átta sig á þessum nýju aðstæðum.
Skylda þjóðarinnar er sú aö gera þeim
sem þyngstu höggi veröa fyrir lífiö bæri-
legra meö þeim ráöum sem tiltæk eru. Ég
er ekki í neinum vafa um samhug þjóöar-
innar þegar slík áföll dynja yfir. Góðar
hugsanir eru hins vegar betri en oröa-
flaumur þegar svo háttar til sem nú.
Það er gott til þess að vita að nú er
einnig hugað aö hinni huglægu hlið
jafnframt hinni efnislegu, og sérmennt-
aö fólk á því sviöi er meðal þess björgun-
arfólks sem sent er á vettvang. Þetta er
nauðsynlegur hlekkur í þeirri keðju
björgunarfólks sem er viöbúið þegar
hörmungar dynja yfir.
Hin svarta vika
Mér hefur af eölilegum ástæðum oröiö
tíörætt um atburðina fyrir vestan. For-
síöa Morgunblaðsins í gær gerir mann
orðlausan, þar sem myndir voru birtar af
þeim látnu. Hitt er skelfileg staðreynd aö
í þessum eina mánuöi hefur annar álíka
hópur fólks á öllum aldri látið lífið í um-
feröinni, meðal annars í stórslysi í þessari
svörtu viku. Ég get ekki annab en minnt
á aö þar ræöur maðurinn meiru um
framvinduna heldur en þar sem veöur og
vindar leika sinn tryllta leik sem ofar er
mannlegum skilningi. Áföllin undanfar-
ið ættu að vera mjög sterk áminning til
allra sem aka bílum út á vegina að fara
meö fyllstu aögát. Við höfum þar fleiri
þræði í okkar höndum, þó þar geti óviö-
ráðanlegar aðstæður komið til eins og
annars staöar í lífinu.
Þessir dagar eru reynslutími, ekki aö-
eins fyrir Vestfiröinga heldur alla þjóð-
ina. Þaö reynir á samheldnina. Það reyn-
ir ekki aðeins á hana í fáa daga heldur að
hún endist lengur. Þaö er mín ósk á þess-
ari stundu. ■