Tíminn - 28.10.1995, Blaðsíða 14

14

Laugardagur 28. október 1995
Oskar Guðlaugur Indribason
bóndi, Ásatúni, Hrunamannahreppi
Óskar Guðlaugur Indríðason
fœddist í Ásatúni í Hrunatnanna-
hreppi 10. apríl 1910. Hann lést í
Sjúkrahúsi Suðurlands 19. október
síðastliðinn.
Foreldrar hans voru Indríði
Grímsson frá Ásakoti í Biskups-
tungum, síðar bóndi í Ásatúni, f.
17. maí 1873, d. 19. apríl 1928,
og kona hans Gróa Magnúsdóttir
frá Bryðjuholti, Hrunamannahr.,
f. 21. ágúst 1877, d. 6. júní 1939.
Indríði var sonur Gríms Guð-
mundssonar frá Kjaransstöðum,
síðar bónda í Ásakoti, Biskups-
tungum. Móðir Indriða var Helga
Guðmundsdóttir frá Brekku í Bisk-
upstungum. Gróa var dóttir Magn-
úsar Jónssonar frá Efra- Langholti,
síðar bónda í Bryðjuholti í Hruna-
mannahreppi. Móðir Gróu var
Guðný Einarsdóttir frá Bryðju-
holti.
Óskar var fimtnti í 11 systkina
hóp. Þau voru í aldursröð: Guðný,
f. 1902, lést þríggja vikna; Magn-
ús, f. 22.9. 1903, d. 1994; Sigríð-
ur, f. 13.8. 1905, d. 1973: Óskar,
sem hér er kvaddur; Guðný, f.
23.12. 1912; Helgi, f. 30.1. 1914,
d. 1995; Guðmundur, f. 15.5.
1915; Laufey, f. 24.2. 1917; Jak-
ob, f. 11.11. 1918, d. 1991; Krist-
inn, f. 1.5. 1920, d. 1936.
Óskar bjó íÁsatúni ásatnt Hall-
grími, sem nú er látinn, og Lauf-
eyju, systkinum sínum, og stund-
aði þar búskap alla sína starfsœvi.
Hann fluttist ásamt systur sinni
að Flúðum í íbúðir fyrír aldraða
1989. Óskar var ókvaentur og
bamlaus.
Nú vakna þú, ísland, við vonscel-
an glaum
afvorbylgjum tímans afdjúpi.
fíyrg eymn ei lengur fyr aldanna
straum,
en afléttu deyfðanna hjúpi.
Og drag þér afaugutn hvert
dapurlegt ský,
sem dylur þér heiminn og fremd-
arljós ný.
(Steingr. Thorst.)
Þetta dýrðlega ættjarðarljóö
orti skáldið á erlendri grund,
þegar þjóðhátíð var í nánd
(1874) og það sá úr fjarlægð
landið rísa úr hafi meb hvítum
jöklum og dimmbláum heið-
um. En það sá um leið fyrir hug-
araugum lengra fram nýja öld
rísa með óþekktum fyrirheitum.
Og ný aldarsól reis og í fram-
tíöarsýn kvab Hannes Hafstein í
aldamótaljóðum:
íslenskir menn, hvað öldin ber í
skildi
enginn fcer séð, hve feginn sem
hann vildi.
Eitt er þó víst. Hún geymir Hel og
Hildi.
Hlífi þér, œttjörð, Guð í sinni
mildi.
í kjölfar þessara frelsishug-
sjóna fylgdi bobskapur ung-
mennafélaganna, sem kveikti
neista í brjósti æskunnar í land-
inu er sá í hillingum framfarir
komandi aldar.
Þessa er vert að minnast vib
t MINNING
andlát og burtför þessa sam-
ferðamanns og vinar, Óskars
Indriöasonar. Hann fæddist á
morgni þessarar aldar, þegar
slíkar hugsjónir lágu í loftinu,
sem raunar mótubu hann alla
tíð og urðu snar þáttur í lífs-
stefnu hans og viðhorfi.
Óskar Indriðason fæddist á
bæ þeim í Ytri-Hrepp er Snússa
hét, en hlaut síðar nafniö Ása-
tún. En þar hófu búskap árið
1902 foreldrar hans, Indriði
Grímsson frá Ásakoti í Biskups-
tungum og kona hans, Gróa
Magnúsdóttir frá Bryðjuholti í
Ytri- Hrepp. Þau eignuðust 9
börn og var Óskar 3. í röðinni.
Þetta var gamalt býli, áður fyrr
hjáleiga frá Efra- Langholti.
Jörðin landlítil og litlir afkomu-
möguleikar fyrir barnmarga
fjölskyldu. Bærinn stendur aust-
an undir lágum ás norðan undir
Langholtsfjalli. Útsýni er þar lít-
ið, en vinalegt þar heima. Ekki
ósennilegt að álfar byggju þar
nærri, ef til væru.
Þegar undirritabur kom í
þessa sveit árið 1942, gat ekki
heitið að hann þekkti þar nokk-
urn mann. En hann hafði unn-
ið með og kynnst nokkuð
tveimur bræðranna við hafnar-
vinnu í Reykjavík veturinn áð-
ur. En þeir fengu svo slægjur um
haustið á Hvítárholtsengjum og
öfluðu heyja handa hestum.
Kynni okkar Óskars fóru vax-
andi með árunum, þar sem
áhugamálin áttu samleið að
ýmsu leyti. Auk þess má geta
þess hér, að ættir beggja eru
raktar til sama bæjar í sveitinni,
að Bryðjuholti. Árið 1788 bjó
þar Einar Bjarnason og fyrri
kona hans Gubrún Kolbeins-
dóttir. Þeirra sonur var Sigurður
Einarsson, bóndi í Gelti í Gríms-
nesi, langafi undirritaðs. Síbari
kona Einars Bjarnasonar hét
Sigríður Jónsdóttir frá ísabakka.
Þeirra sonur var Einar Einars-
son, bóndi í Bryðjuholti, langafi
Óskars Indriðasonar.
Indriði Grímsson lést 1928,
en Gróa kona hans 1940. Þá
hafði jörðin fengið nýtt nafn og
heitir síðan Ásatún.
Að móður sinni látinni tóku
systkinin þrjú við búi: Óskar,
Hallgrímur og Laufey. Áður en
faðir þeirra lést, hafði hann náð
að festa kaup á 1/3 Efra-Lang-
holts, sem var sjálfstæð jörð. En
þá urðu, að sjálfsögðu, skilyrði
til búskapar betri og allt önnur.
Búskaparsagan verður ekki rak-
in hér, en allt var byggt upp á
jörðinni og allt blómgaðist með
snyrtimennsku og myndarskap.
Hallgrímur lést 1983, en Óskar
og Laufey héldu áfram þar til
þau létu jörðina í hendur bróð-
ursyni sínum og konu hans, en
fluttu sjálf aö Flúðum í Dvalar-
heimili aldraðra.
Þegar nú litiö er yfir farinn
veg og gengna ævi þessa látna
samferðamanns, verður mynd
hans ekki tæmandi hjá þeim
sem ekki hefur þekkt hann frá
því fyrsta. Umhverfið skapar
manninn, er einhvers staðar
sagt. Mun það rétt aö vissu leyti.
En Óskar var, ef segja mætti,
fyrst og fremst bóndi. En fá-
tæktin og alvarleg veikindi, sem
um hríð gengu yfir heimilið,
hafa mótað vissan þunga hon-
um í sinni. Auk þess átti hann
sjálfur, jafnvel frá unga aldri,
við veikindi að stríða, lá margar
spítalalegur; var eitt sinn sendur
út til Noregs til aðgerðar.
Ungur sá hann í anda bú sitt
vaxa, tún breiðast út og þrifleg-
an fénað dreifa sér um haga og
rekinn til öræfa á vorin. Og
honum varð að ósk sinni. Hann
hafði yndi af skepnum sínum,
sem urðu fallegar og vel fóðrað-
ar í höndum hans. En einkum
voru það þó hestar. Hann bar
mikla elsku til þeirra.
Þótt Óskar væri ekki bjartsýn-
ismaður, var hann framfara-
sinnaður og fljótur ab tileinka
sér nýjungar. Hann var félags-
lyndur, sat í stjórn ungmenna-
félagsins og um skeið formabur
hrossaræktarfélags. Hann fylgdi
samvinnustefnunni og leit
björtum augum til alþýðuskól-
anna, þar sem æska landsins gat
notið menntunar. En það mun
hafa verið honum þungbært að
geta ekki notið þess vegna fá-
tæktar og veikinda heima fyrir.
En honum var svo háttað, að
þótt hann ekki nyti þess sjálfur,
þá vildi hann geta séð æsku
landsins vaxa að menningu og
þroska og studdi hvarvetna
ungt fólk til dáða.
Hann var handlaginn, reglu-
semi og snyrtimennska rík í fari
hans, en sérlega nákvæmur í
hverju sem var.
En Óskar sá fleira en hina efn-
islegu og hagkvæmu hlið hlut-
anna. Hann hafði glöggt auga
fyrir fegurð og dýrð náttúrunn-
ar. „Og hugurinn gat farib því
víðara sem heimahagarnir voru
þrengri," sem sagt var um eitt
góðskáld þjóðarinnar. Og þótt
hann ekki nyti annars en barna-
fræðslu, var hann, ef svo bar
undir, vel ritfær, hafði næma
skynjun fyrir blæbrigðum máls
bæði í ræbu og riti.
Þótt hlédrægur væri, hafði
hann mikla tjáningarþörf sem
fram kom í ræðumennsku, er
hann ibkaði því meir sem á leið.
Þá bar þab við, vegna innri hita,
að málið hlýddi honum svo ab
áheyrendur hrifust með, jafnvel
svo að eftirminnilegt var. Þá
mætti minnast þess, nú er sauð-
kindinni er flest til foráttu fund-
ið, þannig að landeyðing blasi
við, að Öskar gat hennar eitt
sinn í tækifærisræðu með orð-
unum „þetta drifhvíta náttúru-
barn".
Óskar skrifaði ekki opinbert,
utan eina minningargrein um
látinn vin sinn nú á efri árum.
En eftir hann liggur nokkuð í
handritum, sem hann hefur
e.t.v. skrifað í kyrrð vornætur-
innar að loknu dagsverki. Þar
kunna að finnast gullkorn inn-
an um.
Óskar giftist ekki né átti af-
komendur, en hann sá framtíð-
ina í æsku landsins. Hann náði
háum aldri, þrátt fyrir heilsu-
leysi allt frá æsku til elliára.
En hann var ekki einn. Laufey
systir hans stóð jafnan við hliö
hans og annaðist hann af frá-
bærri umhyggju og fórnfýsi þar
til yfir lauk og andlát hans bar
að á Sjúkrahúsi Suöurlands þ.
19. okt. síðastliðinn.
Óskar er nú farinn burt í ferð
þá sem allir eiga fyrir höndum.
Efinni er þröngt, tak hnakk þinn
og hest
og hleyptu burt undir loftsins þök.
Hýstu aldrei þinn hann, það er
best
út, að heiman, efþú berst í vök.
(E.B.)
Sigurður Sigunnundsson
frá Hvítárholti
Þegar við kveðjum góðan og
gamlan vin, koma margar
minningar upp í hugann. Hann
Óskar í Ásatúni, nágranni okkar
í marga áratugi, yfirgaf þetta
jarðlíf frá Sjúkrahúsi Suðurlands
Selfossi eftir langvarandi van-
heilsu, en stutta dvöl á sjúkra-
húsinu.
Óskar Indriðason var fæddur í
Ásatúni 10. apríl árið 1910.
Hann átti þar heima alla sína
ævi, utan síðustu árin er hann
bjó að Heimalandi á Flúðum
ásamt systur sinni, Laufeyju.
Mín fyrstu kynni af Ásatúns-
fjölskyldunni voru þau að ég,
sem ungur drengur, var sendur
aö Ásatúni einhverra erinda
sem ég man ekki hver voru, en
þegar erindinu var lokib, kom
Gróa móbir þeirra systkina með
þykka brauðsneið með kjöt-
áleggi og gaf mér. Þetta atvik
hefur lifað í minningu minni og
hefur mér æ síðan verib hlýtt til
þeirra systkina og móður þeirra,
enda oft notib greiðasemi þeirra
og vináttu.
Árið 1928, þegar Óskar var
átján ára gamall, missti hann
föbur sinn og bjuggu þau systk-
inin með móður sinni til ársins
1940, er hún lést. Það voru
harðir tímar og kreppa á fjóröa
áratugnum og stór systkinahóp-
urinn í Ásatúni. Óskar bar þess
merki æ síðan, að fara vel með
alla hluti og eyða ekki um efni
fram. Árið 1940 eignuðust þau
systkinin Hallgrímur, Óskar og
Laufey jörðina.
Óskar í Ásatúni er af svokall-
aðri aldamótakynslóð, einn af
vormönnum íslands. Hann var
hugsjónamaður sem vildi fegra
landið, rækta og stækka túnin,
bæta bústofninn og auka vel-
sæld hjá komandi kynslóðum.
Eftir að stórvirkar vinnuvélar
komu til sögunnar, voru túnin í
Ásatúni margföldub að stærð,
húsakostur allur uppbyggður og
frá öllu gengið af einstakri
smekkvísi og dugnaði.
Óskar var unnandi fegurðar-
innar. Hann sá feguröina í nátt-
úrunni, í bláum tindum fjall-
anna, fannbreiðum jöklanna,
bylgjandi faxi á gangvissum
reiðskjóta, grænkandi vorgróbri
túnanna og ekki síst í uppvax-
andi trjágróðri. Skógarreiturinn
ofan við bæinn í Ásatúni ber
þess glöggt vitni, að þar hefur
verið unnið af alúð og natni.
Skömmu áður en Oskar hætti
búskap, vann hann að því að
koma upp sumarbústaðabyggð
vestan í Langholtsfjalli í landi
Ásatúns. Þetta var hans framlag
til þess að unga fólkið, sem tók
við jörðinni, hefði af þessu
nokkrar tekjur, en framleiðslu-
réttur hafði dregist saman síð-
ustu árin. Óskar sá þennan
draum sinn rætast, því nú eru
sumarhúsin orðin hátt á annan
tug og heitu vatni er dælt til
þeirra úr borholu sem er neðan
við íbúðarhúsið í Ásatúni.
Á fyrstu áratugum aldarinnar
sveif andi ungmennafélaganna
yfir vötnunum. Óskar var einn
af þeim mönnum sem urðu
gagnteknir af hugsjón þessarar
hreyfingar. Hann vann af alhug
og ðsérplægni fyrir Ungmenna-
félag Hrunamanna í áratugi og
var ætíð reiðubúinn að leggja
fram sitt liðsinni við þau mál-
efni er til heilla og framfara
horfðu. Má þar nefna leiklist og
skógrækt, en þar átti hann
drjúgan þátt í að rækta upp
skógarreitinn á Álfaskeiði.
Á fundum var Óskar maður
sátta og samvinnu og hvatti þá
ungu til dáða. Þá fylgdist hann
vel með unga fólkinu í sam-
bandi við íþróttir, eftir ab hann
fór að eldast. Eitt sinn, er Ung-
mennafélag Hrunamanna hafði
orðið sigursaelt á Skarphéðins-
móti, hitti Óskar unga stúlku
daginn eftir mótið, en henni
hafði gengið vel í keppninni og
stuðlað að sigri í félaginu. Óskar
tók í hendi stúlkunnar og þakk-
aði henni fyrir frammistöðuna.
Þetta hlýja handtak og þakkar-
ávarp er ennþá greypt sem perla
í minningasjóð þessarar stúlku
mörgum áratugum síðar. Sumir
skilja eftir sig gróður í hverju
spori og þannig vildi Óskar
vera.
Á undanförnum árum höfum
viö Óskar stöku sinnum rætt
saman og þá hefur hann stund-
um minnst á það hvað tæki vib
eftir þetta jarðlíf. Á tímabili
gætti nokkurs ótta hjá honum
með framhaldið. „Ég hef ekki
verið nægilega góður mabur og
ég veit ekki hvað verður gert vib
mig," sagði hann.
Daginn sem réttað var í
Hrunarétt, um miðjan septem-
ber síðastlibinn, heimsótti ég
Óskar á sjúkrahúsið. Hann var
þá lamaður að nokkru, en and-
lega heilsan í góbu lagi. Rætt var
um fjallaferðir og réttir, en þar
hafði Óskar verið þátttakandi
lengst af sinni ævi. „Ég vona að
ég geti farið á bak honum Hær-
ingi mínum, þegar ég kem yfir
um," sagði Óskar, en sá hestur
var honum mjög hjartfólginn.
Þá kom örlítill glampi í augu
hans og brosvipra í munnvikin
og hann sagði: „Ef ég fæ að hitta
hann Jesú, þegar ég er kominn
yfir, ætla ég að bjóða honum á
bak honum Hæringi, svo hann
þurfi ekki að ríða þessum asna."
Þannig var kímnin ofarlega hjá
Óskari, þótt líkaminn væri illa
kominn. „Nú er ég tilbúinn að
fara," sagði hann ab lokum. „Ég
er búinn að sjá hann Halla
bróður, þau ætla mörg að taka á
móti mér."
Ég kvaddi Óskar með þéttu
handtaki og óskaði honum
góðrar ferðar. „Má ég vinka til
þín?" sagði hann um leið og ég
gekk út úr sjúkrastofunni. »
Vib hjónin sendum ykkur
systkinum og ástvinum Óskars
innilegar samúðarkveðjur.
Guð blessi ykkur öll.
Skúli Gunnlaugsson,
Miðfelli
Aðsendar greinar
sem birtast eiga í blaðinu þurfa aö vera tölvusettar og
vistaðar á diskling sem texti, hvort sem er í DOS eöa
Macintosh umhverfi. Vélrit-
aöar eöa skrifaöar greinar *
fwnm
geta þurft aö bíöa birtingar
vegna anna viö innslátt.