Tíminn - 31.10.1995, Blaðsíða 5

Þri&judagur 31. október 1995

5
Guðrækilegar þenkingar
Á háskólatónleikum 25. október
— en þeir eru jafnan haldnir í
Norræna húsinu í hádeginu á
miðvikudögum — spilaði Helga
Þórarinsdóttir lágfiðluleikari
tvær einleikssamstæður Bachs,
nr. 1 í G- dúr og nr. 5 í c-moll.
Samstæöur þessar voru skrifaðar
fyrir knéfiðlu, og eru frægustu,
virtustu og vinsælustu einleiks-
verk af þessu tagi sem til em.
Hins vegar er það hvort tveggja,
að tónlist Bachs og jafnaldra
hans var ekki sérstaklega hugsuð
fyrir sérstök hljóðfæri — Bach
sjálfur var djarftækur til verka
sjálfs sín og annarra sem hann
umskrifaði fyrir ýmis hljóðfæri
eftir þörfum — og að lágfiðlan
getur víða seilst til fanga, því
hún liggur miðja vega milli fiðlu
og knéfiðlu, og hefur að auki
svipað tónsvið og klarinettan.
Af þessum sökum telja lágfiðlu-
leikarar klarinettusónötur
Brahms vera lágfiðlusónötur,
knéfiðlusamstæður Bachs vera
lágfiðlusamstæður, fiðlupartítur
Bachs vera lágfiðlupartítur,
o.s.frv. — og allt með nokkmm
TONLIST
SIGURÐUR STEINÞÓRSSON
rétti. Hins vegar eru knéfiðlu-
samstæður Bachs heilög vé fyrir
flesta sellista: Pablo Casals, sem
fyrstur flutti þessar fingraæfing-
ar upp á svið tónleikahúsanna,
byrjaði hvern dag með því að
spila eina þeirra eða tvær, og
hálflanda vorn, stórkúnstner Er-
ling Blöndal- Bengtsson, knýr
þörf til að koma hingað reglu-
lega og skýra landsmönnum frá
niðurstööum nýjustu rann-
sókna sinna á samstæðum þess-
um. Og eins er þetta með okkar
eigin menn: Gunnar Kvaran og
sr. Gunnar Björnsson hafa hvað
eftir annað gefið framvindu-
skýrslur um átök sín við sam-
stæðurnar á tónleikum undan-
farinna ára. Allt þetta segi ég til
að undirstrika það, að þessar
samstæður Bachs skipa ekki
sama sess í hug og hjarta lágfiðl-
ara eins og knéfiðlara — Helga
Þórarinsdóttir, okkar fremsti
lágfiðlari, mundi tæplega fara að
spila þetta á hverjum morgni til
að lauga sálina — en jafnframt
sóma þær sér prýðilega sem lágf-
iðlutónlist. Og svo var sannlega
á háskólatónleikunum, því
Helga spilaði mjög vel. í tón-
leikaskrá hafði hún valið fræga
tilvitnun í útvarpserindi Kiljans,
sem hann flutti árið 1965 í til-
efni þess að Erling Blöndal-
Bengtsson var að fara að flytja
samstæðurnar í útvarpið, og
upphafið er þannig:
„Ég bið menn að taka eftir
djúpum tóni sem einsog lýkur
aftur einstökum atriðum í svo
mörgum smáum einíngum
þessa verks, þeim lageiníngum
sem hver þáttur verksins saman-
stendur af. Þessi djúpi tónn, —
er hann niðurstaða eða svar við
því máli sem reifað var í undan-
geingnum lagabút?"
Hér er öll áherslan á hinn
djúpa tón, sem lágfiðluna vant-
ar miðað við knéfiðluna, en ein-
mitt þessi djúpi tónn snertir sér-
stakan fílósófískan streng í sál-
um vomm, lyftir hjarta voru til
Helga Þórarinsdóttir.
hæða. Af þessum sökum nær ví-
ólan sennilega ekki að koma
fyllilega í stað sellósins í þessum
verkum, sem þó breytir því ekki
að Bach er mest-fjölnota efni-
viður tónlistarsögunnar, og
sennilega listasögunnar allrar —
jafnvel jazzistar og poppistar
geta ekki eyðilagt hann — og að
samstæðurnar eru svo háleit
tónlist að þær eru yfir einstök
hljóðfæri hafin.
Og eftir þennan langa formála
kem ég að niðurstöðunni: að
Helga Þórarinsdóttir flutti gest-
um háskólatónleika þessar sam-
stæður Bachs mjög vel — svo
vel, að við hefðum engan van-
kant á fundið ef við hefðum ekki
áður heyrt þær 1000 sinnum í
fmmgerðinni, ef svo má segja.
Enda náðu tónleikarnir sínum
háleita tilgangi að innblása jafn-
vægi og ró í taugakerfi háskóla-
manna, nemenda sem kennara,
og gera þeim þannig kleift að
tvíeflast í námi og rannsóknum,
landi og lýð til heilla. ■
Margrét Frímannsdóttir
Kjör Margrétar Frímannsdóttur
í stöðu formanns Alþýðu-
bandalagsins er athyglisverður
stjórnmálaviðburður. Hann
kann að marka meiri tímamót í
efnahagsþróuninni hérlendis
en menn gera sér í fljótu bragði
grein fyrir. Það var ekki einasta,
að hún sigraði gamalgróinn
kommúnista, sem hafði nánast
alist upp með flokknum og átti
sér gnótt stuðningsmanna inn-
an hans, heldur hafði mótherj-
inn lítt gagnrýnanlega fortíð,
enda maður skynsamur og hóf-
samur. Það, sem meginmáli
skipti í átökunum, var sú stað-
reynd, að Margrét boðaði
LESENDUR
þáttaskil í sögu vinstri hreyf-
ingar á íslandi. Hún prédikaði
blákalt sameiningu félags-
hyggjuflokkanna. Einmitt
tvístringur þeirra hefir verið
helsti þröskuldur í vegi fyrir
áhrifum þeirra hérlendis, er
væru sambærileg við t.d. völd
jafnaðarmanna á hinum Norð-
urlöndunum gegnum tíðina.
Forveri hennar, Olafur Ragnar
Grímsson, var áhugalaus um
slíka sameiningu, enda umfram
allt persónulegur valdatafls-
maður. Svavar Gestsson var
hins vegar of tengdur gamla
kommúnistaflokknum til þess,
að hann gæti af einlægni unnið
með öðrum.
Fyrst kom Alþýðuflokkurinn
um 1916. Jónas Jónsson frá
Hriflu var í rauninni jafnaðar-
maður, en lét sér ekki vel líka
þjóðnýtingaráform krata í
landbúnaðarmálum og stofn-
aði bændaflokk, Framsókn,
sem setið hefir í vinstri eða
hægri stjórn. Enginn skyldi lá
Jónasi þetta, því að eyðing
landbúnaðar er enn á dagskrá
krata, næst landssölu til ESB.
Kommar klufu sig úr Alþýðu-
flokknum, og síðan hefir hver
klofningurinn rekið annan á
þeim vígstöðvum. í skjóli þessa
óyndis meðal félagshyggju-
manna hefir auðvald og íhald
ráðið lögum og lofum í land-
inu. Þess vegna er tekjumis-
ræmi svo gífurlegt. Eiginmenn
geta ekki lengur unnið fyrir
fjölskyldu sinni einir, og konur
herja á vinnumarkaði — með
börnin sín á dvalarheimilum.
Það er skoðun æ fleiri íslend-
inga, að einasta raunhæfa von-
in um betri daga í náinni fram-
tíð sé í því fólgin, að félags-
hyggjumenn nái að sameinast í
einhuga flokk undir sterkri
stjórn. Óska ég Margréti Frí-
Margrét Frímannsdóttir.
mannsdóttur til hamingju með
sigurinn. Megi henni vel farn-
ast. Menntamaður
Bók um kaþólskan siö
Þorlákssjóður hefur gefið út
bókina Kaþólskur siður eftir
sænsku dóminíkanasysturina
Catharina Broomé, í íslenskri
þýðingu Torfa Ólafssonar.
Gunnar F. Guðmundsson
sagnfræðingur ritaði sérstakan
kafla um sögu kaþólsku kirkj-
unnar á íslandi.
Heildarheiti bókarinnar er
Kaþólskur siður, en undirtitill-
inn er Kirkjan — Kenningin —
Köllunin. Bókinni er ætlaö að
gefa lesendum hugmynd um
kaþólskt trúarlíf og jafnframt
að lýsa þeim raunveruleika
sem kaþólska kirkjan er og
fjölbreytni hennar. Hún skipt-
ist í fimm aðalhluta:
- Kaþólsk trú.
- Kristilegt líf.
- Náð og sakramenti.
- Úr kirkjusögunni.
- Saga kaþólsku kirkjunnar á
íslandi.
- Kirkjan sem stofnun.
- ... og líf hins komandi
heims.
Rakin er þróunarsaga krist-
innar trúar frá upphafi og
drepið á mismunandi kenn-
ingar trúarhópa og kirkju-
deilda. Fjallað er í stuttum
köflum um fjölmargar hliðar á
kristni og kirkju. Gerð er m.a.
grein fyrir guðfræði kaþólsku
kirkjunnar, siðfræði, dul-
hyggju, dýrlingum, þjóðfé-
lagskenningu, hlutverki páfa,
Fréttir af bókum
helgisiðum og sakramentum,
skipulagi og klausturreglum.
Bókin er rituð í samkirkju-
legum anda og sérstök áhersla
er lögð á sögu kirkjunnar, m.a.
tilgang og áhrif kirkjuþinga,
hlutverk páfa, siðaskiptin og
starf Lúters.
í bókinni er mikinn fróðleik
að finna sem ekki hefur áður
verið aðgengilegur á íslensku.
Henni fylgja mjög ítarlegar at-
riðisorða- og nafnaskrár, sem
gera hana að handhægu upp-
flettiriti.
Höfundurinn, Catharina
Broomé, er systir í Dóminík-
anareglunni og var 1989 kjör-
in heiðursdoktor í guðfræði
við háskólann í Uppsölum.
Hún hefur starfað sem blaða-
maður, fyrir útvarp og sjón-
varp, og samið fjölda bóka.
Bókin Kaþólskur siður er 368
bls. að stærð, prentuð og
bundin í Prentsmiðjunni
Odda. Hún verður til sölu í
bókaverslun kaþólsku kirkj-
unnar að Hofsvallagötu 14,
sem opin er kl. 17-18 á mið-
vikudögum, en einnig í öðrum
bókabúðum. Verð hennar án
virðisaukaskatts/með virðis-
aukaskatti er 2200,-/2508,- kr.
Kaþólskur siður kemur út
nærri 100 ára afmæli starfs
kaþólsku kirkjunnar á íslandi,
en sr. Jóhannes Frederiksen
steig hér á land 25. október
1895.
Kristskirkja á Landakotshœð. Rétt
hundrað ár eru liðin síðan starf
kaþólsku kirkjunnar var endurvakið
á íslandi, en séra jóhannes Frede-
riksen steig hér á land 25. október
1895.
Valfrelsi launafólks
Ég vil leyfa mér að taka undir
með Finni Ingólfssyni viðskipta-
ráðherra, vegna hugmynda
hans um að endurskoöa þurfi
lög um starfsemi lífeyrissjóða.
Ég hef lengi talið að þar sé ýmsu
ábótavant. Ég tel það til mann-
réttinda að fá að meta sjálfur.
hverjum ég treysti best til að
varðveita sparifé mitt og ávaxta
það sómasamlega. Ég vil einnig
eiga þess kost að geta metið
sjálfur hvaða sjóður geti best
tryggt mér þokkalegan lífeyri
þegar á þarf að halda, og jafn-
framt vil ég að allur vafi verði
tekinn af því hver innstæða mín
er á hverjum tíma. Með þeim
hætti aukast möguleikar mínir á
að fá að ráða sjálfur hvenær ég
vil draga mig í hlé á vinnumark-
aðnum, þegar sá tími kemur, og
ég vil einnig vera viss um að líf-
eyrisréttur minn erfist, ef til þess
þarf að koma. Þá tel ég að núver-
andi fyrirkomulag í lífeyris-
sjóðamálum eigi nokkra sök á
því að halda vöxtum uppi. Að
lokum vil ég skora á ráðherra að
beita sér af alefli við að afnema
núverandi einokun lífeyris-
sjóðakerfisins til hagsbóta fyrir
alla aðra en þá milliliði, sem
hafa í skjóli hafta fengið að fara
með 230 milljarða sem eigið fé.
Kári Bjamason
LESENDUR
Finnur Ingólfsson.