Tíminn - 31.10.1995, Blaðsíða 4

4

Þri&judagur 31. október 1995
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Guðmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerö/prentun: ísafoldarprentsmiöja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Veró í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Samhugur í verki
Flateyringar hafa orðið þess kröftuglega áskynja,
sem Súðvíkingar í fyrravetur, að þegar áföllin
dynja yfir, standa þeir ekki einir. Hvaðanæva
berast kveðjur og stuðningur við fórnarlömb
náttúruhamfaranna á Flateyri, bæði héðan að
heiman og erlendis frá. Einn viðamesti farvegur
þess hlýhugar, sem landsmenn bera til bræðra
sinna og systra fyrir vestan, er söfnunin „Sam-
hugur í verki", sem Rauði krossinn, fjölmiðlar,
Póstur og sími o.fl. hafa skipulagt. Þær ótrúlega
kröftugu viðtökur, sem þessi söfnun hefur feng-
ið, og rausnarskapurinn, sem hún dregur fram,
er tvímælalaus vitnisburður um hversu mikið
áfall snjóflóðið var fyrir alla þjóðina. Eignatjón
varð mikið og átakið við að hefja nýtt líf getur
kostað stórfé og síst af öllu er ástæða til að fjár-
hagsáhyggjur auk alls annars álags plagi Flateyr-
inga vegna náttúruhamfaranna. Söfnunarféð
kemur í góðar þarfir til að mæta því tjóni sem
peningar geta bætt.
Söfnunin gerir líka meira, því hún hefur ann-
að og meira en peningalegt gildi. Með því að
sýna „samhug í verki" er fólk að láta í ljós raun-
verulega hluttekningu sína og fórna einhverju
til að koma henni á framfæri. Sú fórn er þó án
allra skilyrða og hún er sprottin af þörf þess, sem
gefur, til að leggja eitthvað af mörkum. Það und-
irstrikar enn frekar þennan hug þjóðarinnar að
heimilin hafa úr litlu að moða þessa dagana og
mánaöarkaupsfólkið löngu farið að velta fyrir
sér hverri krónu.
Hinar háu upphæðir, sem þegar hafa safnast,
munu koma í góðar þarfir. Söfnuninni lýkur
formlega í dag, en segja má að hún hafi náð há-
marki með glæsilegum samsendingum útvarps
og sjónvarps í gær. í sjóðstjórninni situr fólk
með mikla reynslu, sem er nauðsynlegt við það
vandasama verk að úthluta úr sjóðnum. Lær-
dómurinn frá því í Súðavík mun koma sjóð-
stjórninni að miklu gagni, rétt eins og sú reynsla
hefur komib sér vel í öllu björgunar- og hreins-
unarstarfinu líka. Þeim vandasama þætti er því
eins vel fyrir komið og kostur er. Þó er rétt ab
undirstrika það, sem fram kom í útvarpsviðtali í
gær við heimamann frá Súðavík, en þessi at-
hugasemd hans er einmitt samhljóða athuga-
semd sem gerð var í forustugrein hér fyrir helg-
ina. Þessi Súðvíkingur taldi óheppilegt að tengja
fjárstyrki og greiðslur til fórnarlamba flóðsins
við áframhaldandi búsetu á svæðinu, eins og í
raun gerðist í Súðavík. Það er persónuleg
ákvörbun hvers og eins hvar hann vill búa og
hvort hann treystir sér til að búa áfram á Flateyri
í skugga minninganna.
Samkennd okkar með Flateyringum er sterk í
dag, og Tíminn hvetur fólk til ab láta þessa sam-
kennd í ljós meb þátttöku í Samhug í verki.
Frikki slökkviliösmaður
Friörik Sophusson fjármálaráð-
herra sýndi af sér mikiö snar-
ræöi á málþingi á vegum um-
boösmanns barna um helgina,
þegar hann slökkti í borðskreyt-
ingu sem kviknaði í þar sem
hún stóö á sjálfu pallborðinu. Á
meöan kvinnurnar viö boröiö
horföu ráölausar á, tók ráðherr-
ann fram vasaklút og vætti
hann og lagði yfir eldinn af
karlmannlegri yfirvegun. Að
sjálfsögöu hlaut hann að laun-
um Iófatak málþingsgesta, enda
þetta ekki síðra björgunarafrek
en slökkvistarf Kaspers, Jespers
og Jónatans, sem fram fór á öör-
um stað í bænum um svipað
leyti.
En þaö voru aðrir eldar sem
brunnu á VMSÍ-þinginu, sem
lauk fyrir helgina og í athyglis-
veröri frétt í Tímanum á laugar-
dag voru borin saman drögin aö
kjaramálaályktun VMSÍ-þings-
ins annars vegar og svo hins
vegar endanlegri ályktun sem
þingið sendi frá sér. í drögunum
að ályktuninni er miklu púðri
eytt í aö skamma stjórnvöld
(Friðrik slökkviliðsstjóra) og
Kjaradóm fyrir að hafa hækkaö
kaupið hjá hálaunaaðlinum á
sama tíma og láglaunahópum
er haldið niðri.
Heitir eldar
En á þinginu viröist hins veg-
ar nýir og heitari eldar kviknað,
því gjörbreyttur tónn er kom-
inn í kjaramálaályktunina eins
og hún var á endanum sam-
þykkt. Nýi tónninn er miklu
beinskeyttari og nú vilja menn
fá kauphækkanir til sín og lífs-
kjör svipuö því sem gerist í Dan-
mörku. Nú má líka búast við aö
vinnuveitendasamtökin fari aö
hafa verulegar áhyggjur af því
hvað er aö gerast. Verkamanna-
sambandiö er hætt aö tala um
kauphækkanir embættismann-
anna, eins og allt myndi lagast
ef þær yrðu afturkallaðar og úr-
skuröi Kjaradóms breytt. í álykt-
GARRI
uninni er ekki minnst á Kjara-
dóm, engar skammir á ráöherra
eða það aö eitthvert siðferöilegt
órétti hafi verið framið meö því
að hækka kaupið mest hjá þeim
sem mesta kaupiö höfðu fyrir.
Eflaust þykir mörgum kom-
inn tími til að kjaramálaálykt-
anir verkalýðshreyfingarinnar
fari aö snúast um það aö bæta
kjörin hjá félagsmönnum í stað
þess aö vera sífellt aö reyna að
stjórna landinu með því að hafa
áhrif á félagslega íbúöakerfið,
vaxtaþróunina eða það hvort
rekstrargrundvöllur atvinnu-
greina er betri í dag en í gær.
Kaupkröfur liggja í loftinu og
menn viröast ætla að fylgja
kröfum sínum hart eftir og rjúfa
gildandi samninga með öllum
tiltækum ráðum. Og stjórn-
málamennirnir, sem hafa meö
hverjum afleiknum á fætur öðr-
um unnið svo ötullega aö því aö
gera niðurstöðu Kjaradóms að
því almenna sprengiefni sem
hún hefur oröiö, eru að því er
viröist endanlega aö missa mál-
iö út úr höndunum á sér. Þeir
eru nánast búnir að tryggja sér
ófriö á vinnumarkaði við fyrsta
tækifæri, með því að hafa ekki
gripið inn í áhyggjur og gagn-
rýni launþega síþustu vikurnar.
Þaö hefur ekki einu sinni verið
haft fyrir því aö lægja öldurnar
með því að stofna einhvers kon-
ar samstarfsnefndir ríkis og að-
ila vinnumarkaðar til að beina
umræðunni í einhvern skyn-
samlegan farveg. Halldór Ás-
grímsson einn manna hefur
gert tilraun til að koma upp ein-
hverjum díalog um málið, þegar
hann talaði um að finná þyrfti
nýja siðferöissáttmála í launa-
málum í landinu. Sú hugmynd
fékk góðan hljómgrunn, en
henni hefur einfaldlega ekkert
veriö fylgt eftir.
Róm ab brenna
Þess vegna standa menn nú
frammi fyrir stórátökum þar
sem aöilar eru að grafa sig niöur
í skotgrafirnar. Þetta á eftir að
verða dýrkeypt orrusta, ef hún á
annað borð nær sér vel á strik,
og hætt er við að hinn marg-
frægi stöðugleiki verði eitthvað
minni en menn hafa verið aö
vonast til.
Einhvern tíma talaði ágætur
maður um að Róm væri að
brenna í íslensku samfélagi. Það
er búiö aö kveikja marga
óánægjuelda vítt og breitt um
landið og þess vegna hljóta
menn nú að líta til fjármálaráö-
herra, sem sjálfur hefur kveikt
marga þessara elda, í leit að
lausnum og úrræðum sem
duga. Hann hefur sýnt hug-
kvæmni við að fást við hina
smærri elda, en þarf nú að kljást
viö þá hina stærri þjóðfélags-
elda áður en hann verður út-
nefndur slökkviliösstjóri í Kar-
demommubæ Verkamanna-
sambandsins. Garri
Klukku stolið í annaö sinn
Einu sinni áttu íslendingar eina
sameign. Þaö var klukka, gömul,
lúin og sprungin. Þar kom að
byssusteypiríin vantaöi kopar og
var kóngsins bífalningsmaður
sendur til Þingvalla að ná í sam-
eignina. Honum til aöstoöar var
snærisþjófur af Akranesi, sem skar
klukkuna niöur, og reiddu þeir
hana til Bessastaöa, sem er mikill
dýröarstaöur. Þjófurinn var settur
þar í þrælakistuna, en klukkan
send til Kaupinhafnar. Eftir sat
bóndinn í Bláskógaheiðinni og
átti hvorki tóbak né hlutdeild í
neinni sameign lengur. Hann
varð aö bíða afurðasölulaganna
þar til hagur hans vænkaöist á ný.
Aö því rak aö íslendingar eign-
uöust klukku á ný. Halldór Kiljan
afhenti þjóð sinni íslándsklukk-
una á stríösárunum síðari.
Hún er sameign eins og klukk-
an forna á Þingvöllum, sem eng-
inn sá eftir nema öreiginn í Blásk-
ógaheiöinni. En íslandsklukkan
eina og sanna hefst á frásögn af
endalokum gömlu klukkunnar.
Ræturnar
Og nú er aftur búiö aö stela ís-
landsklukkunni. Franskur rumm-
ungsritþjófur geröi sér lítið fyrir
og endurskrifaöi hugverkiö og
hefur það veriö gefið út undir
hans nafni og franskir menning-
arvitar lofa afrekið og spá þjófn-
um aö minnsta kosti Nóbelsverð-
launum fyrir Eld í Kaupinhafn,
sem er heitiö á verkinu sem stoliö
var frá íslendingum.
Ríkisfréttir skýrðu frá þessu
voðaverki og töldu firn mikil,
ekki síst fyrir þaö að ekki var tekið
fram í þýfinu að því væri stoliö frá
Halldóri og Ólafi í Vöku. Nú á að
kæra þjófnaðinn og sýna það og
sanna fyrir Fransmönnum að ís-
lendingar eiga íslandsklukkuna
einir og að þeir, sem dirfast að
lesa frönsku útgáfuna, séu ekki
annaö en réttir og sléttir þjóf-
snautar.
Á víbavangi
En hvaðan fékk Halldór ís-
landsklukkuna sem hann afhenti
þjóðinni og Vöku? Eiríkur Jóns-
son rekur þaö í miklum doðranti,
sem bannað er að lesa og ræða í
Háskólanum, þar sem bók-
menntafræðin rannsakar og met-
ur hégiljur og hjáfræði af miklum
lærdómi í anda Jóns Grunnvík-
ings, sem trúði öllu nema því sem
sannaö varö meö rökum og staö-
reyndum.
„Rætur íslandsklukkunnar" er
að mestu upptalning á þeim bók-
um, sem höfundur nýju sameign-
arinnar hefur efni sitt úr og raðar
upp á nýtt af miklum hagleik, og
úr verður óbrotgjarnt snilldar-
verk.
Hvenær stelur
mabur bók...?
Margar skáldsagna Halldórs eru
sóttar í aðrar bækur, traustar
heimildir eða skröksögur eftir at-
vikum. Engum heilvita manni
dettur samt í hug að bendla hann
við ritþjófnað eöa að hann hafi
tekið Úukku landsins traustataki,
eins og Fransmaðurinn er vændur
um núna.
Yfirleitt eru Frónbúar uppveör-
aðir þegar íslandsvinirnir geta
þeirra í útlandinu. Allt er auglýs-
ing fyrir landið og túrismann, og
margfeldi Garðars Hólm eykur
frægð lands og íbúa meðal þjóð-
anna.
En þegar Árna Magnússyni og
Jóni Hreggviðssyni er snúið upp á
frönsku og heimilda leitað í þeim
samtíningi sem íslandsklukkan
er, sé litið til hvert efniviðurinn er
sóttur, snýr mörlandinn upp á sig
og ríkisfréttir flytja þau tíðindi að
búið sé aö stela íslandsklukkunni .
rétt einn ganginn. Nú dugir varla
minna en að heimta að sett verði
lögbann á aö henni verði hringt í
Frakklandi, svo illa sem hún er
fengin.
Er engu líkara en að sá armi
skálkur Jón Marteinsson, sem stal
bókum handa þeim sænsku, sé
kominn í spilið að breiða út ís-
lenska menningu í óæskilegum
löndum. Eöa þá að Karl Einfer sé
búinn aö selja Nóbelsverðlaunin
til Frans. En hann hefur þá skaff-
að þau áður með vafasömum
hætti.
Hvaö sem því líður, er vonandi
aö íslandsklukkan eigi eftir að
auðga franska menningu, hvernig
sem hún er fengin.
Og ósvaraö er spurningunni
stóru: Hvenær stelur maður bók
og hvenær stelur maður ekki bók?
OÓ