Tíminn - 18.11.1995, Blaðsíða 8

8

Laugardagur 18. nóvember 1995
Óviöunondi ástand í efnistökumálum hér á landi:
Slæm umgengni og óskipu-
lögb vinnsla úr námum
6
Um 2.300 efnisnámur eru víöa um land og er frágangur þar mjög misjafn.
Frágangur og umgengni í
námum hér á landi er víöa
ábótavant. Mörg dæmi finn-
ast um aö rusli sé safnaö í
gamlar námur eöa þær séu
notaöar sem uröunarstaöur
fyrir sorp. Vinnsla í námum er
oft óskipulögö, námur eru
margar en litlar og ekkert
framtíöarskipulag er til um
efnistöku úr námum hér á
landi.
Yfir 2.300 námur
Náttúruverndarráö hefur
unniö skýrslu um námur á ís-
landi og ástand efnistökumála
aö beiöni umhverfisráöuneytis-
ins. Höfundur skýrslunnar er
Ragnar Frank Kristjánsson.
Helsta niöurstaöa hans er aö nú-
verandi ástand þessa málaflokks
sé ekki viöunandi.
Yfir 2.300 efnisnámur eru eöa
hafa veriö í notkun hér á landi.
íslendingar nota meira af malar-
efnum en aörar Noröurlanda-
þjóöir miöaö viö höföatölu og
er áætlaö aö árleg notkun hér-
lendis sé 6 milljónir rúmmetra.
Flestar námurnar eru malar-
námur en nokkuö er um grjót-
og sandnámur. Á landinu finn-
ast einnig hraunnámur, gjall-
og vikurnámur, bólstrabergs-
námur og fáeinar leir- og mold-
arnámur.
Námurnar eru flestar í einka-
eign en opinberir aöilar, aöal-
lega Vegageröin, nýta um 90%
þeirra. Þaö er því fyrst og fremst
viö þá aö sakast hvaö varöar
ástand þessara mála eins og
Guömundur Bjarnason um-
hverfisráöherra benti á á frétta-
mannafundi í gær.
Gamlar námur
ruslahaugar
í skýrslunni er ástandinu lýst
þannig. Efnisnámur á landinu
eru margar en alla jafna litlar.
Gamlar ófrágengnar námur eru
áberandi margar um land allt.
Nokkur misbrestur er á því aö
námunum sé lokaö og frá þeim
gengiö eftir aö vinnslu er hætt.
Töluvert er um aö rusli sé safnaö
í námur, m.a. brotajárni og
gömium bílhræjum. Einnig er
nokkuö um aö gamlar námur
séu notaöar sem sorpuröunar-
staöir. Umgengni í námum sem
eru í notkun er einnig víöa
ábótavant og vinnsla í þeim
óskipulögö.
Þarf ekki
umhverfismat
Ragnar Frank reynir aö gera
sér grein fyrir orsökum núver-
andi ástands í skýrslunni. Ein
megin ástæöan er, aö hans
mati, aö íslendingar eru enn aö
byggja upp vegakerfiö, sem er
stórt miöaö viö íbúafjölda.
Hann segir einnig aö algengt sé
aö efnistaka sé hafin án skipu-
lagningar og aö hagnaöarvon
ein ráöi feröinni. Þá séu stund-
um opnaöar nýjar námur á
svæöum þar sem námur eru fyr-
ir. Eignarétturinn er vel varinn í
íslenskum lögum. Svo vel var-
inn aö erfitt er aö koma í veg
fyrir efnistöku þótt af henni
hljótist umhverfisspjöll. í þessu
sambandi bendir umhverfisráö-
herra á aö efnistaka á landi þarf
aöeins aö gangast undir um-
hverfismat ef fyrirhuguö efnis-
taka er 150 þúsund rúmmetrar
eöa meira. Flestar námur sem
eru opnaöar hér á landi eru
undir þeim stæröarmörkum.
Ragnar leggur til aö gerö veröi
nákvæm úttekt á efnistökustöö-
um og aöstæöur metnar meö til-
liti til náttúruverndar. í henni
yröi könnuö gerö, gæöi, magn
og dreifing hagnýtra jaröefna.
Eftir slíka könnun yröi unnt aö
skipuleggja námuvinnslu og
ákveöa hvaöa svæöi beri aö
vernda.
Hann hvetur til þess aö sett
veröi skýrari lög um vinnslu
lausra jarðefna. I þeim yröu
ströng sektarákvæöi og skilorös-
trygging fyrir því aö vinna sé
hafin. Ragnar mælir meö því aö
sveitarfélög annist eftirlit meö
efnistöku í viökomandi sveitar-
félagi. Sveitarfélögum veröi
jafnframt skylt aö móta stefnu
fyrir efnistöku og koma námum
inn á aðalskipulag. Þá verði
framkvæmdaaöilum gert aö
vinna deiliskipulag áöur en
vinnsla hefst þar sem m.a. komi
fram umfang námunnar, hve
mikið eigi að vinna úr henni og
hvernig eigi aö ganga frá henni
aö vinnu lokinni.
-GBK

wmmA
VJ- Æ
'S , ^/k'k - M

Cuörún Pétursdóttir rœöst harkalega aö Hrafni Gunnlaugssyni:
Sakaður um ómakleg-
ar árásir á eiginkonu
Nóbelsskáldsins
mynda önnur verk Halldórs en
Liíju og Silfurtúngliö og þaö hef
ég gert meö góöu leyfi. Hvaö
varðar Gerplu sem Guörún
nefnir máli sínu til sönnunar þá
keypti sænski kvikmyndafram-
leiðandinn Bo Jonson „option"
af verkinu til hugsanlegrar kvik-
myndunar og borgaði fyrir.
Hún vildi fá mig til aö leikstýra
verkinu ef af yröi en þegar
Gerpla var nánar skoöuö reynd-
ist kostnaöurinn við að kvik-
mynda hana óviðráðanlegur og
því óskaöi Bo aldrei eftir kvik-
myndaréttinum aö því er ég
best veit. í stað þess framleiddi
Bo myndina Hrafninn flýgur
sem ég skrifaði og leikstýröi.
Önnur verk Halldórs hef ég
ekki sóst eftir að kvikmynda,
enda dóttir skáldsins iðin viö
þaö, en hún var aöstoöarleik-
stjóri hjá mér við gerð Lilju. Af
Halldóri sjálfum hef ég aldrei
haft nema gott eitt af segja."
-Verður eitthvert framhald á
þessu máli afþinni hálfu?
„Nei, ég reikna ekki með því.
Listamenn eru umtalaöir menn
og ég er oft á milli tannanna á
fólki. Ég man hins vegar ekki
eftir aö þessi Guðrún sem skrif-
ar greinina og titlar sig sem
skólasystur mína hafi veriö meö
mér í skóla. Ég veit ekki einu
sinni hverrar ættar hún er þótt
hún virðist halda aö aörir viti
þaö." -BÞ
Guörún Pétursdóttir skrifar
grein í Morgunblabiö í gær
undir fyrirsögninni „Skáldiö
og skræfan" og er smásaga
Hrafns Gunnlaugssonar,
Hetjusaga, sem Hrafn las upp
í útvarpinu sl. miövikudags-
kvöld tilefni skrifa hennar.
Guörún segir m.a. aö í sög-
unni hafi Hrafn notaö Ríkis-
útvarpiö til aö „koma frá sér
heift sinni og bræöi í garö
Auöar Laxness, sem hann set-
ur í hlutverk álappalegrar eig-
inkonu sem í afbrýöisemi
sinni einangrar mann sinn frá
samneyti viö aöra snillinga".
Jafnframt segir Guörún aö or-
sök „heiftarinnar" sé sú aö
Hrafni hafi verið neitaö um
réttinn að kvikmynda bækur
Halldórs Laxness en Halldór
hafi ekki mátt heyra nafn
Hrafns nefnt eftir aö Hrafn
kvikmyndaöi „Silfurtúngliö".
Blaðamaður Tímans hafði í
gær samband viö Hrafn af þessu
tilefni og faxaði til hans grein-
ina þar sem Hrafn kaupir ekki
Moggann. Hrafn haföi þetta aö
Hrafn Gunnlaugsson.
segja: „Ég sé aö Guðrún Péturs-
dóttir sem titlar sig skólasystur
Hrafns Gunnlaugssonar og
„heimagang á Gljúfranesi", hef-
ur komist í geðshræringu vegna
smásögu sem ég las í útvarpinu
og nefnist Hetjusaga. Af viö-
brögðum hennar aö dæma hef-
ur sagan orðið henni hugstæö,
Tímamynd: GS
því í dag, föstudag, skrifar hún
grein af miklum hetjumóö í
Moggann og gerir þar söguna
aö umfjöllunarefni. Eitt atriöi
tel ég rétt aö leiörétta: Guörún
segir: „honum var neitaö um
réttinn til að kvikmynda bækur
Halldórs Laxness". Hiö rétta er:
Ég hef ekki sóst eftir að kvik-