Tíminn - 06.01.1996, Síða 4

4
WttítlWU
Laugardagur 6. janúar 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: |ón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Jæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmiðja hf.
Mána&aráskrift 1550 kr. m/vsk. Verö í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Heilsupólitík og
læknisfræðilegir
skuttogarar
Tryggingastofnun hefur sagt upp samningi viö Læknisfræði-
lega myndgreiningu vegna greiðslna fyrir segulómrannsóknir.
Ástæða uppsagnarinnar er sú að Tryggingastofnun telur að
fyrirvari í samningum eigi við um kaup Læknisfræðilegrar
myndgreiningar á 100 milljóna kr. tæki til þessara rannsókna,
en í fyrirvaranum er kveðið á um að samningurinn taki ekki
til nýrrar starfsemi lækna sem hafi hærri stofnkostnað en
nemur venjulegum stofnkostnaði lækningastofu.
Aðstandendur LM vísa hins vegar til þess að í samningnum
séu ákvæöi sem tilgreini verb fyrir segulómrannsóknir og að
segulómrannsóknir hafi verið stundaðar á Landspítalanum og
því sé þetta ekki ný starfsemi.
Fréttaflutningur um þessa deilu hefur verið óskýr, erfitt hef-
ur verið fyrir almenning að átta sig á aðalatriðum hennar, ekki
síst vegna þess að fjölmörgum aukaatriðum eða lítt tengdum
atriðum hefur verið blandað inn í málið.
í Tímanum í gær var þó greinargóð frétt um þetta mál þar
sem skýrt kemur fram hvað hér er á ferðinni. I fréttinni er m.a.
haft eftir Birnu Jónsdóttur einum aðstandanda LM: „Segulóm-
rannsókn er betri að því leytinu að við hana eru ekki notaðir
neinir röntgengeislar eða aðrir orkumiklir geislar, þannig aö
hún er hættulaus. Það er heilsupólitískt sjónarmið aö nota
eins lítið af orkumiklum geislum og hægt er. Auk þess gefa
þessar útvarpsbylgjur og þaö segulsvið sem er notað til að
mynda sjúklinginn okkur nákvæmari mynd af ýmsum vefjum
en nokkur eldri abferð gat gert. Segulómrannsókn er besta að-
ferð sem hefur verið fundin upp sl. 100 ár til að taka myndir
af lifandi manneskjum."
Eins og þessi orð Birnu Jónsdóttur bera með sér felst gagn-
semi þessa nýja tækis og þessarar nýju tækni ekki hvað síst í
því að hún kemur í staðinn fyrir þá tækni sem nú er í gangi,
einkum röntgenmyndatöku og tölvusneiðmyndatöku. Mun-
urinn er hins vegar sá að segulómtæknin er mun dýrari en þær
aöferðir nú eru í notkun. Þess vegna er sú „heilsupólitíska"
ákvörðun sem Birna kallar svo ekki nema að litlu leyti spurn-
ingin um hvort hægt sé að gera hlutina betur en nú er gert þó
svo þab kosti meira fjárútstreymi úr ríkissjóði. Stóra spurning-
in er um þab hvort hægt sé að veita boblega þjónustu með
röntgen og tölvusneiðmyndum fyrir lægra verð en gert væri ef
segulómtækið væri notað. Það eitt að hægt er að gera hlutina
með fullkomnari hætti en nú er gert þýðir ekki endilega að
það eigi að gera þá þannig, allra síst ef hægt er að gera þá á
sómasamlegan hátt fyrir minni peninga.
Heilbrigðiskerfið er þessa dagana í gríðarlega ströngu aö-
haldi og heilbrigðisyfirvöld og önnur stjórnvöld eru búin að
taka heilsupólitískar ákvarðanir um hvernig verja á því fjár-
magni sem til ráöstöfunar er. Fimm sérfræðingar á LM geta
vitaskuld ekki gjörbylt þeim ákvörðunum sem réttkjörin
stjórnvöld hafa þegar tekið. Þaö er verið aö flytja læknisfræði-
legan skuttogara inn í kerfi sem bjó við þröngan kost fyrir og
því var að sjálfsögðu ekki um annað að ræða fyrir Trygginga-
stofnun en að segja upp samningum við LM.
Það eru löglega skipuð stjórnvöld sem eiga að taka ákvarð-
anir um ríkisútgjöld, samdrátt þeirra og aukningu en ekki ein-
hverjir sérfræðingar úti í bæ. Hvort segulóm -„skuttogarinn"
er staðsettur á Borgarspítalanum eða á einkastofu er svo allt
annað og nánast óskylt mál, sem ekkert hefur með samnings-
slit TR og LM ab gera.
Oddur Ólafsson:
Þangaö sækir klárinn...
Skatttekjur í Reykjavík eru undir landsmeöaltali.
Það þýðir að afkoma íbúa höfuðborgarinnar er
lakari en gengur og gerist í öðrum byggðarlögum.
Fjöldi atvinnulausra Reykvíkinga er einnig meiri
en víðast hvar annars staðar.
Lítið ber á átökum borgarstjórna fyrr og síöar til
að glæða atvinnulíf, draga fyrirtæki að, efla þau
eða að borgarsjóður gangi í fjárhagslega ábyrgð til
að stofna fyrirtæki eða bjarga þeim frá hruni.
Byggðastefna borgarstjórna og Reykvíkinga yfir-
Ieitt er sem sagt engin og hefur aldrei verið nein í
þeirri merkingu sem
lögð er i það hugtak.
Samt er sífelld fólks-
fjölgun í Reykjavík og
samtengdum sveitarfé-
lögum og eftir því sem
pólitíkusar úr fámenn-
ari kjördæmum og
sveitarfélögum herða
róðurinn í byggðastefn-
um sínum fækkar íbú-
unum og liggur straum-
urinn í eina byggöarlag-
ið sem enga byggða-
stefnu hefur og hefur
enga sérstaka tilburði í
þá þátt að hæna fólk að.
Meðallaunin eru lak-
ari í Reykjavík, húsnæð-
ið dýrara og atvinna
torfengnari en á mörg-
um öðrum stöðum á
landinu.
Umskiptingar
Eftir að síðustu íbúa-
tölur voru birtar fyrir
áramótin sem sýna að
hvarvetna fækkar fólki
nema í Reykjavík voru tveir þingmenn teknir tali
af fréttamanni Stöövar 2. Þeir töluðu eins og átján
barna feður úr álfheimum eða umskiptingar úr
fortíðinni.
Þingmennirnir, annar íhald og hinn kommi,
voru innilega sammála um að þróunin mundi
snúa við. Þeir mundu hætta aö sjá á bak kjósend-
um sínum þegar skilningur fengist loks á mikil-
vægi og þörfum hins ítrasta strjál-
býlis. Þeir ætla að bæta samgöng-
urnar og efla atvinnulífiö.
Menntasetur skulu rísa og ekki
gleymdust djarfir framtíðardraum- '
ar um dagvistun barna. Jöfnun |
hitunarkostnaðar bar einnig á _ ✓
goma. timans
Þessa þulu er búið að kyrja yfir '
þjóðinni ár og síð og flest af því ■ <15
sem þessir úreltu fulltrúar hnign- _^_
andi kjördæma telja til bjargráða
hefur verið framkvæmt eöa á framkvæmdastigi
áratugum saman.
Rökin um tekjumöguleika og atvinnuskiptingu
eru fyrir löngu gengin sér til húðar þótt lýðskrum-
urum gagnist þau enn vel á atkvæðasviðum sín-
um.
Blíðan fyrir sunnan
í Noregi hefur þróunin verið svipuö þar sem
fólk hefur flutt frá strjálbýlinu í norðri til þéttbýl-
isins í suðri. Fyrir allmörgum árum datt snjöllum
rýni að gera könnun meðal þeirra sem þegar voru
fluttir og þeir spurðir um ástæðuna fyrir skiptun-
um. í ljós kom að heimatilbúnar útskýringar at-
vinnupólitíkusa og sérhagsmunahópa um at-
vinnu og samgöngur og allt þetta sem við þekkj-
um svo ofboð vel voru létt á metunum.
Það voru veðurfréttirnar í sjónvarpinu sem
höfðu mest áhrif á bú-
setuskiptin. Þegar það
var sjö stiga hiti í Nar-
vik spókaði fólkið við
Oslóarfjörðinn sig í
tuttugu stiga hita. Fyrir
sunnan var fólkið og
fjörið, um norðanvert
landið var strálbýlt,
kuldasamt og meiri
vinna og erfiðari en
margir kærðu sig um.
Átthagafjötrar
Mörg eru uppátækin
til að halda íbúum í
„heimabyggð" og til að
draga aðra að, því utan
Reykjavíkur keppast
allir hreppstjórar við að
fjölga hjá sér og sjá
uppbyggingu og fólks-
fjölgun rétt handan við
hornið, eins og
kommafíflin biðu eftir
heimsbyltingunni í
gamla daga.
Miklar íþróttahallir
eru reistar með löglegum keppnisgólfum og
keppnishæfir vellir. Þessu er til kostað til aö ung-
lingarnir hleypi ekki heimadragann. Þegar svo
einvherjir ná sæmilegum árangri í keppnisíþótt-
inni, er þeim óðum kippt í íþróttafélögin á fólks-
fleiri og öflugri stöðum. Þar með er íþróttaæskan
þotin suður og helst til útlanda þegar best tekst til.
Vélstjórafélag íslands sendir frá sér áskorun um
að átthagafjötrum verði aflétt af
-sjómönnum og fjölskyldum
þeirra þar sem skipsrúm á úthafs-
veiðiskipum fæst ekki nema með
því að fjölskyldurnar séu hafðar í
gíslingu á þeim stað sem skipið er
skráð. Þetta þykja sjálfsögð og
eðlileg bellibrögð til að jafnvægi
haldist í byggð landsins.
Önnur dæmi og ljótari um
hvernig níðst er á mannréttind-
um fólks til að hefta í átthaga-
fjötra eru lofuð og prísub af öllum yfirvöldum
landsins sem telja málefnin hin þörfustu.
Bjargir bannaðar
Engin rannsókn, aðeins
getgátur
Þar sem atvinnan er mest og mebaltekjur hæst-
ar, sem er á Vestfjörðum, er fólksfækkunin mest.
Óvíða hefur verið lagt annað eins í samgöngubæt-
ur og þar og gífurleg orka í orkuvæðingu. Á svæð-
inu varð 5% fólksfækkun á árinu.
í sveitum fækkar fólki svo að víba fer ab verba
óbúandi fyrir þá sem eftir eru vegna strjálbýlis og
mebalaldurs íbúana.
Orsakir örra breytinga á íbúafjölda eru vafalaust
margar. En þær eru aldrei rannsakaðar af neinni
alvöru, engar kannanir gerðar til að komast að því
með einhveri vissu hvað þaö er sem rekka dregur
Reykjavíkur til. Þjóöfélagið situr uppi með
sleggjudóma um að alls staðar vanti atvinnutæki-
færi, eins og lýðskrumararnir kalla það, þjónustu
og samgöngur. í þeirra munni eru íbúabreytingar
mikil vá og er komið í veg fyrir þær með öllum
ráðum, sem hvorki eru góð né ódýr.
Á tímum skoðanakannana og atvinnumanna í
þjóðfélagsrýni eru sleggjudómarnir um fólksflutn-
inga látnir ráða en aldrei gerð skipulögð rannsókn
á því hvað veldur og enn síöur á þvi hvort íslenska
strjálbýlið er yfirleitt æskilegt eða aðeins leifar af
samfélagi og atvinnuháttum sem heyrir til liðinni
tíö?
Sveitafólki eru margar bjargir bannabar til að
framfleyta sér og sínum vegna kvóta sem settur er
á vegna offramleiðslu. Samt er það talin einhver
þjóðarnauðsyn að fólk búi í sveitum og er fundin
upp hver aukabúgreinin af annarri til að þyngja á
skuldaklafanum.
Afskekktar verstöðvar eru látnar gera út úthafs-
veiðiskip og selja aflann á mörkuðum í þéttbýlinu
eða útlöndum. En þorpunum er meinað að gera
úr báta á héimamið, hve gjöful sem þau kunna ab
vera, vegna nauðsynlegrar fiskveiðistefnu.
Við þessum augljósu vandamálum kunna menn
ekki önnur svör en þau að sökkva peningum í
samgöngumannvirki og hrúga upp félagslegum
íbúðum, sem er eitt af mörgu sem heldur sveitar-
félögum á gjaldþrotsbarmi af miklum misskiln-
ingi á þörfum og getu fólks til að búa í þeim.
Oblíð náttúra og langir og dimmir vetur í af-
skekktu strjálbýli og einangruðu er hlutskipti sem
æ færri kjósa sér. Það er alveg sama hve fagurlega
landsfeður vitna í þjóðskáldin og hagsmunahópar
rembast við að halda við úreltri byggð, samfélags-
gerðin er breytt og árin verða ekki talin aftur á
bak.
Auðvitaö er afar óæskilegt að allur landslýður
hrúgist til Reykjavíkur og hlýtur að vera spornað
við svo öfgafullri þróun. En þaö verður aldrei gert
með þeirri strjálbýlis- og óskhyggjustefnu sem aft-
urhald allra stjórnmálaafla elur þjóðina á. ■