Tíminn - 06.01.1996, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 6. janúar 1996
Meban Evrópubúar halda
áfram a& eldast hægt og
bítandi er stór hluti
bandarisku þjó&arinnar ákve&inn
í a& „deyja ungir, en þó í hárri
elli", eins og haft er eftir líffræ&i-
prófessor vi& Texas-háskóla, sem
á hverju kvöldi innbyr&ir eitt
milligramm af Melatonin. Hann
hefur rannsakah lyfi& Melatonin í
meira en 30 ár og er ekki í vafa
um ágæti lyfsins fyrir líf og heilsu
fólks. Þetta lífræna hormón, sem
líkaminn framlei&ir sjálfur, segja
sumir vísindamenn vestra a&
stu&Ii a& lengra og betra lífi án
ógnar allflestra sjúkdóma, sé lík-
amanum gefinn vi&bótarskammt-
ur daglega.
Umræðan um Melatonin hefur
verib hávær í Bandaríkjunum, og í
kaffiboðum hér á Fróni ber þetta
furðulega efni líka á góma. íslend-
ingar eiga hins vegar ekki kost á að
reyna ab setja líkamsklukkuna upp
á nýtt og berjast þannig gegn eöli-
legri hrörnun líkamans. Vitað er að
einhverjir áhafnameðlimir Flug-
ieiöa hafa keypt efnið í stórborgum
Ameríku, en ekki vitum við hver
dómur þess fólks er eftir fyrstu
reynslu.
í Evrópu mun það sama uppi á
teningnum og hér á landi. Yfirvöld
lyfjamála og heilbrigbismála eru
þess ekki fýsandi að hleypa Mela-
tonin inn á lyfjaskrár. í Bandaríkj-
unum þar sem frelsiö ríkir á lyfja-
markaði er lyfið selt hverjum sem
hafa vill í heilsubúbum og salan
sögð ótrúleg.
Vísindamenn vestra hafa gert til-
raunir á músum meb Melatonin.
Þær hafa sýnt ab þegar hormónar
úr yngri dýrum eru fluttir í önnur
eldri, og hormónar þeirra eldri í
yngri dýrin, þá gerast undur og
stórvirki. Gömlu mýsnar bæta við
sig þriðjungi eðlilegs líftíma, en
þær yngri taka að hrörna og deyja
á miðjum aldri.
Prófastar lýsa fullum
stuöningi viö biskup:
Lýsa vanþókn-
un á fullyrb-
ingum sera
Geirs Waage
„Stjórn Prófastafélags íslands
harmar og lýsir vanþóknun
sinni á þeirri órökstuddu og
fljótfærnislegu fullyröingu for-
manns Prestafélags íslands,
þess efnis ab kominn sé upp
mjög alvarlegur trúnaðarbrest-
ur milli biskups íslands og
presta landsins. Álítur stjórn-
in, aö hér sé mjög ómaklega
vegið ab biskupi landsins og
vísvitandi reynt að gera hann
tortryggilegan í augum þjóðar-
innar, sem varla flokkast undir
þurftarverk. Telur stjórnin, að
alhæfingar sem þessar af hálfu
formanns Prestafélagsins séu
honum ekki sæmandi," segir í
yfirlýsingu sem stjórn Pró-
fastafélags íslands sendir fjöl-
miðlum í gær vegna Lang-
holtskirkjudeilunnar.
Stjórnin lýsir ennfremur yfir
eindregnum stuðningi við
biskup landsins og færir hon-
um þakkir fyrir mikil og góð
störf í þágu kirkjunnar. „I bisk-
upstíö herra Ólafs hefur
kirkju- og safnaöarlíf eflst með
slíkum hætti, að kirkjan hefur
hvarvetna verið í sókn og starf
hennar verbur sífellt fjöl-
breyttara og þróttmeira. Bibur
stjórn Prófastafélagsins biskupi
allrar blessunar í veglegum og
vandasömum störfum hans."
Undir yfirlýsinguna rita fyrir
hönd stjórnar sr. Guðmundur
Þorsteinsson, sr. Birgir Snæ-
björnsson og sr. Sváfnir Svein-
bjarnarson. -BÞ
MELATONIN-œöib í Bandaríkjunum. Allrameinabót, sem býöur elli
kerlingu byrginn aö áliti margra, en umdeilt í öörum löndum:
Vilja deyja ungir —
en þó í hárri elli
Cetur náttúrulegi kirtlavakinn Melatonin stöbvab eba hœgt á tímaklukku
líkamans?
Fréttaritib Newsweek snýr þess-
um músatilraunum upp á mann-
eskjuna og segir: „Ungu mýslurnar
voru ab deyja fimmtugar á sama
tíma og þær eldri héldu áfram
tennisibkun og ástabralli 100 ára
gamlar."
En þab er sitthvað mýs og menn.
Meöan margir efast ekki um færni
Melatonins til ab gefa mannskepn-
unni langt og gott líf, þá benda
margir á ab ágæti Melatonins í
þessa veruna verði ekki sannaö fyrr
en eftir nokkra áratugi með rann-
sóknum á þeim sem lyfsins hafa
neytt.
Ódýr allrameinabót
Framleiðsla hormónsins í heila-
dinglinum hjá mönnum er mest í
bernsku, en eftir kynþroskaskeiðið
fer framleiðslan í líkamanum
minnkandi eftir því sem árunum
fjölgar. Um 45 ára aldurinn er
framleiðsla Melatonins í líkaman-
um aðeins um helmingur þess sem
10 ára bam framleiðir.
En hvaö er það sem á að gerast
með inntöku á Melatonin-horm-
óninu?
Sagt er að aukaskammtar af
hormóninu kunni að verja ónæm-
iskerfið, vernda líkamsfrumurnar
gegn hrörnun, hægja á vexti æxla,
óeblilegra vefja og vagla á augum,
auk þess ab sporna gegn hjartasjúk-
dómum. Og þetta á ab gerast meb-
an lyfið gefur mönnum betri næt-
ursvefn. Þetta er auðvitab ekki lítið.
Það er því ekki að undra þótt
Bandaríkjamenn hafi tekið hratt
við sér, rökið til að kaupa Melaton-
in- hylkin og gleypi þau á kvöldi
hverju. Kostur er það líka að lyfið
er ódýrt, mánaðarbirgðir kosta um
10 Bandaríkjadali eða rúmar 600
krónur.
Melatonin-æbib upphófst fyrir
alvöru í ágústmánuði síðastliðnum
og hefur ekki linnt síðan. Um lyfib
eru skrifaðar blaðagreinar í metra-
tali og nokkrar bækur hafa verið
gefnar út um Melatonin, sem selst
hafa í stórum upplögum. Lyfið
kom á markað 1993, en hreyfðist
varla í hillum heilsuvörubúðanna
sem á annað borð buðu upp á það.
Draumur margra er að ná hárri
elli og lifa við góba heilsu. Það er
því ekki að undra þótt bandarískur
almenningur flykkist í heilsuvöru-
búðir til að kaupa sér slíkan draum
við vægu verði.
Bandaríska þjóðin
sem tilraunadýr?
En mennirnir þekkja alls kyns
kínalífselexíra og efni sem átt hafa
að yngja fólk og lækna ótal mein-
semdir eba koma í veg fyrir þær. En
elli kerling hefur engu að síður sótt
að. Raunhæfir menn í vísindum í
Bandaríkjunum benda á ab ekkert
er fast í hendi gagnvart Melatonin-
lyfinu fremur en öðru.
Neytendur hafa ekki allir látið
vel af töku lyfsins, eða um 10% í
könnun sem var gerð. Önnur 10%
segjast ekki hafa tekið eftir
minnstu breytingum. Sumir kvarta
undan slæmum svefni, en sannan-
lega virkar Melatonin vel sem
svefnmeðal. Menn segjast fá slæm-
ar draumfarir, morgunóglebi, lítils-
háttar þunglyndi — og minni ból-
fimi en fyrr. Lyfjaeftirlitinu í
Bandaríkjunum hafa þó abeins bor-
ist fáeinar kvartanir, eða fjórar, og
segir útilokað að staðreyna hvort
þau vandamál stafi af töku horm-
ónanna.
Ábyrgir vísindamenn vestra segja
það áhyggjuefni hversu margir
landsmenn eru ab fikta við lyf sem
ekki hefur verið skilgreint eða
kannab til hlítar. Jafnvel þótt stórir
skammtar af Malatonin skaði fólk
ekki á stundinni, þá viti menn
hreinlega ekki um langtímaáhrif
þessa vinsæla hormóns.
Ljóst er aö stór hluti bandarísku
þjóðarinnar er hálfgildings til-
raunadýr. Bíða veröur í áratugi eftir
svarinu. Var fólkið að yngja sig?
Hafði Melatonin engin áhrif? Eba
var inntaka lyfsins skableg fólkinu
sem sótti í þennan æskubrunn?
Svarið verður að finna, meðal ann-
ars í Tímanum, eftir á að giska 30
ár. -JBP
Bandaríkjamenn vilja eldast rólega meö notkun á Melatonin, lyfi á hinu gráa svœöi lyfjanna
þar í landi. Guörún Eyjólfsdóttirhjá Lyfjaeftirliti ríkisins:
Lyf sem menn ættu
ekki a ð leika sér aö
Nýjasta heilsuæði Banda-
ríkjanna, Melatonin, er
ekki leyfilegt lyf hér á
landi. Efnið melatonin er nátt-
úrulegt efni sem líkaminn
framleibir, mest hjá ungu fólki
en minna eftir því sem á ævina
líður. Bandarískir fjölmiðlar
gera því skóna ab lyfiö „stöbvi
líkamsklukkuna", menn hætti
ab eldast jafn hratt og ella,
einnig ab lyfiö lækni allflesta
sjúkdóma.
Guörún Eyjólfsdóttir, lyfja-
fræbingur hjá Lyfjaeftirliti ríkis-
ins á Seltjarnarnesi, sagöi í gær
aö Melatonin væri ekki skráb
hér á landi, en einstaka sjúk-
lingar heföu fengiö lyfið þegar
læknir hefði sótt um undan-
þágu.
Gubrún sagöi aö Lyfjaeftirlit-
iö heföi fengiö fjölda fyrir-
spurna, ekki síst eftir umfjöllun
um lyfiö í Newsweek síöastliðið
sumar.
„Þaö er alveg vitaö mál að
þetta er efni sem hefur ýmis-
konar áhrif á boöefnaskipti í
heila og slík efni, náttúruleg
eöa ekki, eru ekkert til aö leika
sér með," sagöi Guörún. Á
Noröurlöndum hafa heilbrigö-
isyfirvöld tekiö sama pól í hæö-
ina gagnvart þessu bandaríska
undralyfi, sem sagt er aö sé not-
aö af stórum hluta Bandaríkja-
manna.
Guörún sagöist telja ab margt
sem Melatonin varöaði væri
byggt á veikum grunni. í blaöa-
greinum virtist bókstaflega ekki
nokkur þekktur sjúkdómur til
sem ekki mætti lækna meö efn-
inu.
„í Bandaríkjunum er þaö
þannig að þaö eru engar reglur
til um svokölluð fæðubótaefni
eöa náttúrulyf sem viö köllum
svo. Fyrir nokkrum árum átti
að koma böndum á þetta með
lögum, þannig aö Matvæla- og
lyfjaeftirlitiö tæki þetta undir
sinn hatt svo aö reglum yrði
komiö yfir þennan markaö,
sem er ansi skrautlegur. Þá
komu til sögunnar öflugir hags-
munaaöilar, þannig að viö
þetta var hætt. Melatonin er
ekki undir lyfjaeftirlitið þar
komið. Melatonin er á eins
konar gráu svæöi og ekki flokk-
að sem lyf. Þetta eftirlitsleysi er
mjög viökvæmt mál í Banda-
ríkjunum núna, vegna þess að
það eru að koma upp alls konar
mál, dauðsföll af völdum efna
sem þar eru á markaði. Hér á
landi höfum við einfaldlega
getað sagt aö þessi efni séu
hættuleg og eigi ekki aö vera á
almennum markaöi," sagði
Guðrún.
„Melatonin er lyf og þaö yrði
að sækja um þaö sem slíkt. En
þá yröu að fylgja haldbær gögn,
sem sýndu fram á gagnsemi og
skaðleysi þess. Mörg lyf hafa
auðvitað skaðlegar aukaverkan-
ir, til dæmis krabbameinslyf
sem eyðileggja kannski ýmis-
legt heilbrigt um leið og þau
drepa krabbameinið. Þetta
veröur aö vega og meta. Ég er
viss um aö í dag liggja ekki fyrir
þau gögn sem styöja þaö aö
Melatonin verði skráð sem lyf.
Nægar upplýsingar liggja ekki
fyrir. Sama umræða hefur verið
í gangi á hinum Norðurlönd-
unum," sagöi Guörún Eyjólfs-
dóttir.
Sigurður B. Þorsteinsson
læknir, formaður Lyfjanefndar,
sagði að nefndinni hefðu borist
undanþágubeiðnir frá einstaka
læknum um innflutning á
Melatonin. Leyfi hefði verið
veitt í nokkrum tilvikum.
„Enginn hefur sótt um skrán-
ingu hjá nefndinni á Melaton-
in sem lyfi hér á landi. Þaö
virðist enginn himinhrópandi
áhugi á þessu hér á landi,"
sagði Sigurður B. Þorsteinsson.
Sigurður sagði að upplýsingar
um lyfið vantaði, en sagði að
ekki virtist það á neinn máta
hættulegt heilsu fólks, alltjent
ætti hann ekki von á að hættu-
legar aukaverkanir af lyfinu
kæmu í Ijós. -JBP