Tíminn - 20.01.1996, Blaðsíða 12

12
ffcHÍIIÍt
Laugardagur 20. janúar 1996
Forseti fuiltrúadeildar Bandaríkjaþings, Newt Gingrich, var valinn „Maöur ársins" á síöasta
ári af tímaritinu TIME. En hver er þessi gráhœröi gaur, sem er aö gera allt vitlaust í Banda-
ríkjunum meö kröfum um hallalaus fjáríög og mikla uppstokkun í bandarísku samfélagi?
Fyrsti meirihluti repú-
7 987 kvœntist hann Marianne, og
voru bábar dætur hans vibstaddar
brúbkaupib.
þótti sérstakur, mætti alltaf með
bindi. Hann fór í laganám og lauk
því með sóma.
í iðu stjórnmálanna
Hann hneigðist til stjórnmála í
lok 7. áratugarins, en raunveruleg-
' ur stjórnmálaferill hans hófst áriö
1974, er hann bauð sig fram gegn
þingmanninum Jack Flynt undir
slagorðinu „Newt Gingrich hefur
áhuga á þér". Ekki gekk baráttan
sem skildi og Newt tapaði. En
hann lét það ekki á sig fá, bauö sig
fram aftur 1976, en tapaði þá einn-
ig. Árið 1978 bauð hann sig enn og
aftur fram, haföi þá skipt um stíl,
var orðinn gallharður hægrisinni
og réðst á andstæðinga sína sem
slíkur. Kjörorð hans í þessari bar-
áttu var „Newt heldur fjölskyld-
unni saman", en þessu beindi
blikana í 40 ár
l>ab var söguleg stund í banda-
rískum stjórnmálum, þegar nýr
meirihluti repúblikana tók vib í
fulltrúadeild bandaríska þings-
ins, þann 5. desember 1994.
Fram að því höfðu demókratar
haft meirihluta í fulltrúadeild-
inni í meira en fjóra áratugi. Og
leiðtogi nýja meirihlutans, for-
seti fulltrúadeildarinnar (the
Speaker) Newt Gingrich, er stað-
ráðinn í að breyta því sem hann
telur staðnað þing. Hann vill
auka afköst, skilvirkni og ábyrgð
þingsins og hann vill koma áætl-
un í gegn sem hann kallar
„Samning við Ameríku".
í þeirri áætlun felst m.a. að taka af
meiri hörku á glæpum, hvetja til
aukinnar ábyrgðar í samfélaginu,
styrkja fjölskylduna, lækka skatta,
styrkja herinn, gera eldri borgurum
auðveldara að halda auknum hluta
tekna sinna, stuðla að því að at-
vinnulífið skapi fleiri störf, m.a.
með skattalækkunum, reyna að
koma hömlum á lögsóknir gegn
fyrirtækjum og takmarka tímabil
þingmanna á þinginu.
Sonur stríöshetju
En hver er Newt Gingrich? Hann
er fæddur á þjóðhátíðardegi íslend-
inga, þann 17. júní 1943, og er því
Sem barn dreymdi Gingrich um ab verba annab hvort stjórnmálamabur eba dýra-
garbsvörbur. Segja má ab hann hafi hlotnast hvort tveggja sem forseti fuiltrúa-
deiidar þingsins.
einu ári eldri en lýðveldið, verður
53 ára næsta sumar. Faðir hans,
Newt McPherson, var stríðshetja,
liösforingi í bandaríska hernum, og
félagar hans köllubu hann „stein-
andlitib". Móðir Newts, Kit, kynnt-
ist Newt eldra abeins 16 ára gömul,
en hann var þá 18 ára. Stúlkan
varb fljótlega ólétt, þau giftu sig,
en sú sæla varði ekki lengi, því
einn morguninn lamdi ungi her-
maðurinn stúlkuna og þau skildu
aðeins nokkrum dögum eftir þann
atburð. Þegar Newt var svo þriggja
ára, hitti móðir hans Bob nokkurn
Gingrich og giftist honum. Næstu
16 ár fóru í að aga drenginn, sem
þótti baldinn. Ekki bætti úr að Bob
var demókrati, en Newt repúblik-
ani. Stráknum gekk vel í skóla,
Newt Gingrich er meb atorkusamari
þingmönnum á Bandaríkjaþingi.
hann gegn andstæðingi sínum,
Virginiu Shephard, sem hafði skilib
eiginmann og börn eftir heima
þegar hún komst á þing. Og hann
vann, en aðeins hálfu ári síðar
skildi hann við konu sína, sem var
fársjúk af krabbameini í leghálsi.
Hann giftist síðan Marianne, en
þau kynntust í gegnum stjórnmál-
in.
Þegar Newt kom á þing, var
hann enn sem fyrr róttækur og
vildi hreinsa ærlega til. Eldri menn
sussubu á hann og hvöttu bylting-
arsinnann til að fara sér hægt.
Fljótlega safnaðist þó í kringum
hann hópur róttækra repúblikana,
sem m.a. áttu það sameiginlegt að
vera á móti velferðarkerfinu. Þeir
telja demókrata spillta og vilja
hreinsa rækilega til í bandarísku
samfélagi.
Nú eiga Gingrich og félagar hans
í mikilli deilu við Bill Clinton for-
seta út af fjárlögum, eins og frægt
er orðið og hefur m.a. sést í algerri
lokun bandarísku stjórnsýslunnar,
eða það sem Kanar kalla „govern-
ment shutdown". Repúblikanar,
meb Newt fremstan í flokki, hafa
Kólumbía:
Ekki lengur „fínt" að tengj-
ast eiturly fj a bransanum
Þessi kólumbíski hermabur er ab sinna skyldustörfum sínum vib ab upprœta valmúa. Herinn hefur verib notabur
óspart í baráttunni vib eiturlyfjamafíuna.
Þab eru ekki nema tvö ár síðan
eiturlyfjabarónarnir í Kólumbíu
nutu frægbar og lýbhylli í landi
sínu. Þeir veittu fólki atvinnu og
styrktu ýmis líknarmál. Fegurð-
ardrottningar og íþróttahetjur
spókuðu sig í félagsskap þeirra.
Forkólfar í vibskiptalífinu keppt-
ust um að fá að „þvo" peningana
þeirra.
En skjótt skipast vebur í lofti. Nú
eru Kólumbíumenn eru hver í
kapp við annan ab reyna ab af-
hjúpa tengsl stjórnmálamanna,
viðskiptajöfra og frægra listamanna
við eiturlyfjabarónana. Tugir
manna, m.a. ýmsir helstu leiðtogar
og viðskiptajöfrar þjóðarinnar,
mega sæta rannsóknum bæði ríkis-
saksóknara, sem er óháður abili þar
í landi, og fjölmiðla. Athyglin
beinist að háum jafnt sem lágum,
allt frá Ernesto Samper, sjálfum
forsetanum, sem er talinn hafa
þegið fé frá eiturlyfjasölum til að
fjármagna kosningabaráttu sína, til
tónlistarmannsins Grupo Niche,
forkólfs einnar frægustu salsa-
hljómsveitar landsins, sem var
handtekinn í desember fyrir að
hafa notað peninga frá eiturlyfja-
hring til þess ab opna diskótek í
Cali.
Það er sem sagt ekki lengur fínt
eba töff — chévere, eins og Kól-
umbíumenn segja — að vera eitur-
lyfjasali, né ab umgangast þá eða
þiggja peninga frá þeim.
Hvað veldur þessum umskipt-
um? Síaukið ofbeldi á vafalaust
stóran þátt í þeim. Ekki síst ofbeld-
isherferð Medellin- eiturlyfja-
hringsins á síbasta áratug, sem
vakti bæði óhug og vibbjóð með
fólki. Þegar eiturlyfjasalarnir héldu
auk þess innreið sína í lögleg við-
skipti olli það töluverðu uppnámi í
efnahagslífi landsins. i Restropo,
einu hverfinu í Bogotá, þar sem
fólk byggir lífsafkomu sína að stór-
um hluta á skóiðnaði, misstu
menn t.d. gjörsamlega tökin á
efnahagsmálunum þegar fyrirtæki,
fjármögnub af Cali- eiturlyfja-
hringnum, yfirfylltu markaðinn
með ódýrum innflutningi.
Það voru svo ásakanirnar á hend-
ur Samper forseta sem gerbu úts-
lagið, en þær eru byggðar á upp-
tökum af símtölum sem áttu sér
stað á milli leiðtoga Cali-hringsins
og manns sem starfar við almanna-
tengsl í Cali. Samper heldur því
raunar fram að fjárframlögin í
kosningabaráttuna hafi verib gerb
að sér forspurðum.
Nýjasta þjó&hetjan
Maðurinn sem ber hitann og
þungann af baráttunni gegn eitur-
lyfjabransanum í Kólumbíu er Alf-
onso Valdivieso, aðalríkissaksókn-
ari landsins og nýjasta þjóðhetjan
þar. Hann er fyrrverandi ráðherra,
en var Jítiö áberandi þangað til
hann hann hóf krossferb sína í rík-
issaksóknarembættinu á hendur
eiturlyfjabransanum og öllum sem
á einhvern hátt eru taldir hafa
tengst honum.
Honum er fulljóst að heimurinn
fylgist náib með honum og því
starfi sem hann innir af hendi. En
hann lítur svo á að þetta starf sé
rétt að hefjast, enda sé siðferðileg
tvöfeldni jafn útbreidd í Kólumbíu
og kókaín. Samkvæmt skoðana-
könnun, sem Gallup gerði í desem-
ber, telja flestir landsmenn að Sam-
ber hafi þegið fé í kosningabarátt-
una og ab hann hafi vitað vel
hvaban það var fengið — en að
hann eigi samt ekki að víkja úr
embætti. Spilling hvers konar, sem
tengist eiturlyfjabransanum, er enn
mikil og útbreidd.
Samt er frekar ólíklegt að ferlinu
verbi snúið við. Fólk virðist al-
mennt vera farið að gera sér grein
fyrir að þetta gengur ekki lengur
eins og hingað til. Jafnvel menn á
borð við Carlos Espinosa virðast
sætta sig vib örlög sín, en hann er
31 árs lögfræðingur sem var rekinn
úr starfi sínu sem yfirmaður skatta-
og tollstofunnar í Kólumbíu vegna
þess — eftir því sem hann segir
sjálfur — að faðir hans var á ein-
hvern hátt tengdur eiturlyfjamafí-
unni. Hann spyr reyndar hvers
vegna hann ætti að gjalda fyrir
syndir föður síns og segist vera
fórnarlamb ofsókna. En hann við-
urkennir að jafnvel þótt herferð
þjóðarinnar hafi komið á þennan
hátt niður á honum sjálfum, þá sé
þab sem er að gerast tvímælalaust
gott fyrir þjóðina.
-GB/Reuter