Tíminn - 29.05.1996, Blaðsíða 4

4
Miðvikudagur 29. maí 1996
STOFNAÐUR 1 7. MARS 1 91 7
Útgáfufélag: Tímamót hf.
Ritstjóri: Jón Kristjánsson
Ritstjórnarfulltrúi: Oddur Olafsson
Fréttastjóri: Birgir Gubmundsson
Ritstjórn og auglýsingar: Brautarholti 1, 105 Reykjavík
Sími: 563 1600
Símbréf: 55 16270
Pósthólf 5210, 125 Reykjavík
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans
Mynda-, plötugerb/prentun: ísafoldarprentsmi&ja hf.
Mánabaráskrift 1700 kr. m/vsk. Verb í lausasölu 150 kr. m/vsk.
Samskipti
frændþjóða
Mary Robinson, forseti írlands, dvelst hér á landi
þessa dagana í opinberri heimsókn. Heimsókn
hennar er þáttur í því að rækta sambandið milli
nágranna- og vinaþjóða sem írar og íslendingar
eru. Saga og menning íra höfðar til okkar með al-
veg sérstökum hætti, enda er víst að þjóðirnar eiga
sameiginlegar rætur í fortíðinni.
Forsetaembættinu á írlandi svipar að mörgu
leyti til þess íslenska. Forsetinn er þjóðkjörinn,
hann hefur ekki mikil pólitísk völd, en getur þó
með málflutningi sínum og áherslum haft mikil
áhrif í krafti embættis síns. Mary Robinson hefur
ekki látið sitt eftir liggja að þessu leyti og talað fyr-
ir frjálslyndum viðhorfum í umdeildum málum
þar í landi.
Saga íra er mikil baráttusaga. Hörmungar hafa
gengið yfir þjóðina og má þar til nefna hungurs-
neyð um miðja síðustu öld sem stafaði af upp-
skerubresti. Hún varð til þess að ein og hálf millj-
ón manna flutti úr landi, einkum vestur um haf til
Bandaríkjanna og hefur fólk af írsku bergi brotið
haslað sér þar völl. íslendingar áttu eftir síðar á
öldinni að lifa þessa sömu reynslu þegar kröpp
kjör, þrengsli í sveitum, eldgos og harðindi urðu til
þess að fjöldi fólks flutti til Vesturheims og settist
einkum að í Kanada.
írar háðu sjálfstæðisbaráttu í upphafi aldarinn-
ar. Síðustu stjórnarfarslegu böndin við Bretland
voru slitin árið 1949, eða fimm árum síðar en ís-
lendingar stofnuðu lýðveldi á Þingvöllum. írlandi
er hins vegar skipt í tvö ríki og í Ulster eða á Norð-
ur-írlandi hafa geisað átök um áratugi, sem öllum
eru kunn af fréttum.
í írska lýðveldinu hefur hins vegar tekist að
varðveita friðinn, meðan trúarbrögð hafa skipt
norðurhlutanum í stríðandi fylkingar.
í utanríkismálum hafa írar fylgt hlutleysis-
stefnu, en hafa þó lengi verið aðilar að Evrópu-
sambandinu.
írar hafa lagt drjúgan skerf til menningar Evr-
ópu á þessi öld. Afrek þeirra í bókmenntum, leik-
list og alþýðutónlist eru mörg og listinn yfir af-
burðafólk á þessum sviðum er langur. íslendingar
hafa gengið í þennan nægtabrunn og mörg leik-
verk og bækur eftir írska höfunda hafa verið þýdd
á íslensku og írsk sönglög eru afar vel kunn hér á
landi. Allt þetta á djúpan hljómgrunn í huga og
hjarta íslendinga. Áhugi íslensks leikhúsfólks og
bókmennta- og tónlistarmanna á írskri listsköpun
hefur auðgað menningarlífið hér síðustu áratug-
ina og haft áhrif á íslenska listamenn.
írar og íslendingar eiga veruleg viðskipti á sviði
ferðamála og ber þeim sem reynt hafa saman um
það að til írlands sé gott að koma og landinn sé
þar aufúsugestur.
Forseti írlands er góður gestur á íslandi og heim-
sókn hennar hingað til lands er þáttur í því að efla
samskipti vina- og frændþjóða, sem eiga sameigin-
legar rætur í fortíðinni og geta eflt sín samskipti á
mörgum sviðum á líðandi stund.
Hin opinbera fótboltarás
Mikil bylting hefur orbib í sjón-
varpsmálum landsmanna á und-
anförnum árum. Vissulega varb
mikil bylting meb tilkomu ríkis-
sjónvarpsins fyrir þremur áratug-
um, sem á skömmum tíma náði til
flestra landsmanna en þar á undan
hafbi abeins lítill hluti lands-
manna getab horft á sjónvarp frá
herstöð Nató á Miðnesheiði í
skamman tíma. Fyrir um áratug
kom Stöð 2 til sögunnar en þar áð-
ur hafði kapalsjónvarp haldib inn-
reib sína í nokkrum fjölbýlishús-
um á höfuðborgarsvæðinu og bæj-
arkjörnum úti á landi en mjög hef-
ur dregið úr kapalsjónvarpi
undanfarin ár. Við nýja sjónvarpsstöb kættist
heldur betur geð guma, enda von til þess að eitt-
hvað skánaði framboðið á sjónvarpsefninu. Sú
von rættist að því leytinu að sjónvarpsútsending-
ar hófust á fimmtudagskvöldum en lítið fannst
Garra skána efnið sem fram var borið þó útgjöld
hins opinbera til sjónvarpsútsendinga frá íþrótta-
viðburðum væru margfölduð. Einn stærsti árang-
urinn af þessari framþróun var að það litla félags-
líf sem ennþá lifði meðal mörlandans og var
stundað á fimmtudagskvöldum lognabist endan-
lega útaf og sofnaði svefninum langa.
Meiri samkeppni
Nýlega tóku til starfa enn nýjar sjónvarpsstöðv-
ar, Sýn og Stöð 3. Þá fór nú að glaðna yfir Garra -
hann er nefnilega einn af launþegum landsins
sem forystumenn launþegahreyfingarinnar sjá
um að skammta kaup og kjör, þar af leiðandi hef-
ur hann ekki efni á að greiða af fleiri sjónvarps-
stöðvum en ríkisreknu fótboltastöbinni sem
hann er skyldugur til að greiða af
mánaðarlega þó hann hafi ekki
minnsta áhuga á fótbolta. Garri
treysti því að sjálfsögðu að fót-
boltastöb hins opinbera sæi sitt
óvænna og gerbi eins og almennt
er gert á samkeppnismarkaði -
hún brygðist við aukinni sam-
keppni með því að bæta efnisval-
ið. En, ónei, ekkert slíkt gerðist.
Það er nefnilega sammerkt með
ríkisreknu kirkjunni og ríkisreknu
fótboltastöðinni að á þeim bæjum
eru menn ekkert sérlega upp-
næmir fyrir nýjungum, tísku-
sveiflum eba öbrum dyntum nú-
tímans. Menn fylgja bara þeirri
stefnu sem þeir hafa alltaf fylgt hvað sem tautar
og raular. Enda er forustusveit ríkisreknu fótbolta-
stöbvarinnar ekki þannig skipuð að nein sérstök
ástæða sé til ab ætla sérlega mikils fmmleika í
rekstri stofnunarinnar. Auk þess eru fleiri lands-
menn en Garri með því marki brenndir að vera
skammtað í launaumslagið frá launþegaforyst-
unni og hafa því ekki efni á öðrum sjónvarps-
stöðvum en þeirri skyldugu.
Hin nýja tækni
Nú hefur Garra hins vegar borist til eyrna að
með nýrri tækni geti sjónvarpsáhorfendur valið
sjálfir hvað þeir horfa á. Þab er tækni hann mundi
kunna að meta. Það eru hins vegar litlar líkur á
því að ríkisrekna fótboltastöðin taki upp slíka
tækni á næstunni - það er ekki viðeigandi að elta
ólar við heimtufrekjuna í áhorfendum, þeir verða
að borga hvort sem er.
Garrí
Skyndikynni — daubans alvara
Þegar alnæmi nam land hér
á Islandi fyrir rúmum ára-
tug kom upp talsverð um-
ræða um að nú þyrftu
landsmenn heldur betur að
endurskoða hjá sér
skemmtanalífið. Talað var
um að nú dygðu engin
skyndikynni lengur, því
skyndikynni gætu verið
lífshættuleg — þau væru
„dauðans alvara", eins og
sagði í einhverri auglýsingu
frá landlæknisembættinu.
Þessi umræða hélt
nokkrum dampi um skeið
og hefur eflaust haft tals-
verð áhrif á kynhegbun
fólks, þó flestir séu sam-
mála um að lífsstíllinn hafi
ekki breyst í grundvallarat-
ribum. Skyndikynni munu
enn vera algeng á
skemmtistöðum og hvort
það er vegna aukinnar var-
kárni og fyrirbyggjandi aðgerba
sem menn beita, þá virðist HIV-
smitið ekki hafa orðið ab þeim
faraldri hér sem menn óttuðust í upphafi. Þannig
hafa íslendingar að töluverðu leyti náð að aðlaga
lífsstíl sinn, hvað þessi skyndikynni varbar, að
breyttum aðstæðum og nýjum hættum.
Skorinn á háis
En skemmtanalíf íslendinga stendur frammi
fyrir fleiri hættum en alnæmi, og nú um helgina
hafa menn verið áþreifanlega minntir á að
skyndikynni geta verið „dauðans alvara" í allt
öðmm skilningi en áður var lagður í þennan frasa.
Maður sem hittir konu og fer með henni heim til
sín, er rændur, barinn og skorinn á háls í íbúö
sinni eftir að tveir samverkamenn konunnar
koma á eftir henni inn í íbúðina. Samkvæmt frétt-
um var hér um skipulagðan verknað að ræba og
hreinasta hending — munabi hársbreidd — ab
þessi voðaatburður endaði ekki sem skipulagt
ránsmorð. Húsráðandi, sem var skilinn eftir í
blóði sínu í íbúöinni, var þannig fórnarlamb ótrú-
lega fólskulegs og úthugsaðs ráns þar sem gert er
út á venjulegan Islending, einn af mörgum þús-
undum, sem fer út á lífið um helgi til að lyfta sér
upp.
Innbrotum virðist vera ab fjölga sem og auðg-
unarglæpum hvers konar, og ofbeldi og fólskuleg
rán verba sífellt meira áberandi hluti af næturlífi
landsmanna. Eflaust má rekja
þetta til aukinnar notkunar
fíkniefna og meiri hörku í
skúmaskotum þjóðfélagsins.
Er nú svo komið að þeir, sem
ætla að stunda næturlífiö í
Reykjavík, þurfa að fara að
velta fyrir sér þessum þætti og
taka mib af hugsanlegu of-
beldi þegar þeir ákveba hvert
þeir fara og hvort óhætt sé ab
vera einn á ferð. Og nú bætist
vib að einhleypir karlar geta
átt von á því að yngismeyjar,
sem láta líkindalega, séu í
raun illskeytt glæpakvendi
sem brugga launráð og sitja
um líf þeirra. Ríó tríó söng um
karldýrið sem gengur laust á
skemmtistöðunum í leit ab
fórnarlambi. En nú er það
ekki kvenfólkib sem má fara
að vara sig heldur þarf dýrið
sjálft að vara sig á kvenfólk-
inu! Hugmyndaflug óþjóða-
lýðsins er óneitanlega mikiö, eins
og þetta dæmi sannar, og enginn
veit hvað eða hvernig þab ber
A& breg&ast vi& vandanum
Enn sem komið er er vandinn þrátt fyrir allt þó
ekki svo risavaxinn, að ekki sé hægt að koma ein-
hverjum böndum á hann með því að ráðast að
sterkustu rót hans, þ.e. fíkniefnamálunum. Slíkt
má gera meb samblandi af hertu lög- og tollgæslu-
starfi annars vegar og svo forvarnar- og meðferð-
arþjónustu hins vegar. Hitt er því miður ljóst að
ofbeldisþjóðfélagið er komið til að vera hér á ís-
landi ekki síður en alnæmisógnin er hingað kom-
in til að vera. Landinn verður því að aðlaga líf sitt
þessum breyttu abstæðum, skemmtanalífið jafnt
sem annað, rétt eins og menn lærðu að lifa við al-
næmishættuna. En eins og brugbist var vib al-
næmishættunni með meðvitubu átaki til að koma
í veg fyrir að hún næði sér á strik hér, þurfa yfir-
völd og samfélagið allt að gera sitt með skipuleg-
um hætti til að draga úr þessu ofbeldi eftir því sem
kostur er, áður en það nær að gegnsýra mannlífið
alveg.
Viðvörunarmerki helgarinnar eru skýr og
greinileg og ef til vill mætti freista þess ab vekja
menn til umhugsunar um ofbeldið meb því ab
endurbirta auglýsingar landlæknis:
Skyndikynni — dauðans alvara! -BG
Tvœm 1 gMluvartluld oí elnn handtekinn
a6 auki vegna „hilsskurtamálsins":
Samantekin
ráð um að ræna
fórnarlambið
bmdlr lU »a trt* t htUtn-
n t Gnrtíhmtou
hLuv" M«lr HUimt CrlmMon.
■UUlterrliþocl««istcrvml BrtU'
tujud ttt rro» kuh.
Uðmmu ilter réðutt trclr
t hun q« Buiu (teuðu-
iw. V*r v«kl imMntUM
, hua b*rtaa «« holfl
M « Mli bna VtrtUt M«n
**1kom ttl t Mwuw
ua Uluu. tUAðti iffOUa
ill o« Itk I uumum
miuaI ■uonlmua. tUnn
ar itt oUm 0« hrtk*l«l »8 Dt
^HUaur »8 ttllit nunníln*
Wt rtrtt iku*»»l««l o« htiui UU
b»rtnn uik •kurtvlM S*r vtrtlM
þrl ttrtttls tuíi vtrttt óvttnju
fn|t|inW o« tiurur i *o «/ nunnln
um ttr*«l8 httnttr lunn UtUttl tijtr
httJin ttttttt ttkkl nulr» «tt »vo I
hrtunu.
M H htttttl »kkl verttt httlm* M
MOI honua blrtlt 01 B*r t trflpp-
unum Sttos Utur br vUiuttl kon-
■n mln ttkkl vltt U-l
Unnl Uai brtutAltt IIU vttt •« tW
ntpinnttnn *von» OtUlktnn.* M(
tr MUmttr.
Hinn lý»lr hlnum 0«rfUv»">»
fj(r*nn» udi »0mttni»nnl —"
*l<lr»l h»fl ln 1 vaiulnttéum p*u
xm hnno h»fl bukð l hvtrflnu
ttt«nslm< liefur n0 tmndlcklO
lAlktð lem viðilðið »r ttrttln*
Kon»n o« *nn»r nuðui'tnn lualn
verltt Unkurtutt l *m*luv»rth»kl
brtð|l mttðurtnn «r elnnt* I httlitl
U* verttur lekln ttkvórðuin um
ver&held >flr honum I itX- Menn
ir httl> i
lr konilð vlð
MWu ttlbrotABttle ea kotmn —-
Mttðurtnn mlull imkkurt Uðð
•n hinn íttkk »ð tere helm eftlr
ikaiuu lr*U » «ukrrt»t»l «•»«.
vlkur Ittn tiyklr «0 h*le*ttnni*r
fðru tkkl I aundur vlð ikurðinn ou
■ð >ttrlð var .kkl m«n tn .vo rt
nuiðurlun kmnet »f .'Uin r*1'""
ÍÍJ" "................ "
A víbavangi
niður næst.