Tíminn - 29.05.1996, Side 11

ðfi&fikMkffir ______________________llafell
Ólafur Ámason
frá Oddgeirshólum
Ólafur Árnason fæddist í Oddgeirs-
hólum í Flóa 23. maí 1915, sonur
hjónanna þar, Árna Árnasonar frá
Hörgsholti í Hrunamannahreppi og
Elínar Steindórsdóttur Briem frá
Hruna í sömu sveit, dóttur prests-
hjónanna þar, sr. Steindórs Jó-
hannssonar Briem og konu hans Ka-
millu.
Ólafur ólst upp í stórum systkina-
hópi, en börnin voru 7 sem komust
upp, fjórir bræður og þrjár systur.
Elstur af bræðrunum var Steindór,
en hann dó rúmlega þrítugur og
hafði verið heilsuveill frá barnæsku.
Næstelstur var svo Ólafur, en ári
yngri Guðmundur og Jóhann þrem-
ur árum yngri. Þeir bræðurnir þrír
stunduðu allir sjóinn á vetrarvertíð í
Vestmannaeyjum og suður með sjó
framan af ævi, Ólafur í 5 ár, en þá
dóu þeir faðir hans og Steindór
bróbir hans með árs millibili og eft-
ir það var Ólafur heima, en Guð-
mundur tók þá við sem sjómaður á
vetrarvertíð í nokkur ár, en síban Jó-
hann, en hann stundaði sjóinn á
vetrarvertíð í yfir tuttugu ár.
Systurnar þrjár giftust allar. Sig-
ríður, sem er elst, giftist Guðmundi
Kristjánssyni bónda í Arnarbæli í
Grímsnesi, Katrín giftist Steinari
Pálssyni bónda í Hlíð í Gnúpverja-
hreppi og Ólöf Jóni Ólafssyni,
bankastjóra Samvinnubankans í Vík
og síðar á Selfossi.
Bræðumir þrír ílentust allir í Odd-
geirshólum og ráku þar stórt félags-
bú í 50 ár, fyrst með móður sinni, en
síðar giftist Guömundur Ilse, konu
af þýskum ættum, og eignuðust þau
þrjá syni og stofnuöu sitt eigið
heimili. Árið 1960 giftist Ólafur
Guðmundu Jóhannsdóttur, sem var
ekkja og með tvo litla drengi, og
eignuðust þau síðan eina dóttur,
Kristínu, sem nú er gift Kristjáni
Jónssyni garðyrkjubónda í Hvera-
gerbi. Þau Óíafur og Guðmunda
bjuggu áfram í gamla húsinu í Odd-
geirshólum, sem byggt var um
1930, og var Jóhann bróbir Ólafs í
heimili hjá þeim, en hann var alla
tíð einhleypur og ómetanleg mátt-
arstoð á heimilinu.
Árið 1985 ákvaö Ólafur ab bregða
búi í Oddgeirshólum, þar sem heils-
an var ekki nægilega traust, og
einkadóttirin Kristín kærbi sig ekki
um að taka við jörb og búi. Ölafur
fékk þá bróðurson sinn, Steinþór
Guðmundsson, til þess að hafa
makaskipti við sig, Steinþór fengi
jörb og bú í Oddgeirshólum, en Ól-
afur nýlegt íbúðarhús að Suðurengi
14 á Selfossi.
Þetta reyndist öllum hib mesta
heiliaráð, búið í Oddgeirshólum
fékk endurnýjaða öfluga forystu, en
Ólafur kærkomna hvíld, eftir 50 ára
linnulítib starf við stórt bú, og þau
bæði hjónin hvíld eftir þrotlaust
starf við stórt og mannmargt rausn-
arheimili.
Þessi rúmlega 10 ár, sem þau
hjónin hafa búið á Selfossi, hafa
veitt þeim verðskuldaba hvíld, þó
að þau hafi unnið ýmis tímabundin
störf þegar slíkt bauðst eða hentaði.
Síðastliðið vor, þegar Ólafur átti
áttræbisafmæli, skrifaði sá sem þetta
ritar, nokkuð ítarlega afmælisgrein
um Ólaf, um hans víðtæka bónda-
starf, bæði hans merku afrek sem
fyrirmyndarbónda og ræktunar-
manns, og hans merka heimili, sem
var alla tíð eitt hib glabasta og holl-
asta menningarheimili sem hefur
verib starfrækt á þessari öld hér um
slóðir og sennilega er nú ekkert í
þjóblífinu, sem brýnna er að varð-
veita en slík heimili. Það sem lengst
af einkenndi Oddgeirshólaheimilið,
var hve þar var jafnan mikið af
börnum og unglingum og þar átti
einnig margt gamalt vinnufólk, ætt-
ingjar og venslafólk skjól eða at-
hvarf í lengri eba skemmri tíma.
Þessi stóri hópur fólks, sem átti ekki
heimtingu á neinu, en var þakklátt
öllu sem fyrir þab var gert, vann oft
heimilinu verulegt gagn og fann þá
minna fyrir þeirri þakklætisskuld,
t MINNING
sem oft gat veriö erfitt að eiga, en
geta aldrei goldib.
Ég veit ab alla búskapartíð Ólafs í
Oddgeirshólum voru mörg börn og
unglingar til hjálpar í Oddgeirshól-
um, einkum á sumrin, og hollari
kennslu var vart að fá en ganga með
Ólafi við verkin í fjósi og vib hey-
skapinn, og ég veit að Ölafur tók
engan félagsskap fram yfir þeirra
fylgd vib bústörfin.
Enginn vafi er á því, að bónda-
starfið verður þeim sem stunda þab
af alúð og kærleika við skepnurnar
og gróður jarðarinnar, einstaklega
gjöfult og þroskandi. Þeim bræbrun-
um í Oddgeirshólum tókst ab ná
óvenjulegum árangri í ræktun bú-
fjárins og sérstæðast var að áhöld
voru um það, hvar ræktunarárang-
urinn var mestur, í fjárhjörðinni, í
fjósinu eba hjá reibhestunum. Hér
mun hafa stutt mest að hinum
mikla ræktunarárangri hve bræð-
urnir allir og svo yngri kynslóbin,
synir Guðmundar sem nú hafa tekib
vib búsforráðum í Oddgeirshólum,
voru allir samhentir í ræktunarmál-
unum. Þó ab Ólafur starfabi mest
við nautgripina, þá var hann harð-
glöggur og hafði bæði gott vit á
kindum og mikinn áhuga á ræktun
sauðfjárins.
Það er skemmtilegt að fá það stað-
fest nú, þegar nýjar hendur eru að
taka við bústörfunum, að margir
telja að í Oddgeirshólum sé nú ein-
hver best ræktaði saubfjárstofn í
landinu, bæði með tilliti til afurða-
semi og kjötgæða.
Það var erfið ákvörðun á sinni tíð
fyrir foreldra Ólafs, þau Árna og El-
ínu, að flytja úr Hmnamannahreppi
að Oddgeirshólum í Flóa, sem þá var
langt í burtu og fólkið í nýju sveit-
inni í fyrstu allt ókunnugt. Én fljótt
lærðist fjölskyldunni að meta land-
kostina í Oddgeirshólum og margt
af því góða í átthögunum tóku þau
meb sér. Enginn vafi er á því að í
Hmna, í tíö þeirra sr. Jóhanns og sr.
Steindórs Briem, var eitt merkasta
menningarheimili hérabsins og þar
var skáldafákinum óspart hleypt og
vitað er að börn sr. Jóhanns Briem,
bæbi frú Ólöf kona sr. Valdimars
Briem á Stóra-Núpi, og sr. Steindór í
Hmna, vom fljúgandi hagmælt.
Ekki veit ég hvort Elín í Oddgeirs-
hólum gerði vísur eða kvæði, en
flest börnin hennar og systkini Ól-
afs Árnasonar eru ágætlega hag-
mælt.
Ólafur gaf sér ekki tíma til ab fara
í skóla, en hann gat lært mikiö af
foreldmm sínum, því að þau vom
bæði vel að sér á þeirra tíma vísu. En
Ólafur var eins og áður er getið í
nokkur ár til sjós, og jók hann vem-
lega viðsýni sitt í hinum ýmsu ver-
stöðvum sem hann réri frá. En Ólaf-
ur var bókelskur og einstaklega
minnugur, og honum tókst ab
menntast mjög vel í íslenskri tungu
og íslenskum bókmenntum með
lestri fornbókmenntanna, sem em
einstakur fróbleiksbmnnur, sem
lengi má ausa úr og aldrei þrýtur.
Ólafur var einnig mjög ljóðelskur og
las öll ljób sem gefin vom út og voru
í stuðluðu formi, og þau vom hon-
um ómetanlegur fjársjóður sem
hann hafði mjög mörg jafnan á tak-
teinum, því að hans minni var með
afbrigðum traust. Hann las oft þær
bækur sem hann hafði mætur á og
ég hygg að hann hafi kunnað orð-
rétt ýmsa kafla í fornbpkmenntun-
um og bók eins og Sturlungu hafði
hann kynnt sér svo vel að hið
flókna orsakasamhengi og átök
höföingjaættanna voru honum
jafnljós og erjur heima fyrir í sveit-
armálum og frárekstmm.
Ólafur var einstaklega skemmti-
legur maður og hann var vitur mað-
ur, enda hafði hann dmkkib í sig
jafnt fróðleik úr fornbókmenntum
okkar og þá sérstaklega Eddunum og
einnig úr Biblíunni, sem hann var
vel kunnugur og vitnaði oft í. Hann
var ekki mikill kirkjunnar maður, en
hann var gegnsýrður af hinni kristi-
legu mannúðarstefnu, að lifa í sátt
vib sína granna og styðja þá sem
standa höllum fæti í lífsbaráttunni.
Ólafur lét aldrei dragast að vinna
þau verk, sem hann taldi brýnt að
vinna, heldur gekk strax til verks og
unni sér ekki hvíldar fyrr en verkinu
var að fullu lokib.
Nú, þegar Ólafur kveður sína
kæm byggð, samstarfsmenn og fjöl-
skyldu, þá er ljóst ab hér verður
skarð fyrir skildi, og allir sem hann
þekktu hafa misst mikib. Mönnum
er því mörgum þungt um andar-
dráttinn, þegar ljóst verður að Ólaf-
ur er horfinn sjónum okkar og nú
gefst ekki lengur kostur á að blanda
geði vib hann, og margir því haldn-
ir sámm trega og vildu nú fá að bera
fram einhver kvebju- og þakkarorð.
Ég og mín fjölskylda eigum Ólafi
mikiö að þakka, fyrst fyrir dygga
vináttu, sem aldrei hefur kulnab síð-
an vib kynntumst fyrst fyrir rúmum
fimmtíu ámm. Ég vil þakka honum
hans bóndastarf og samstarf að
ræktunarmálum búfjárins allan
þennan tíma, og við þau störf,
veigamikla aðstoð og aðvaranir,
þegar tæpt var stigib.
Eg votta sveitinni hans samúð, nú
þegar einn helsti afreksmaður
byggðarlagsins kveður, og sá sem
hefur borið hróður þess víðast fyrir
búskaparafrek og rausnarbúskap á
einu mesta höfuðbóli sveitarinnar.
Ég votta eftirlifandi eiginkonu og
dóttur og bróburnum Jóhanni, og
öðmm systkinum hans og fjöl-
skyldu aílri, innilega samúð við
brottför Ólafs í Oddgeirshólum úr
okkar augsýn.
Mér finnst þó, að nú sé rík ástæða
til, fyrir alla vini og venslamenn Ól-
afs í Oddgeirshólum, að kveðja
hann með stolti yfir hans glæsilega
lífsstarfi og óska þess jafnframt, að í
uppvaxandi kynslóðum sé fólk ab
ná þroska, sem muni halda áfram
þeim merku störfum, þar sem Ólaf-
ur varð að láta staðar numið.
Blessuð veri minningin um hann
Ólaf í Oddgeirshólum.
Hjalti Gestsson
Ólafi Árnasyni kynntist ég er hann
flutti á Selfoss á vordögum 1985
ásamt konu sinni Guðmundu Jó-
hannsdóttur. Þau höfðu þá rekið
farsælan búskap að Oddgeirshólum
í Hraungerðishreppi um árabil í fé-
lagi við bræður Olafs, þá Guðmund
og Jóhann.
Af miklum dugnaði og samstilltu
átaki tókst þeim bræbrum ab byggja
upp og gera Oddgeirshóla að feng-
sælli bújörð með reisulegum bygg-
ingum sem skarta fagurlega með
Bæjar- og Stangarklett í bakgrunn.
Af sömu elju tókst þeim að koma sér
upp afurðasælum bústofni. Sauð-
fjárræktunin í Oddgeirshólum er
löngu landskunn. Úr þeim stofni
hafa bændur víba að fengiö kosta-
gripi til kynbóta. Þótt Ólafur hafi
hætt búskap, var hugur hans heill
og óskiptur við Oddgeirshóla og bú-
skapinn þar. Hann hafði yndi af því
að heimsækja sitt forna býli og virða
fyrir sér þá glæstu hjörð, sem hann
átti drjúgan þátt í að skapa. Honum
var mikib í mun að frændum sín-
um, sem nú hafa tekib við búskapn-
um þar, farnist vel.
Er Ólafur Árnason fluttist að Suð-
urengi 14, sem er í nágrenni vib
mig, var það mér sönn ánægja. Á
milli okkar bundust vináttubönd,
sem aldrei féll skuggi á. Það kom
fljótlega í ljós, að vib áttum sameig-
inieg áhugamál, sem við gátum í fé-
lagi sinnt. Margar stundir sátum við
saman yfir kaffibolla og skeggrædd-
um. Oftar en ekki var gripið í spil,
en Ólafur var snjall spilamaður og
erfiður viðureignar í þeim efnum.
Það voru hlýir straumar sem
streymdu frá Ólafi Árnasyni. Hann
var hafsjór af fróðleik, víðlesinn og
bjó yfir góðu minni, sem sjaldan
brást. Ég veitti því athygli hversu
málfar hans var aubugt og frjótt.
Orðaval, er hann beitti oft svo
skemmtilega í samræðum, er ekki á
hvers manns vörum nú til dags.
Þegar ég innti hann eftir því hvar
hann hefði numið sitt frjóa mál, þá
sótti hann stafla af bréfum, sem
móðir hans, Elín Briem, hafði skrif-
ab. í þessum bréfum var mikinn
fróðleik að finna á fögru og skýru
máli. Ekki þurfti ég lengi að lesa rit-
gerbir Elínar Briem til þess ab fá
sönnur á hvaðan tungutak sonarins
var komið.
Ólafur var eftirsóknarverður og
góður félagi, það fylgdi honum
ávallt glaöværð og þægileg glettni.
Hann var víðlesinn og kunni frá
mörgu að segja og var bókin sá sjóð-
ur er hann sótti mest í. Hann viðaði
ab sér ýmsu efni sem fengur var í og
varðveitti. Að eðlisfari var hann
hógvær og lítillátur og sannur vinur
vina sinna. Hann gat verið fastur
fyrir ef svo bar undir og ákveðinn
talsmaður þeirra er minna máttu sín
í þjóöfélaginu og þoldi illa ranglæti
og misskiptingu á lífsins gæðum.
Umhyggja hans og hlýja gagnvart
börnum og unglingum var einstök.
Þeir sem nutu góbvildar hans á
æskuárum sínum hugsa hlýtt til vel-
gjörðarmannsins á kveðjustund.
Nú, þegar ég kveð Ólaf Árnason í
hinsta sinn, er mér efst í huga þakk-
læti fyrir að hafa verið þess abnjót-
andi að deila með honum ógleym-
anlegum stundum á liðnum árum.
Aðstandendum öllum flytjum við
hjónin okkar innilegustu samúðar-
kveðjur. Gub blessi ykkur öll.
Guðni B. Guðnason
Oddgeirshólar í Flóa eru með allra
glæsilegustu bændabýlum á íslandi.
Bæjarstæbib er fagurt, stendur undir
fallegum klettum sem veita skjól og
skapa tignarlega umgjörð um reisu-
leg húsakynni, sem bera það með
sér ab góður búskapur er rekinn á
jörðinni.
Hvítá rennur straumþung á
landa- og hreppamörkum og hand-
an við ána blasir Grímsnesið vib.
Mikið vatn hefur til sjávar runnib úr
Hvítá frá því að Ólafur Árnason var í
heiminn borinn. Straumþung
skvettir hún sér vib Skotaberg og
minnir okkur á hraða lífsins, nið
aldanna og að allt hefur sinn tíma;
nýjar kynslóðir koma og þeir eldri
hverfa á bak við tjaldið mikla.
Alla þessa öld hefur verið rekinn
góður búskapur í Oddgeirshólum.
Foreldrar Ólafs, Árni Arnason frá
Hörgsholti og Elín Steindórsdóttir
Briem frá Hruna, koma að Oddgeirs-
hólum 1906. Þau voru um margt á
undan sinni samtíð; hann búfræð-
ingur frá Hólum, en hún prestsdótt-
ir frá miklu menningarheimili. Þau
hjónin settu mikinn svip á mannlíf
í Hraungerðishreppi.
Ólafur í Oddgeirshólum var mik-
ill reglu- og staðfestumaður í lífi
sínu. Ungur tókst hann á vib erfiðar
aðstæður, sem mótuðu hann og
gerðu það að verkum ab á æsku-
skeiði axlaði hann ábyrgb fulltíða
manns. Föðurmissirinn var sár.
Einnig féll Steindór, elsti bróbir Ól-
afs, frá, en systkinin þjöppubu sér
saman meb móður sinni og ekkert
var gefið eftir. Markið var eitt: að
halda heimilinu saman, halda
merkinu á lofti. Gæfan var með fjöl-
skyldunni og í hálfa öld héldu þeir
bræður Ólafur, Gubmundur og Jó-
hann þannig á málum að þeir ráku

myndarlegt félagsbú, sem hefur
skorið sig úr sakir framsýni og bú-
fjárræktar. Sauðfjárrækt þeirra
bræðra er landsþekkt. Einnig náðu
þeir langt í öðrum búgreinum. Þeir
bræður fylgdust vel með öllu því
helsta sem var að gerast í búskap og
ræktunarmálum og kunnu betur en
margur að nýta sér hina fremstu bú-
vísindamenn til leibsagnar. Má þar
nefna Halldór Pálsson og Hjalta
Gestsson, sem voru góðir heimilis-
vinir,
Ólafur var fastur fyrir og skoðanir
hans afdráttarlausar. Hann skipabi
sér í fylkingu með vinnandi stéttum
og stóð með verkalýðnum í barátt-
unni fyrir bættum kjörum og mann-
réttindum. Hann var vinstri mabur í
stjórnmálaskoðunum og fylgdi Al-
þýbubandalaginu í landsmálum. Ól-
afur þoldi ekki órétt og væri hann
eða vinir hans beittir órétti, brást
hann hart vib og sagði meiningu
sína umbúðalaust. Hann var ekki
léttur á bárunni ef svo bar undir, en
alltaf málefnalegur og drenglyndur í
röksemdafærslu sinni.
Oddgeirshólabúið bar vott um
góða afkomu og betri en gerðist, en
ekki breyttust viðhorf Olafs fyrir
það, eins og oft vill verða. Hann
studdi réttindabaráttu, stóð með fá-
tækum og lét þeim í té stuðning ef
svo bar undir. Ólafur var málsvari
litla mannsins og sýndi sjúkum og
öldrubum mikla umhyggju.
Ólafur var ekki allra, en þeir, sem
hann bast vináttu við, þekktu hina
tryggu lund hans og óvenjulegu
ræktarsemi.
Börn og unglingar bæði í Hraun-
gerðishreppi og þau, sem nutu þess
að starfa undir hans leiðsögn, nutu
þess jafnan hversu áhugasamur
hann var um þeirra velferð. Minnist
sá, er þetta ritar, hversu Ólafur gerbi
hlut unglinga, sem hjá honum
dvöldu, góban og í því ríkti jafnrétti
milli kynja. Margur býr ab því ævi-
langt ab hafa starfað sumarlangt í
Oddgeirshólum. Þar var strangur agi
og virðing borin fyrir hverju dags-
verki, en jafnframt ríkti skilningur á
gildi hvíldar og góðra stunda milli
stríða. Ekki þótti verra að nota
stundina til að leggja hnakk á góðan
hest og þeysa frjáls út í náttúmna.
Mesta gæfa Ólafs var þó eigin-
kona hans, Guðmunda Jóhanns-
dóttir, sem kom til hans 1956 meb
tvo unga syni, en saman áttu þau
dótturina Kristínu. Guðmunda bjó
manni sínum óvenju snyrtilegt og
fallegt heimili. Oft var ég gestur í
Oddgeirshólum á þeim árum, sem
ég starfaði hjá Mjólkurbúi Flóa-
manna. Minnist ég þess, þegar ég
kom þar í hádeginu og snæddi há-
degisverö, ab margt var skrafað og
hlustað á fréttir, en síðan fleygðum
við okkur á sitthvorn beddann í
borðstofunni og fengum okkur
blund í örfáar mínútur. Matartím-
anum lauk svo með molasopa og
stuttu spjalli ábur en haldið var til
starfa á nýjan leik. Þetta sýndi í
hversu föstum skorðum vinnudag-
urinn var og hvernig húsbóndinn
lagði rækt við hverja stund og lét
ekkert raska sinu ætlunarverki
hvern dag, þótt alltaf fengju gestir
sinn tíma.
Árið 1985 brá Ólafur búi og lét
sinn hlut i hendurnar á Steinþóri
bróbursyni sínum. Ólafur og Guð-
munda fluttu á Selfoss og hafa unab
þar vel sínu hlutskipti. Mörgum
kom þessi ákvörðun þeirra á óvart,
að Ólafur skyldi hverfa í þéttbýlið,
en þarna var honum rétt lýst. Hann
skildi að ungur má en gamall skal.
Hann vildi sjá ævistarfið varðveitt í
höndum nýrrar kynslóðar. Ólafur
var góbur gestur á heimili okkar
hjóna, dvaldi stutt við í hvert sinn.
Stundum kom hann færandi hendi
með herta þorskhausa, sem þeim
Stóru-Reykjasystrum þykir lostæti.
Ég minnist Ólafs með þakklæti og
eftirsjá. Hann var glaðlyndur og
hnyttinn í tilsvörum og við yngra
fólkið ræktaði hann trúnab og vin-
áttu. Það er gott að minnast Ólafs og
að honum er söknuöur. Þessi fátæk-
legu orð em mín lokakveðja til Ól-
afs. Við Margrét sendum Guð-
mundu og börnum innilegar sam-
úðarkveðjur, en við emm stödd er-
lendis.
Guðni Ágústsson
Fleiri minningargreinar um Ólaf birtast
á morgun.