Tíminn - 19.07.1996, Blaðsíða 5

5
Föstudagur 19. júlí 1996
Árni Gunnarsson:
Meö allt niöurum
Stutt grein um skemmtilega tísku
Eg sæki vinnu í miöbæinn og
geng stundum í hádeginu út á
Snakkbarinn við Ingólfstorg
og kaupi mér samloku. Á torginu
eru ævinlega unglingar, sem leika
kúnstir á hjólabrettum. Þetta eru
mest strákar og margir þeirra hafa
náö talsverðri fimi í stökkum og all-
skyns hundakúnstum á hjólabrett-
unum. Vetur, sumar, vor og haust
æfa krakkarnir sig á brettunum
sjálfum sér og jafnvel fleirum til
skemmtunar. Þetta er gott dæmi
um vel heppnaða unglingatísku.
Einn daginn komast hjólabrettin
úr tísku og krakkarnir taka til viö
eitthvað annað. Sennilega kem ég
til með að sakna hjólabrettatísk-
unnar þegar hún verður úr sög-
unni, ekki síst þeim klæðaburði
sem fylgir henni.
Upphaflega á hjólabrettatískan
trúlega rætur sínar að rekja til ein-
hverskonar Harlem-menningar,
sem hefur skolað hingað upp með
VETTVANGUR
„Krakkamir á hjólabrett-
unum em luralegir. Þeir
ganga opinmynntir og
álútir, í alltofstómm fót-
um, með prjónahúfu á
hausnum. Peysumar
dingla utan á hjólabretta-
kynslóðinni og buxnarass-
inn nœr niður að hnjám.
Þau eru með allt niður
um sig í orðsins fyllstu
merkingu."
fjöldaframleiddu, bandarísku rusl-
atunnubíói. Sama er mér hvaðan
gott kemur, en þessi tíska smell-
passar íslenskum aðstæðum. Krakk-
arnir á hjólabrettunum eru luraleg-
ir. Þeir ganga opinmynntir og álút-
ir, í alltof stórum fötum, með
prjónahúfu á hausnum. Peysurnar
dingla utan á hjólabrettakynslóð-
inni og buxnarassinn nær niður að
hnjám. Þau eru með allt niður um
sig
sig í orðsins fyllstu merkingu.
Árum og áratugum saman hafa
kynslóðir unglinga á undan þessari
kynslóð reynt að bera sig vel og
þóst vera merkilegt fólk, en verið
raunverulega með allt niðrum sig.
Við munum eftir '68-kynslóðinni,
sem taldi sig vera að bæta heiminn
þó að annað hafi komið í ljós.
Diskó-kynslóðin skildi lítið eftir sig
tíu árum seinna og pönkararnir
gerðu fátt annað eftirminnilegt en
að raka á sér hausinn og sniffa þar
til hausinn varð tómur að innan. X-
kynslóðin borðaði E-pillur og sumir
eru enn að.
Sú kynslóð sem ég sé vaxa úr
grasi við Ingólfstorg — með prjóna-
húfu á hausnum og buxurnar á
hælunum — er hvorki hrokafull né
haldin hvöt til þess að frelsa heim-
inn. Hún er hins vegar afskaplega
þjóðleg.
Höfundur er formaöur Sambands ungra
framsóknarmanna.
Georgískt helgirit á íslensku til
minningar um Grigol íslandsvin
Fjölvaútgáfan hefur nú gefið út
veglegt rit til minningar um georg-
íska Islandsvininn Grigol Matsja-
variani, en hann fórst í bílslysi í
heimalandi sínu í vor. Grigol varð
þjóðkunnur hér á landi, er það
fréttist að hann hefbi þar í fjarlægð
og upp á eigin spýtur lært íslensku
ótrúlega vel. Davíö Oddsson for-
sætisráðherra sýndi honum og
Irmu konu hans þá viöurkenningu
að bjóba þeim hingað til lands, og
dvöldust þau hér í hálft ár 1993.
Þau komu sér vel og eignuðust
marga vini og kunningja, sem
sakna þeirra sárt.
Grigol var mesti hæfileikamað-
ur, félagslyndur og bráðskemmti-
legur. Menn undruðust, hvar sem
hann kom, hve vel hann hafði til-
einkað sér íslenskuna. Hann átti
létt meb að halda tækifærisræbur
af vörum fram á íslensku af and-
ríki, meb réttum framburði, og réð
yfir miklum forba orða og orðatil-
tækja.
Ritið, sem Fjölvi sendir frá sér, er
þýðing Grigols á fornu georgísku
handriti, sem er bæði í senn grund-
völlur bókmennta og kirkjuritunar
þessarar kristnu Kákasusþjóðar.
Þab nefnist Píslarvcetti Sjúsjanikar
drottningar, ritað af kristnum
munki um árið 480.
Crigol Matsjavariani.
Georgíumenn urðu meðal fyrstu
þjóba til að gera kristindóminn að
ríkistrú árið 337, en síðar var sótt
að þeim úr öllum áttum. Persar
neyddu Varsken, höfðingja þeirra,
til að kasta trúnni og taka upp elds-
dýrkun, en drottning hans Sjúsan-
ík reis upp og hafnaði trúskiptum.
Fyrir þab misþyrmdi hann henni
og lokaði í dyflissu í sjö ár og
minnir staðfesta hennar á úthald
Mandela á vorum dögum. Því varð
Fréttir af bókum
hún lýsandi fordæmi Georgíu-
manna um trúfesti jafnt gegn flóð-
bylgjum íslams og sovéskri kúgun
á þessari öld. Er saga hennar þjóð-
ardýrgripur Georgíumanna og má
líkja henni vib íslenskar fornsögur
eða helgisögur miðalda, nema hún
er um 800 árum eldri en okkar rit.
Þrátt fyrir forneskjuna er hún fersk
og skemmtileg, næstum nútíma-
lega spennandi.
Við þýðinguna naut Grigol að-
stoðar ýmissa vina sinna: Pjeturs
Hafstein Lárussonar, Kolbeins Þor-
leifssonar og Kristjáns Árnasonar.
Grigol ritar auk þess skýringar og
sérstaka kynning á ættlandi sínu,
þjóð og sögu með litljósmyndum.
Fjölvaútgáfan fékk georgíska li-
stakonu sérstaklega til ab mynd-
skreyta verkib með fjölda litprent-
abra mynda í georgískum stíl. Hún
heitir Dali Mughadze og er þjóð-
kunn í Georgíu. Það var miklum
örðugleikum bundið að koma
listaverkunum til íslands, því að
ekki verður treyst á öruggar póst-
samgöngur frá Georgíu.
Benda má á, að þetta er fyrsta ge-
orgíska ritið sem birst hefur í heild
á íslensku. Bókin er ákaflega
skrautleg og vönduð að öllum frá-
gangi, síburnar prentaðar í dauf-
brúnum lit og textinn með sér-
stöku stílletri kenndu við Clairva-
ux-klaustur (Kláruvelli) frá miðöld-
um, svo allt minnir nokkuð á
bókfell, en er þó vel læsilegt.
Bókin um Píslarvætti Sjúsjaníkar
er 80 síður í stóru broti. Filmugerð
annaðist PMS í Súðarvogi, en
prentun og bókband Grafík hf.
Verð bókarinnar er kr. 2,480.
Um fálkavarpið á Bessastöðum
Eitt af því sem allir frambjóðendur
í nýafstöðnum forsetakosningum
voru sammála um, var að fara
þyrfti sparlega með Fálkaorðuna. Er
það ab vonum, enda ungaði fráfar-
andi forseti út hvorki meira né
minna en 604 íslenskum fálkum.
Það jafngildir rúmlega þremur
stykkjum á mánuði undanfarin
sextán ár (Fjöldi útlendra fálka á
þessum tíma er mér hulinn). Hlýt-
ur þab að teljast, þökk fyrir, bæri-
legur slatti. Orðunefnd hefur ekki
tiltækar tölur um fálkaútungun
annarra forseta, né heldur orðu-
veitingar i tíð konungsríkisins ís-
lands. Mér segir þó hugur um, ab
frú Vigdís Finnbogadóttir hafi síst
verib eftirbátur forvera sinna. Er
heldur hvimleitt til þess að vita,
einkum í ljósi þess að eitt af slag-
orðum hennar í kosningabarátt-
unni 1980 var að draga ætti úr
orðuveitingum.
Eitt af síðustu embættisverkum
frú Vigdísar var að smala dágóðum
slatta fólks suður að hinni fornu
þrælakistu á Álftanesi og fálka
mannskapinn. Meðal þeirra, sem
þá voru ataðir fiðri ránfuglsins,
voru þau Þorsteinn frá Hamri og
Steinunn Sigurðardóttir.
Dálæti frú Vigdísar á íslenskum
bókmenntum hefur ekki fariö
leynt. Þvert á móti hefur af orðum
hennar mátt ráða, að hún telji
skáldskap og aðrar listir spanna allt
þab víða svið sem kallast menning.
Þetta er að vísu æði þröngur skiln-
ingur, en fyrirgefanlegur í ljósi þess
að mönnum er tæpast ætlað að
leggja meira af mörkum en inneign
er fyrir.
Nú er það svo ab þeir, sem und-
anfarna áratugi hafa fylgst sæmi-
lega með íslenskum bókmenntum,
Pjetur
Hafstein
Lárusson
munu nokkuö samdóma um að
Þorsteinn frá Hamri hafi með
skáldskap sínum markað spor, sem
lesendum sé hollt að fylgja. Það
sama verður tæpast sagt um tísku-
höfund á borð vib Steinunni Sig-
urðardóttur. Helst hefur hún unniö
sér það til frægðar í tengslum vib
bókmenntir, að liggja sem kálfur á
spenum Launasjóðs rithöfunda,
sem og öðrum spenum sem hægt er
að totta, sé viljinn fyrir hendi í
réttu hlutfalli við skort á sjálfsgagn-
rýni. Það, að heiðra þessar tvær
manneskjur fyrir framlag þeirra til
bókmennta og þab með sama
hætti, kemur því sem blaut tuska
framan í andlit þeirra, sem gera
nokkum mun á sönnum skáldskap
og upphafinni auglýsinga-
mennsku.
Vissulega er fallegt að vera góður
vib vini sína. En það flokkast tæp-
ast undir manngæsku að hengja á
þá opinberar orður að tilefnislausu.
Það er einfaldlega kjánaleg misbeit-
ing valds.
Ríkisstjórnin hefur nú ákveðið
að veita fráfarandi forseta nokkra
ölmusu umfram lögboðin eftir-
laun. Væri ekki ráð að stíga skrefið
til fulls og afhenda honum svo sem
fjórar til fimm fálkaoröur árlega,
svona rétt til að hann geti glatt þá
vini sína sem litlu verða fegnir? ■
FÖSTUDAGS
PISTILL
ÁSGEIR
HANNES
REYKJAVÍK FYRIR
REYKVÍKINGA
Frá því Skúli Magnússon reisti gömlu
innréttingarnar við Aðalstræti hefur
blómlegt atvinnulíf sett svip sinn á
höfuöborgina. Reykvíkingar hafa
borib gæfu til ab brauðfæba jafnób-
um alla íbúa borgarinnar og tugþús-
undir manna úr svefnbæjum í
grenndinni ab auki. Enda hefur
straumur manna legið af lands-
byggöinni til Reykjavíkur í atvinnuleit
og til ab njóta félagslegs öryggis inn-
an borgarmarkanna. Borgin hefur
náb ab sinna þessum þörfum til
skamms tíma ab minnsta kosti.
En nú eru blikur á lofti og atvinnu-
leysi hefur stungið sér nibur í Reykja-
vík eins og víbar. Sum bæjarfélög
bregbast við þeim vanda meb því ab
láta heimamenn ganga fyrir meb at-
vinnu og önnur hafa reyndar búib
lengi vib slíka einokun. Vib þessar
abstæbur hefur ný tegund vinnu-
miblunar skotib upp kollinum um
landsbyggðina og ekki seinna vænna
að Reykjavíkurborg bregðist vib
henni af fullri hörku.
Um skeib hafa bæjarfélög á lands-
byggðinni auglýst eftir fyrirtækjum
til ab flytja heim í hérað og skapa
þar atvinnu. Langflest koma fyrirtæk-
in frá Reykjavík. Nýjasta útfærslan er
svo ab nota fyrirtæki í borginni fyrir
skiptimynt í átökum hagsmunas-
eggja á landsbyggbinni. Þannig slóg-
ust fisksalar um afurðir Útgerbarfé-
Iags Akureyringa og Sölumiðstöb
hrabfrystihúsanna sigrabi íslenskar
sjávarafurbir meb því að kaupa Sæl-
gætisgerbina Opal í Reykjavík og
flytja norður yfir heiðar.
Engum þarf að koma í opna
skjöldu að ráðherrar úr sveitum
landsins vilji flytja stofnanir ríkisins úr
borginni þegar harðnar á dalnum.
Sjálfsagt er ab lofa þeim að flytja
stofnanir bænda frá Reykjavík og út
á land, því þar starfa hvort sem er
aöeins sveitamenn en ekki Reykvík-
ingar. Öbru máli gegnir um Land-
mælingar íslands, sem er gróin borg-
arstofnun og á hvergi heima nema í
Reykjavík. Og ekki nóg meb þab:
Borgarstjórn Reykjavíkur verbur ab
ganga óhrædd fram fyrir skjöldu og
verja atvinnu fólksins í borginni okk-
ar. Bregbast hart vib öllum hug-
myndum sveitamanna um ab færa
grónar stofnanir úr borginni í at-
vinnuskyni. Selja arblausar eignir og
nota andvirbib til ab kaupa ný fyrir-
tæki handa Reykvíkingum. Verja at-
vinnuleysisbótum til ab skapa at-
vinnu í borginni, en greiba ekki fólki
fyrir ab sitja meb hendur í skauti. Og
betur má ef duga skal.
í Reykjavík starfar fjöldi fólks sem
býr í öbrum bæjarfélögum og greibir
þangab opinber gjöld. Meira ab
segja starfsmenn borgarinnar og
margir helstu yfirmenn hennar eru í
þeim hópi. Verktakar utan Reykjavík-
ur eiga greiban abgang ab vinnu hjá
borginni. Þetta gengur ekki lengur.
Reykjavíkurfyrirtæki verba ab hafa
algeran forgang á verk hjá borginni.
Reykvíkingar verba líka ab sitja fyrir
um vinnu hjá borginni sinni. Þab er
ekki hlutverk Reykvíkinga ab halda
úti atvinnu fyrir svefnbæina vib
borgarmörkin. Þab er ekki heldur
hlutverk Reykvíkinga ab halda úti fé-
lagslegri þjónustu fyrir landsbyggb-
arfólk. Önnur sveitarfélög hlaba ekki
undir Reykvíkinga, eins og dæmin
sanna. Reykjavík er byggb af Reykvík-
ingum og fyrir Reykvíkinga.