Fréttablaðið - 04.03.2009, Qupperneq 12

12 4. mars 2009 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRI: Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is
og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Þ
egar ríkisstjórnin var mynduð lofaði forsætisráðherra kosn-
ingum 25. apríl. Nú íhugar forsætisráðherra að ganga á bak
þeirra orða sinna fyrir þá sök að ríkisstjórnin hafi of mikið
að gera. Eru það gild rök?
Formaður Framsóknarflokksins segir á hinn bóginn að
flest þau mál sem ríkisstjórnin sé með á prjónunum séu þess eðlis
að engu skipti hvorum megin kjördags þau verða afgreidd á Alþingi.
Hann segir ríkisstjórnina úrræðalausa og lýsir eftir stefnu í efna-
hagsmálum. Er það rétt mat?
Forystumenn stjórnarandstöðunnar vilja halda ríkisstjórninni við
loforð sitt um kjördag. Aukheldur vilja þeir að störf Alþingis verði
lögð niður daginn sem þingrofsúrskurður verður gefinn út. Er það
skynsamlegt?
Stjórnarskrárbreytingin 1991 var gerð í þeim tilgangi að styrkja
þingið gagnvart þingrofsvaldi forsætisráðherra og tryggja að landið
yrði aldrei þinglaust. Þetta voru grundvallarbreytingar frá fyrri
skipan. Svo virðist sem hvorki ríkisstjórnin né stjórnarandstaðan
hafi áttað sig á hvað þær þýða í raun.
Þegar gengið verður að kjörborðinu skiptir mestu máli að kjós-
endur viti um stefnu ríkisstjórnarinnar í þeim grundvallarmálum
sem hún þarf að glíma við á næsta kjörtímabili. Aðeins þannig geta
kjósendur veitt gilt pólitískt umboð inn í framtíðina.
Forystumenn Framsóknarflokksins benda réttilega á að stjórnin
á ekki svör við þessum spurningum. Hún sýnist ætla að halda þeim
leyndum fram yfir kjördag nema fyrir Alþjóðagjaldeyrissjóðnum.
Framsóknarflokkurinn er hins vegar fastur í pólitískri bóndabeygju
stjórnarflokkanna og getur ekkert að gert.
Forystumenn stjórnarandstöðunnar sýnast aftur á móti ekki hafa
áhuga á að nýta sér þau nýju tækifæri sem þeir hafa til að knýja
ríkisstjórn til frásagnar um stefnu sína. Nú geta þeir til að mynda
ætlast til að ríkisstjórn sitji í þinginu fram að kjördegi. Aukheldur
hefur stjórnarandstaðan tækifæri til þess að knýja á um opna fundi
í þingnefndum. Þar má taka skýrslur af ráðherrum um stefnu þeirra
á hverju málasviði. Þessi réttarbót fyrir stjórnarandstöðuna var
ákveðin á síðasta ári að frumkvæði þáverandi forseta Alþingis.
Sannleikurinn er sá að gild rök standa til þess að kalla eftir skýr-
um og nákvæmum svörum um útfærslu á ríkisfjármálastefnunni
fyrir kjördag. Það má gera með yfirheyrslum á opnum nefndafund-
um á Alþingi. Umfang þessa verkefnis er slíkt að ekki veitir af að
nýta hvern dag næstu tvo mánuði til nefndafunda í heyranda hljóði
um það mál eitt og sér.
Sama er að segja um stefnuna í peningamálum og afstöðuna til
Evrópusambandsins. Eins er með stefnumörkun um viðreisn bank-
anna. Bæði málin kalla á ítarlegar nefndayfirheyrslur.
Meira virði er að kjósendur fái svör við þessum spurningum en
hvort kjördagur er fyrr eða síðar. Kjósendur eiga ekki að frétta eftir
á hvaða málefnaumboð þeir veita í kosningum. Rétti tíminn til að
kjósa er því þegar ríkisstjórnin hefur á Alþingi svarað því sem máli
skiptir um framtíðarstefnuna í lykilmálum.
Ríkisstjórnin vill þvinga fram grundvallarbreytingar á stjórn-
arskránni á nokkrum dögum í krafti ráðherraræðisins. Hvað er á
móti því að breyta stjórnarskránni með eðlilegum hætti eftir að
ríkisstjórnin hefur fengið umboð kjósenda? Ef ekki á að traðka á
þingræðinu er hinn kosturinn að fresta kosningunum. Í lýðræðisríki
þarf ríkisstjórn að velja milli þessara kosta.
Hvenær á að kjósa?
Þegar svör fást
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Stilling hf. • Sími 520 8000 • www.stilling.is • stilling@stilling.is
Demparar
Einhvern tíma í janúar upplauk Brice Hortefeux, félagsmála-
ráðherra Frakklands, upp sínum
stóra túla og mælti þá orð sem um
leið urðu fleyg: „Maður móðg-
ar ekki krókódílinn áður en hann
fer yfir fljótið.“ Þessu til skýring-
ar er rétt að geta þess, að áður en
Brice Hortefeux fékk þá stöðu sem
hann gegnir nú var hann um skeið
innflytjendaráðherra frönsku
stjórnarinnar og lærði þá langar
runur af spakmælum og orðskvið-
um upprunnum úr hinni svörtustu
Afríku. Hefur hann þennan vís-
dóm frá Suðurálfu nú á hraðbergi
við öll tækifæri og er þetta nokkuð
merkilegt dæmi um það hvernig
stjórnmálamenn geta lært af erf-
iðri reynslu.
En ástæðan fyrir því að Brice
Hortefeux fór að leiða hugann að
stygglyndum krókódílum var sú að
hinn 29. janúar höfðu verið boðuð
eins dags verkföll um allt Frakk-
land. Og þegar sá dagur nálgað-
ist urðu margir til að rifja upp orð
sem Sarkozy forseta höfðu hrot-
ið af vörum í júlí síðasta sumar:
„Þegar gert er verkfall í Frakk-
landi tekur enginn eftir því leng-
ur.“ Einnig minntust menn annars
sem forsetinn hafði sagt nokkru
síðar: „Ég hlusta á það sem menn
segja við mig, en ég tek ekkert
tillit til þess.“ Nú virtust þessi
ummæli með endemum klaufaleg.
Allt benti nefnilega til þess að þeir
væru ófáir sem myndu taka þann
kost að leggja niður vinnu með
brauki og bramli þennan örlaga-
dag, og myndi reynast erfitt að
sniðganga þá. Krókódíllinn var
greinilega nasbráður, og sá Brice
Hortefeux af hyggjuviti sínu að
ekki væri ráðlegt að styggja hann
frekar.
Svo rann upp fimmtudagurinn
29. janúar. Átta stærstu stéttar-
sambönd Frakklands höfðu boðað
til verkfallanna, og var undirrótin
sennilega að verulegu leyti sú að í
ljós hefur komið að stjórnvöld, sem
höfðu markvisst unnið að því að
skera niður kostnað í félagsmálum,
heilbrigðiskerfi, lækka eftirlaun
og annað slíkt og borið við nauðsyn
á sparnaði, skorti hins vegar ekki
miljarða á miljarða ofan þegar
þurfti að bjarga bankamönnum og
bröskurum undan eigin mistökum.
Kröfðust menn róttækrar stefnu-
breytingar nú þegar kreppan er að
steypast yfir landið. Og þátttak-
an í verkföllunum og mótmæla-
göngunum varð meiri en nokkur
átti von á. Samkvæmt lögreglunni
tók ein milljón manna þátt í mót-
mælagöngum um allt Frakkland,
en yfirmenn stéttarsambanda
töldu að talan hefði verið nálægt
tveimur og hálfri milljón. En hvað
um það, þá er ein milljón allstór
hópur manna, og það vakti athygli
að mótmælagöngurnar voru ekki
aðeins fjölmennar í París, held-
ur einnig í mörgum meðalstór-
um borgum: 21.000 í Rúðuborg og
milli 25.000 og 60.000 í Clermont-
Ferrand, svo dæmi séu nefnd, – en
íbúatalan í síðarnefndu borginni
er þó ekki nema 130.000. Og það
sem meira var, skoðanakannanir
sýndu að næstum sjötíu af hundr-
aði Frakka voru hlynntir þess-
um verkföllum. Það vakti einn-
ig athygli hve mikið var af ungu
fólki í mótmælagöngunum, og því
fylgdi nýtt hugmyndaflug í gerð
mótmælaspjalda: með því að taka
burt einn staf úr orðinu „verkfall“
breyttist það t.d. í „draum“, þannig
að „allsherjarverkfall“ varð „alls-
herjardraumur“ …
Í Frakklandi hafa viðbrögð
yfirvalda við mótmælahreyfing-
um löngum verið tvenns konar. Ef
mótmælin eru friðsöm og kurteis,
hundsa yfirvöldin þau og hæð-
ast að þeim – eins og ofangreind
ummæli Sarkozys eru reyndar
dæmi um – en ef harka kemst í
aðgerðirnar og þær leiða kannske
til uppþota og óeirða reyna þau að
hræða almenning og snúa almenn-
ingsálitinu gegn mótmælendun-
um – segja þá jafnan að ekki verði
samið við óeirðaseggi. En svo
getur farið að mótmælaaldan rísi
svo hátt, gjarnan þá með stuðn-
ingi almennings, og kannske með
hörðum götubardögum í þokka-
bót, að ekki sé hægt að láta eins
og ekkert sé, og þá eru lagafrum-
vörp dregin til baka, þá er farið að
semja í dauðans ofboði og þá verða
ráðherrar og kannske ríkisstjórn-
ir að fljúga. Þetta óttast valdhafar
meira en nokkuð annað.
Og nú hafa fréttamenn haft fyrir
satt að einhver skrekkur sé hlaup-
inn í Sarkozy, hann sé smeykur um
að öll gremja og reiði almennings
kristallist í einni voldugri hreyf-
ingu sem ekkert fái lengur stöðv-
að. Því kom hann fram í sjónvarpi
nokkrum dögum eftir verkföllin,
dró nokkuð í land og boðaði eink-
um viðræður við fulltrúa stéttar-
sambanda, en á slíkt hafði hann
ekki viljað heyra minnst fram að
því. Á þessu kunni ein útvarpsstöð-
in skýringu: Frakklandsforseta
hefði orðið tíðhugsað til óeirðanna
í Grikklandi en svo hefði annað
bæst við í ofanálag og honum síst
orðið rórra við það, það voru mót-
mælin á Íslandi. Sarkozy vildi
sem sé ekki eiga á hættu að verða
afhrópaður eins og ríkisstjórn
Geirs.
Krókódíllinn
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Draumar og verkföll
UMRÆÐAN
Erna Indriðadóttir skrifar um stóriðju
Indriði H. Þorláksson hélt því nýlega fram að Íslendingar bæru skarðan hlut frá
borði vegna orkusölu til stóriðju og efna-
hagsleg áhrif íslensks áliðnaðar væru lítil.
Fjármálaráðherra og umhverfisráðherra
hafa tekið undir þessi sjónarmið.
Eigið fé Landsvirkjunar var um mitt síð-
asta ár 1,7 milljarðar Bandaríkjadala. Um
70% tekna af raforkusölunni koma frá stóriðju,
þannig að lauslega áætlað má rekja allt að 70% eigin
fjár Landsvirkjunar til hennar. Það þýðir að sala
raforku til stóriðju hefur fært íslenska ríkinu eign
sem nemur rúmlega 130 milljörðum króna. Indriði
H. Þorláksson horfir framhjá þessu í sínum útreikn-
ingum.
Indriði segir að starfsmenn álvera væru einfald-
lega að vinna við eitthvað annað ef þeir væru ekki að
vinna í álverunum. Með sömu rökum, skapa engar
atvinnugreinar nein störf. Hjá Fjarðaáli starfa 450
manns og á álverslóðinni og aðliggjandi höfn starfa
300 manns. Indriði telur að nota eigi margfaldarann
0,7 til að meta fjölda afleiddra starfa. Samkvæmt því
skapar Fjarðaál aðeins 15 störf utan álvers-
svæðisins á Reyðarfirði. Það er fjarri lagi.
Fjarðaál keypti vöru og þjónustu innan-
lands fyrir 9,5 milljarða króna á síðasta
ári, fyrir utan raforkukaupin. Indriði telur
þessi kaup ekki skipta miklu máli, því fyr-
irtækin sem selji þessa þjónustu hefðu selt
hana öðrum ef álverin hefðu ekki komið til.
Áhugavert væri að heyra hvort forsvars-
menn íslenskra fyrirtækja sem þjónusta
álver telji vinnu fyrir álverin óþarfa viðbót.
Ljóst er að hagnaður stóriðjunnar rennur
til eigenda sinna sem eru erlend fyrirtæki. Leiðin
fyrir Íslendinga til að eignast hlutdeild í þeim hagn-
aði er að eignast hlut í stóriðjufyrirtækjunum. Á
sínum tíma var rætt um að lífeyrissjóðirnir legðu fé
í álver á Reyðarfirði. Þá voru ýmsir mótfallnir því,
meðal annars á þeim forsendum að lífeyrissjóðirn-
ir ættu ekki að taka þátt í „áhættufjárfestingum“.
Það er hins vegar ekkert því til fyrirstöðu að skoða
það þegar ráðist verður í ný verkefni í framtíðinni að
íslenskir fjárfestar komi þar að málum.
Framkvæmdastjóri samfélags- og
upplýsingamála Alcoa á Íslandi.
Ávinningur af stóriðju
ERNA
INDRIÐADÓTTIR
Níu fingur á einni hendi
Fréttablaðið greindi frá því í gær
að Ólafur Ragnar Grímsson, forseti
lýðveldisins, hefði níu sinnum flogið
með einkaþotum eða leiguvélum á
vegum íslenskra fyrirtækja á árunum
2005 til 2008. Í viðtali við Fréttablað-
ið í ágúst í fyrra ræddi Ólafur Ragnar
meðal annars þessi mál. Þar sagði
hann: „Varðandi samskipt-
in við auðmenn, sem ég
heyri stundum af, þá finnst
mér það nú oft vera frekar
ýkjutal en raunsönn lýsing á
veruleika. Stundum
er sagt að forsetinn
sé sífellt á ferðinni
í einkaþotum en
sannleikurinn er sá
að þau eru teljandi
á fingrum annarrar
handar skiptin sem ég hef flogið
með einkaþotum á undanförnum
árum. Það hefur þá verið í brýnum
erindum þar sem ekki hefur verið
hægt að leysa málin með öðrum
hætti.“
Bitamunur en ekki fjár
Nú er ljóst að ferðirnar voru heldur
fleiri en Ólafur Ragnar sagði í fyrra.
Hann má svo sem fara út í
hártoganir á borð við þær að
það sé munur á einkaþot-
um og leiguvélum
eða auðmönnum
og fyrirtækjum, en
það er bitamunur
en ekki fjár. Af
hverju sagði
forsetinn
ekki ein-
faldlega rétt frá? Svona fyrst hann var
að skamma menn fyrir ýkjutal í sömu
andrá.
Mikil umræða
Sextán þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins lögðu fram í vikunni þingsálykt-
unartillögu um reglur um skilaskyldu
á ferskum matvörum. Greinargerð
tillögunnar hefst á eftirfarandi
orðum: „Mikil umræða hefur átt sér
stað um svokallaða skilaskyldu á
ferskum matvörum.“ Skemmst er
frá því að segja að sé orðunum
„Skilaskylda á ferskum matvörum“
slegið upp á Google koma upp
sjö niðurstöður. Allar
um téða þingsályktun.
Getur það kallast mikil
umræða?
bergsteinn@frettabladid.is