Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.2006, Blaðsíða 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 11. mars 2006
Borgaryfirvöld í Dallas berjastnú fyrir því að kvikmyndin
sem áætlað er að gera eftir hinum
vinsælu Dallas-þáttum verði tekin
upp í borginni. Kvikmyndasamtök
í borginni eru farin af stað með
herferð undir
slagorðinu
„Shoot JR in
Dallas“ í von
um að lokka
framleiðend-
urna til norð-
urhluta Tex-
as.
„Tilhugs-
unin um að
Dallas verði
tekin upp í Toronto er ekki góð,“
sagði Laura Miller borgarstjóri.
Embættismenn borgarinnar
segja að myndin gæti skapað
tekjur upp á 30 milljónir Banda-
ríkjadala. Til viðbótar koma fleiri
störf og auglýsing fyrir borgina.
Árið 1980 stilltu 83 milljónir
sjónvarpsáhorfenda á sápuóper-
una frægu í
þeirri von að
komast að því
hver hefði skotið
J.R. Ewing (Larry Hagman). Í
kjölfarið urðu bolir og fleira með
áletruninni „Who shot JR?“ vin-
sælir og er slagorðið leikur með
þetta.
Yfirvöld í Texas samþykktu lög
þess efnis í fyrra að bjóða kvik-
myndaframleiðendunum 750.000
dala endurgreiðslu á fram-
leiðslukostnaði en enn hefur ekki
tekist tryggja fjármagn.
Fleiri borgir sækjast eftir því að
vera tökustaður Dallas en áætlað
er að tökur hefjist næsta haust.
Yfirvöld í Calgary, Louisiana og
Flórída vilja einnig fá myndina til
sín.
„Þetta snýst um fjárhagshliðina.
Satt að segja held ég að upprun-
inn skipti ekki máli,“ sagði Paul
Sirmons, fulltrúi kvikmynda-
yfirvalda í Flórída.
Michael Costigan, meðframleið-
andi kvikmyndarinnar sagði við
Dallas Morning News í síðasta
mánuði að hann kysi heldur „að
gera alla myndina í Dallas.“
„Þetta snýst um að gera tölurnar
hagstæðar fyrir stúdíóið,“ sagði
hann.
  
Stjörnumprýdd mynd RobertsAltmans A Prairie Home
Companion var frumsýnd í Banda-
ríkjunum í gær á kvikmyndahátíð-
inni South by Southwest. Dregur
hátíðin í ár til sín fjöldamargar
stjörnur á borð við Charlize The-
ron, Ray Romano, Brad Garrett
og Erykuh
Badu. Þykir
meiri Holly-
wood-bragur á
henni en fyrr
en skipuleggj-
endur fullyrða
að hún eigi
enn eftir að
halda því af-
slappaða yf-
irbragði sem
borgin Austin í Texas sé þekkt
fyrir.
„Hún er áreiðanlega stærri,
örugglega með fleira fólki og
frumsýningum en fyrr og fleiri
myndum og kvikmyndagerðarfólki
en áður,“ sagði skipuleggjandinn
Matt Dentler.
Þar til 18. mars verða sýndar
230 myndir og stuttmyndir á há-
tíðinni og þar af eru 60 frumsýn-
ingar. Þeirra á meðal eru 95 Miles
to Go, heimildarmynd um uppi-
standsferðalag Romanos og East
of Havana, heimildarmynd þar
sem Theron er einn framleiðenda
en myndin segir frá röppurum á
Kúbu.
Meðal annarra væntanlegra
gesta í Austin eru rokkarinn
Henry Rollins og Peter Bart, rit-
stjóri Variety.
Dentler óttast ekki að stjörnuf-
ansinn breyti hátíðinni. „Ég held
að fólki viti að það getur mætt á
South by Southwest og verið utan
mesta sviðsljóssins og blandað
geði við aðra gesti,“ sagði hann og
bætti við: „Það er bara svona vina-
legur andi í Austin.“
Erlendar
kvikmyndir
Charlize Theron
Larry Hagman
Nú þegar óskarsverðlaunatíðin og sjálfhátíðin eru að baki er eins og þungufargi sé af okkur létt. Nú vita allir vitahvað stóð upp úr og hvað var best á
árinu. Deilurnar sem geisuðu seinni hluta síðasta
árs, tvíefldust í desember og náðu svo hámarki á
fyrstu tveimur mánuðum þessa árs eru þar með af-
greiddar og umræðan getur þagnað.
Ja, ef það væri nú þannig. Nú fyrst hefst gam-
anið. Menn staldra við og anda djúpt, svo er litið
um öxl og sá margslungni
veruleiki sem akademían leit
fram hjá þetta árið er gaum-
gæfður, og þá skal heldur
ekki litið fram hjá ánægjunni
sem felst í því að setja sjálf
hátíðarhöldin undir smásjá, spá og spekúlera í
frammistöðu þeirra sem að henni komu.
Var Jon Stewart jafn lélegur í kynningarhlut-
verki sínu og bandarískir fjölmiðlar og menningar-
ummælendur halda fram? Eða sannaði hann enn
einu sinni að hann er snillingur? Hefur fyndnari
brandari nokkru sinni verið sagður um hana Björk
okkar?
En fyrst þetta: Sjálfsvirðing okkar krefst þess að
við beinum dagsbirtu og sólarljósi að þeim gleymdu
meistaraverkum sem hin vinsældamiðaða og/eða
sjóndapra akademía neitaði að horfast í augu við.
Reisa ný, litrík og ögrandi kennileiti í þungbúnu og
gráleitu kvikmyndalandslaginu. Við getum verið
frumlegri og réttlátari en risaeðlurnar sem velja
tilnefningarnar, þessir steingervingar sem tilnefna
og sjá þannig um að velja steingervinga framtíð-
arinnar.
En á þessa leið hefjast ótal greinar í dagblöðum
og tímaritum um þessar mundir. Allir hafa sitt um
verðlaunin að segja, um tilnefningarnar, verðlauna-
hafana, sjálft vinnsluferlið. Dagblöð og blogg
standa í ljósum logum, umræðan er svo heit og hat-
römm. Verðlaunaafhendingar eru þannig útbúnar
af almættinu að um þær skapast aldrei sam-
hljómur. En er þetta ekki einmitt eitt helsta hlut-
verk Óskarsverðlaunanna? Að skapa umræður,
kynda undir skoðanaskiptum, að vera eins konar
sandkassi eða leikvöllur fyrir alla þá sem betur
vita? Að sjálfsögðu. Annars væri pistill sem þessi
ekki skrifaður.
Við getum reyndar verið sammála um að í ár
vantaði einhverja mynd eftir Clint Eastwood sem
alveg óvænt hefði getað unnið öll helstu verðlaunin.
Þá kvörtuðu margir yfir því að helstu verðlauna-
flokkarnir væru úttroðnir af tilnefndum myndum
sem enginn kannaðist við: Listamyndum og svo-
kölluðum „indies“ (hugtak sem ekki er lengur nokk-
ur leið að skilgreina) undir þeim formerkjum að
skortur á tilnefndum stórsmellum og hringadrótt-
inssögum myndi hafa neikvæð áhrif á sjónvarps-
áhorf, þ.e.a.s. áhorf á útsendingu verðlaunanna.
Allt frá því að tilnefningar voru opinberaðar fyrir
öllum þessum vikum sýnist mér að stór hluti banda-
rískra gagnrýnenda sé sammála um að svívirðilega
hafi verið litið fram hjá sönnu meistaraverki, því
einstaka afreki Davids Cronenbergs sem nefnist A
History of Violence (Ofbeldisannáll). Því er haldið
fram að eigi eitt hneyksli eftir að lita Óskarsverð-
launin fyrir árið 2005 sé það hið svokallaða Cronen-
gate. Bandaríska vikublaðið Village Voice hefur til
að mynda farið hamförum í áherslu sinni á að kynna
mynd þessa. Og núna sé ég færi á að vera sniðugri
en hinn venjulegi gagnrýnandi og „besservisser“
sem gagnrýnir sjálfan Óskarinn – ég get snúið
spilinu við og orðið tvöfaldur „besservisser“, eða
„yfirbesservisser“ og gagnrýnt þá sem gagnrýna
Óskarinn. Úr hæðum sem þessum getur maður
spurt eftirfarandi spurninga: A History of Violence
– gat einhver virkilega horft á þessa klisjukenndu
tímavillu frá áttunda áratugnum óhlæjandi? Mynd-
in hefði vart getað orðið stirðari þótt hún hefði
skartað Charles Bronson í aðalhlutverki. Ef það er
rétt sem margir segja, að kvikmyndin marki um-
talsverða framför frá myndasögunni sem hún er
byggð á, getur maður ekki annað en hryllt sig við
tilhugsunina um áðurnefnda myndasögu. Stað-
reyndin er sú að ég man ekki eftir ári sem jafn-
margar framúrskarandi kvikmyndir voru til-
nefndar til Óskarsverðlauna sem mynd ársins, eða
verðlaunahátíð þar sem samkeppnin var í raun
áhugaverð. Og ég man heldur ekki eftir Óskar-
sverðlaunum sem reyndust í raun og veru ágætis
sjónvarpsefni, en sú var raunin í ár og ástæðan var
einföld: Kynnir sem hafði eitthvað að segja og virt-
ist hreinlega ekki nenna að strjúka ofvöxnum
egóum.
Það er svo skrítið með hann Óskar …
’Dagblöð og blogg standa íljósum logum, umræðan
er svo heit og hatrömm.‘
Sjónarhorn
eftir Björn Þór
Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
B
andaríski leikstjórinn, leikarinn, rit-
höfundurinn og flautuleikarinn
Woody Allen hefur átt misjöfnu
gengi að fagna undanfarin ár. Þetta
segir maður í vinsamlegum en dá-
lítið vorkunnsömum tón. Þegar tal-
að er um þennan ágæta meistara er ekkert sjálf-
sagðara en að maður sé kurteis og sýni verðskuld-
aða virðingu. En þegar litast er um nú um mundir í
höfundarverki Allens reynist útsýnið heldur dap-
urlegt; ekki verður lengur hjá því komist að láta
hörð orð falla og varpa jafnvel fram nokkrum eilítið
þungum dómum. Í raun er það hálfgerð þraut fyrir
gamlan aðdáanda að taka síðasta og nýjasta kafla
höfundarverks Allens til umfjöllunar, en þar er átt
við þær kvikmyndir sem hann hefur sent frá sér
síðan á miðjum tíunda áratugnum.
Á þessu tímabili hefur
Allen stöku sinnum staðið
undir væntingum. Oftar en
ekki hafa þó þeir sem
fylgdu kvikmyndagerðarmanninum í gegnum súrt
og sætt á áttunda og níunda áratugnum orðið fyrir
vonbrigðum. Leikstjóri sem einu sinni gerði ekki
vondar myndir (þegar hann skaut framhjá voru
framhjáskotin jafnan áhugaverð) hefur fátt eft-
irminnilegt afrekað á undanförnum árum. Ég geng
jafnvel svo langt að halda því fram að afrakstur Al-
lens í seinni tíð hafi einkum verið reglubundin
framleiðsla á þunglyndislegum vonbrigðum, mynd-
um sem engan sérstakan markhóp hafa haft, hvorki
almennan né þann sem kenna má við harðkjarna-
aðdáendur, og ég myndi ennfremur halda því fram
að hneigð þessi hafi náð slíkum hæðum að maður
eiginlega lítur undan núorðið þegar ný mynd eftir
Woody Allen skýtur upp kollinum, dálítið eins og
maður forðast leiðinlega drukkinn ættingja á ætt-
armóti.
Það tók mig því nokkurn tíma að ákveða að sjá
nýjasta verk Allens, Match Point (Úrslitastigið,
2005), í kvikmyndahúsi. En ég lét mig hafa það, ég
fór og reynslan var athyglisverð því maður neydd-
ist til að líta um öxl og hugleiða feril Allens eins og
hann hefur þróast í gegnum árin. Það var með öðr-
um orðum ýmislegt við þessa mynd sem kallaði á
endurlit, ferðalag í huganum um feril Allens.
Woody Allen viðurkenndi aldrei að hann væri sá
sjóræningi í kvikmyndaarfi Bergmans sem hann í
raun var. En einhvern veginn tókst manni að sam-
þykkja að einn hæfileikaríkasti kómíker Bandaríkj-
anna segði skilið við það sem hann gerði best, en
það var samfélagsádeila framsett með aðstoð abs-
úrdisma, og færi í staðinn að herma eftir sænskum
leikstjóra sem varð þekktur á sínum tíma fyrir að
varpa fram stórum tilvistarlegum spurningum
samhliða því sem hann gaumgæfði smáatriðin í
samskiptum og einkalífi fólks. Þetta var samþykkt
vegna þess að eftirhermuleikurinn stóð undir sér,
ef þannig má að orði komast, í um áratug. Því verð-
ur ekki neitað að Allen var ansi grófur í tilvísunum
sínum og „endurnýtingu“ á Bergman en hann fór
ágætlega með þessa hvolpaást sína. Það sem okkur
var boðið upp á í þessu sambandi var eins konar
„diet“-útgáfa af skandinavískri tilvistarkreppu
(engar kalóríur en svipað bragð). Eins og kannski
var við að búast hafði Allen líka þann hæfileika að
geta fylgt eigin dramatík úr hlaði með drepfyndnu
og oft afar viðeigandi spaugi. Samfélagsháðið
reyndist Allen í blóð borið, það var sama hversu al-
varlegur hann varð, kómíkin hvarf aldrei alveg.
Þess vegna reyndist auðvelt að afsaka takmark-
aðan frumleika þegar að ýmsu öðru kom.
En svo hrundi spilaborgin.
Það er að vísu of langt mál að fjalla svo nokkru
nemi um þá ógæfulegu kvikmyndaslóð sem rekja
má allt aftur til Everyone Says I Love You (Allir
segja að ég elski þig, 1996) og við látum nægja hér
að segja að allveruleg þreytumerki byrjuðu að gera
vart við sig í verkum leikstjórans. Maður getur
deilt um hvaða mynd markar svo botninn, Celebrity
(Frægð, 1998), Curse of the Jade Scorpion (Bölvun
austurlenska sporðdrekans, 2001) eða Anything
Else (Allt annað, 2003). Það sem ekki verður um
deilt er að hver vonbrigðin fylgdu öðrum.
En svo kemur Match Point – mynd sem tilnefnd
er til Óskarsverðlauna, sló í gegn í Golden Globe-
verðlaunakepnninni fyrir nokkru og hefur víða ver-
ið lýst sem langþráðri „endurkomu“ Allens. Svip-
aðar yfirlýsingar hafa svo sem heyrst áður, nú síð-
ast þegar óskapnaðurinn Melinda og Melinda kom
fyrir sjónir áhorfenda í fyrra. Hrifningaraldan um-
hverfis Match Point er þó tilþrifameiri en oft áður
og því verður ekki neitað að orðrómurinn hvatti
mann vissulega til að sjá myndina. Hver gagnrýn-
andinn á fætur öðrum, einkum erlendis, hefur hald-
ið því fram að um væri að ræða bestu mynd Allens í
langan tíma (myndin fékk miður góðar viðtökur
hérna í Morgunblaðinu).
Eins og venjulega hefur Woody Allen stæðilegan
leikarahóp í kringum sig. Jonathan Rhys Meyers
stendur sig vel í hlutverki framagosa og Scarlett
Johansson er fín í dálítið einsleitu hlutverki kyn-
þokkafullrar kvengyðju. Brian Cox er eftirminni-
legur sem auðjöfur. En þetta þarf svo sem ekki að
koma á óvart – það að smala saman úrvalsleikhóp
og nýta hvern og einn til fullnustu hefur verið einn
helsti styrkleiki Allens í seinni tíð. Það sem eink-
anlega hefur vakið athygli í tilviki Match Point er
sú staðreynd að handritsskrif Allens virðast hafa
endurheimt dálítið af gömlu glóðinni, samræður
eru léttar og leikandi en samt alvöruþrungnar.
Gagnrýnendur hafa bent á að formgerðin gangi
upp – og ég held að engin ástæða sé til að draga það
í efa. Ákveðin hugmynd stendur í miðju sögunnar
og framrásin gengur öðru fremur út á að sanna
gildi hennar. Það er svo annað mál að lengi hefur
mátt deila um myndvísi Allens, stundum virðist
hann sjónrænn leikstjóri (Manhattan, Stardust
Memories, Husbands and Wives) en jafnoft virðist
skynbragð hans á kvikmyndalegt rými ekkert sér-
staklega næmt – en flestir virðast sammála um það
að hér sjáum við endurnýjaðan kraft hvað mynda-
töku og sjónræna úrvinnslu atriða varðar. Hefur þá
gamli góði Woody snúið aftur? Ég er ekki viss. Ég
held að hrifningaraldan hljóti að stranda á skeri
sem nefnist Crimes and Misdemeanors (Glæpir og
grikkir, 1989), að minnsta kosti í tilviki þeirra sem
þá mynd hafa séð. Útlitið hefur breyst en innihald-
ið, sagan sem sögð er, er sú sama og í þessari klass-
ísku Allen-mynd, einni af hans allra minnisstæð-
ustu verkum. Hin mikla endurkoma Allens sem
Match Point á víst að vera felst öðru fremur, þegar
upp er staðið, í því að við fáum að fylgjast með
sögulegum leikstjóra leggja sér eitt af sínum fræg-
ari afkvæmum til munns.
Woody Allen RIP?
Nýjasta mynd Woodys Allens, Match Point, hef-
ur fengið góða dóma víða og þykir mörgum hún
marka endurkomu hins eina sanna Woodys All-
ens. Ekki eru þó allir á þeirri skoðun.
Eftir Björn Þór
Vilhjálmsson
vilhjalmsson@wisc.edu
Reuters
Heillum horfinn Woody Allen ásamt Scarlett Johansson sem leikur aðalhlutverkið í Match Point.