Lesbók Morgunblaðsins - 11.03.2006, Blaðsíða 15

Á SÝNINGUNNI er að finna fjölskrúðugt
safn ljósmynda eftir fjörutíu og þrjá blaða-
ljósmyndara sem kepptu sín á milli um
„mynd ársins 2005“ í ýmsum flokkum. Þeg-
ar komið er inn á sýninguna þar sem mynd-
irnar hanga nokkuð þétt saman þá upplifir
maður ákveðna yfirþyrmandi ofgnótt. Ekki
endilega vegna mergðar myndanna heldur
vegna þess hve ríkulegar þær eru af litum,
dýptarskerpu, áhrifaríkri myndbyggingu
eða öðrum þáttum sem grípa athyglina.
Ekki var ég sammála dómnefndinni með
valið á verðlaunamyndunum enda getur
slíkt val ekki verið gert nema á persónu-
legum smekkbundnum forsendum, og eðli-
legt að fólk hafi mismunandi skoðanir. Það
hefði þó verið gaman að fá einhvern rök-
stuðning fyrir valinu til að átta sig á hverju
dómnefndin heillaðist helst af. Í flokki
fréttamynda var vinningsmyndin eftir
Ragnar Axelsson listræn og táknræn
skuggamynd af Davíð Oddssyni að kveðja á
landsfundinum þar sem lesa má orðin „Hátt
ber að stefna“ fyrir aftan hann. Myndin er
að mínu mati góð mynd en ekki góð frétta-
mynd öfugt við tilfinningaþrungna mynd
Brynjars Gauta Sveinssonar frá sama vett-
vangi þar sem Kjartan Gunnarsson kveður
foringjann. Allir í kring eru í uppnámi og
Brynjar nær að fanga þennan atburð og
það tilfinningarót sem honum fylgdi á ein-
stakan hátt. Tímaritamyndirnar eru allar
ákaflega listrænar og eðlilega oftast af
frægu fólki, sviðsetningin í þeim er ákaf-
lega útpæld og haldið dauðahaldi í hug-
myndina um frumleika. Verðlaunamyndin í
þeim flokki er eins og í fréttamyndunum
ekki dæmigerð heldur óvenjuleg og ákaf-
lega listræn enda af listamanninum Rúrí
sem stendur fyrir framan verk sitt og snýr
baki í ljósmyndarann. Í flokknum Daglegt
líf er verðlaunamyndin ekki beint úr dag-
legu lífi eins og fólk leggur skilning í það
hugtak heldur mjög mystísk mynd af mann-
veru í þoku umvafinni ógreinilegri
„regnbogaáru“. Enda má segja að „daglegt
líf“ sem konsept sé umvafið þoku á sýning-
unni sem sést varla glitta í. Af þokumynd-
um (sem hefði getað verið einn verðlauna-
flokkur) er mynd Vilhelms Gunnarssonar
„flogið í þokunni“ verðlaunakandídat vegna
þess hversu dularfull hún er og lýsandi fyr-
ir tíðarandann, þjóðina sem er ekki með
fæturna á jörðinni. Á sýningunni er að
finna margar skoplegar eða launfyndnar
myndir sem sumar hafa orðið til alveg
óvart. Ein þeirra er kostuleg mynd eftir
Valgarð Gíslason af Jóni Ólafssyni og Ein-
ari Kárasyni á blaðamannafundi. Verð-
launamyndin í þeim flokki er af „jólatré á
göngu um Pósthússtræti“ eftir Harald Jón-
asson sem hreyfir ekki við skopskyni mínu
enda skopskyn manna jafnmisjafnt og ann-
að. Nokkrar myndaseríur eru á sýningunni
og verðlaunaserían myndir frá Indlandi eft-
ir flóðbylgjuna miklu eftir Þorkel Þorkels-
son. Nostalgísk fagurfræði þessara mynda
er í hrópandi ósamræmi við tilefnið og
skapar ljúfsárar kenndir sem eru á mörk-
unum að vera viðeigandi. Allar seríurnar
eiga það sameiginlegt að skapa ákveðið
andrúmsloft um viðfangsefnið og tilfinn-
ingin fyrir leikhúslegri sviðsetningu er
ágeng. Jafnvel persónuleg atriði eins og
fæðing í heimahúsi afhelgast frammi fyrir
auga ljósmyndavélarinnar og missa töfra-
mátt þess einlæga. Íþróttamynd ársins eftir
Árna Torfason er ekki hefðbundin íþrótta-
mynd eins og aðrar á sýningunni og við eig-
um að venjast heldur einhvers konar svart-
hvítur ljósmyndaskúlptúr af skautastúlkum
á æfingu. Þessi afstaða dómnefndarinnar í
vali sínu er í takt við það sem er að gerast í
menningu okkar og listheimi. Fyrst flokk-
um við niður hvað er hvað og svo er frum-
legast að tefla fram í einum flokki því sem
ætti að vera í öðrum flokki. Vandamálið hér
er að það var engin flokkur sem hét „list-
rænasta myndin“ eða „frumlegasta myndin“
eða „besta sviðsetning andrúmslofts“.
Landslagsmynd ársins eftir Pál Stefánsson
er ákaflega falleg og minnir á málverk
Georgs Guðna eða Húberts Nóa. „Ljós-
myndarinn er í raun málari nútímans, film-
an er olía og pappír ljósmyndarans er strigi
málarans,“ segir Þorvaldur Örn Krist-
mundsson formaður Blaðaljósmyndara-
félags Íslands í sýningarskránni og eru það
orð að sönnu. Raunveruleiki myndanna býr
í þeim sjálfum en ekki viðfangsefnum
þeirra.
Sviðsetning veruleikans
Þóra Þórisdóttir
Morgunblaðið/Sverrir
Flogið í þokunni Mynd Vilhelms Gunnarssonar er að mati gagnrýnanda ein athyglisverðasta mynd sýningarinnar.
LJÓSMYNDIR
Listasafn Kópavogs
Gerðarsafn
Blaðaljósmyndarafélag Íslands
Sýningin stendur til 12. mars
Mynd ársins 2005
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 11. mars 2006 | 15
Leiklist
Lesbók tók nokkuð upp í sig í síðustuviku þar sem mælt var með óséðri
sýningu á Pétri Gauti en taldi verkefnið
nægilega spennandi eitt og sér til að
mæla með því. Gagnrýnandi Morgun-
blaðsins staðfesti síðan þær væntingar.
„Það var (því) áhyggjufullur aðdáandi
verksins sem settist niður í nýja kass-
anum Þjóðleikhússins á laugardags-
kvöldið og beið óþreyjufullur meðan
mannvirkið var vígt. Yrði þetta enn ein
sýningin þar sem leikstjóri og verk fara á
mis? Þar sem leikstjórinn hefur enga trú
á efnivið sínum, en langar að segja eitt-
hvað sem ekki er að finna í verkinu og út-
koman er flatneskja þar sem hvorki höf-
undur né leikstjóri nær nokkru sambandi
við áhorfendur?
Ónei. Hér gengur allt upp.“
Kvikmyndir
Lesbókin mælir að þessu sinni meðkvikmyndinni The World’s Fastest
Indian sem sýnd er í Háskólabíói. Myndin
skartar Anthony Hopkins í aðalhlutverki,
en leikstjóri hennar er Roger Donaldson
sem á að baki myndir á borð við Thirteen
Days og No Way Out.
Myndin er byggð á sannsögulegum at-
burðum og fjallar um Nýsjálendinginn
Burt Munro sem varði efri árunum í að
endurbæta 40 ára gamalt bifhjól, og lagði
svo í mikla langferð með það í upphafi
sjöunda áratugarins frá Nýja-Sjálandi til
Utah í Bandaríkjunum þar sem hann
reyndi að slá hraðamet á landi. The
World’s Fastest Indian er einstaklega fal-
leg og heillandi mynd, laus við allt ofbeldi.
Hún er bráðskemmtileg og fyndin og hríf-
ur áhorfandann með sér frá upphafi til
enda. Þá hefur stórleikarinn Anthony
Hopkins líklega aldrei verið betri, og er
þá mikið sagt.
Myndlist
Fyrr í vikunni var opnuð sýning áverkum Tuma Magnússonar mynd-
listarmanns í i8 sem ástæða er til að
hvetja áhugamenn um myndlist til að
skoða. Tumi sýnir þar enn og aftur nýja
og frumlega nálgun í myndlist sinni, bæði
hvað varðar efnivið og úrvinnslu, en list-
rænar rætur hans má rekja til hefðar
málaralistarinnar sem hann hefur útfært
með ýmsum hætti.
Eins og kunnugt er starfar Tumi nú sem
prófessor við Konunglegu dönsku listaka-
demíuna. Þar er hann yfir einni málara-
deild skólans og hefur haft frjálsar hend-
ur um uppbyggingu þess náms sem þar
stendur til boða. Tumi sagði í samtali við
Morgunblaðið sl. miðvikudag, að hefðin
hefði bæði kosti og galla „Þar sem hún er
til staðar er oft verið að vinna útfrá henni,
á ferskan og spennandi hátt,“ sagði hann.
„Hér heima, þar sem hefðin er miklu
styttri, er fólkið hins vegar frjálsara að
vissu leyti.“
Tónlist
Bandaríska djasstríóið The Bad Plusheldur tónleika á NASA annað
kvöld. Sveitin hefur vakið gríðarlega at-
hygli um allan heim fyrir frumleg tök sín
á djasstónlistinni en þar hefur sveitin
blandað saman ólíkum stefnum á borð við
raftónlist, gruggrokk, popp og djass. Þá
hefur The Bad Plus einnig vakið mikla at-
hygli fyrir tónleika sína og vilja margir
meina að hér sé á ferðinni eitt þéttasta
tónleikaband heims um þessar mundir en
því var á sínum tíma boðinn samningur
hjá plöturisanum Columbia eftir tónleika
sem tríóið hélt í New York. Samkvæmt
síðustu fregnum eru enn örfáir miðar eft-
ir á tónleikana annað kvöld.
Lesbók
mælir með…
Kvikmyndin Anthony Hopkins er í aðalhlutverki í The World́s fastest Indian.
Lesarinn
A Clockwork Orange eftir Anthony Burgess.
Sögusviðið er England í upphafi 21. aldarinnar þar semþjóðskipulagið er steingeldur og ömurlegur sósíalismi.
Alþýðan býr í andstyggilegum blokkum
þar sem lyfturnar virka ekki og fólk
hættir sér varla út fyrir hússins dyr eftir
að skyggja tekur því þá taka glæpagengi
útúrdópaðra unglinga völdin.
Unglingarnir tala nadsat, slangur sem
byggist að mestu á rússneskuslettum og
er sagan sögð á því máli. Sögumaðurinn
Alex er fimmtán ára og hans helstu
áhugamál eru að ræna, nauðga og fremja
ofurofbeldi með vinunum. Alex lendir í
fangelsi fyrir morð en tekst að losna með
því að fara í meðferð, sem byggist á lyfjagjöf og skilyrðingu,
og á hún að gera hann óhæfan til að fremja glæpi. Það er rík-
isstjórnin sem er að gera tilraunir með meðferðarformið því
hún þarf að rýma til fyrir pólitískum föngum. Þegar Alex
kemur út úr fangelsinu hefst þrautaganga hans fyrir alvöru
því hann hittir fyrir öll fyrri fórnarlömb sín, sem eiga harma
að hefna og að auki eru óbærileg eftirköst af meðferðinni. A
Clockwork Orange kom út 1962 og er ótrúleg fantasía sem
því miður er ennþá raunsönn.
Anthony Burgess var afkastamikill höfundur en auk skáld-
sagna af ýmsum toga skrifaði hann m.a. um bókmenntir,
þjóðfélagsmál og tónlist en hann var líka tónskáld og sér
þess stað í A Clockwork Orange en þó fremur í Napoleon
Symphony sem fylgir formi Eroicu Beethovens. Burgess er
gott dæmi um hve Nóbelsnefndinni eru mislagðar hendur
því hann hlaut aldrei bókmenntaverðlaunin.
Benóný Ægisson
Benóný Ægisson
Dagbókarbrot
Frank, Anne, 1929–1945
Miðvikudagur 10. mars 1943
Elsku Kittý, Í gærkvöldi varð skammhlaup og þar að auki dundi
skothríð til dögunar í morgun. Enn hef ég ekki náð að sigr-
ast á ótta mínum við flugvélar og skothríð og ég læðist upp
í rúm föður míns næstum því á hverju kvöldi mér til hug-
hreystingar. Ég veit að það lætur barnalega í eyrum en
bíddu bara þangað til þú verður fyrir þessu!
Dagbók Anne Frank: lokaútgáfa/Akureyri: Hólar, 1999.