Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.2006, Síða 15

Lesbók Morgunblaðsins - 22.04.2006, Síða 15
Lesbók Morgunblaðsins ˜ 22. apríl 2006 | 15 JOSEPH Kosuth telst einn frumkvöðla hug- mynda- eða konseptlistarinnar á 7. áratug síð- ustu aldar. Í innsetningunni „Auðþekkjanlegur mismunur“ í Vestursal Kjarvalsstaða notar Kosuth texta H.C. Andersens um Nýju fötin keisarans og vísar jafnframt á kaldhæðinn hátt í eigin stöðu í listheiminum. Að sögn skynjaði Kosuth ungur í sögunni ákveðna frelsishug- sjón: keisarinn, slitinn úr tengslum við veru- leikann, er í raun „barnið“ sem býr yfir frelsi. Í verki sínu vinnur Kosuth með textatengsl svo úr verður ný merking. Í svart teppi, sem hylur nánast allt gólf salarins, er ofinn hluti af texta Andersens og sem undirtexti valin brot úr gagnrýni danska heimspekingsins Sörens Kierkegaards og samtímamanns Andersens á verk hins síðarnefnda. Verkið er óður til skáldsins á 200 ára afmælinu og Kosuth leitast við að sýna fram á að gagnrýnin umfjöllun Kierkegaards feli í sér jákvætt mat á verkum Andersens. Kosuth hefur hér brugðið sér í gervi hins barnslega keisara sem tekur sér það bessaleyfi að setja hlutina og sjálfan sig í óvænt samhengi. List er hugmynd sagði Kosuth á 7. áratugn- um. Það er vitneskjan um hugmyndina sem gildir og er sýningargestinum í sjálfsvald sett hversu djúpt hann kafar í texta teppisins, sem lesa má ýmist á dönsku eða í enskri þýðingu. Lesturinn krefst líkamlegrar hreyfingar í tíma og rúmi, enda á milli í salnum, og býður upp á merkingarspuna í ýmsar áttir. Það er ný reynsla að stíga inn á teppalagt gólf á Kjarvalsstöðum en veggir eru auðir. Loftið hefur verið hulið með lérefti og áhrif þess dempuð. Engu að síður hefur innsetning teppisins í þessum sal á sér dálítið þyngslalegt eða mettað yfirbragð þar sem form teppisins ýtir undir „ferkantaða“ og lokaða upplifun. Á sýningu Nikolaj-listasafnsins í Danmörku var þetta verk innsetning í gamalli kirkju þar sem byggingarfræðileg umgjörð myndaði samspil við teppið sem af ljósmyndum að dæma skap- aði tilfinningu fyrir viðeigandi „upplyftingu“. Trúarlegt samhengi á þar einnig snaran þátt og vísar til þess að H.C. Andersen á sér helgan stað í danskri menningarsögu. Innsetningin á Kjarvalsstöðum hefur ekki slíkan sjónrænan meðbyr þó að vissulega hafi listasafninu verið líkt við helgistað. Í textainnsetningunni „Andersen með eigin orðum“ í porti Hafnarhússins nýtir Kosuth sér léttleika hins hvíta og bjarta rýmis og þó þar sé einnig tjaldað yfir, nær verkið töluverðu flugi og „vex“ út í safnrýmið allt og tengist hafinu og fjallasýn útifyrir. Verkið miðlar upplýsingum í anda konseptlistarinnar: þar má á víð og dreif um veggi lesa stuttar, persónulegar tilvitnanir í Andersen sjálfan í hvítum neonljósastöfum, eins konar „spurt og svarað“, m.a. um uppá- haldslit hans og eftirlætisborg o.s.frv. Skáld og listamenn sem Andersen hafði mætur á end- urspegla tíðarandann og danskan menning- arheim. Ólíkt verkinu á Kjarvalsstöðum er gólfið autt en lestur verksins kallar ekki síður á hreyfingu um rýmið. Gluggi inn í portið með ís- lenskri gerð textans á glerinu skapar nýja vídd í verkinu þar sem setningarnar fljóta að því er virðist um allt rýmið: gólf, veggi og loft og blandast dönsku textunum. Innsetningin felur í sér óvenjulega könnun á sambandi tungumáls og sjálfsmyndar og í hljóðlátum einfaldleika sínum er hún áhrifaríkur óður til skáldsins. „Minning: einskonar eyja í tímanum“ segir í ljóði eftir Þorstein frá Hamri. Þessi orð eiga vel við um verk hinna þekktu hjóna Ilya og Emiliu Kabakov „Morgunn, kvöld, nótt …“ í austursal Kjarvalsstaða sem einnig fjallar um ævintýraheim Andersens. Hér fást þau öðrum þræði við hugmyndina um safnið sem helgidóm og leiða sýningargestinn á vit ævintýra og bernskuminninga jafnt í rýmislegum skilningi sem huglægum. Ferhyrnt rými salarins er brotið upp í þrjú aðskilin herbergi sem horft er inn í – í raun sama herbergið um morgun, kvöld og nótt. Í fyrstu mætti halda að um heimsókn á byggðasafn væri að ræða þar sem fortíðin er varðveitt í hæfilegri fjarlægð: við heyrum tónlist í bakgrunni og sjáum tvö mál- verk í klassískum stíl á vegg með lágri pan- elklæðningu en inn um glugga, jafnstóran mál- verkunum, blasir við annars konar þrívíddarblekking: herbergi þar sem er franskur gluggi, skatthol sem veitir tilfinningu fyrir nærveru skáldsins, og fyrir miðju líkan af ævintýraeyju sem komið hefur verið fyrir á stalli. Eyjan er staðleysa sem þó er kunnugleg: fjall þar sem efst trónir kastali en í hlíðunum getur að líta hús, kletta og trjágróður. Fjallið frá ýmsum sjónarhornum er jafnframt mynd- efni málverkanna en þar rís það upp úr flat- lendi. Undir fjallslíkaninu sést kjarni eða upp- spretta sköpunarinnar: hellir þar sem snúast á hringekju ævintýraverur úr sögum H.C. And- ersens, s.s. Þumalína og Litla hafmeyjan, svo sem hverfill í orkuveri – sem einmitt knýr nú sköpunarverk Kabakov-hjónanna og Kosuth. Jafnframt sést í gegnum fjallið og út um glugga inn í næsta herbergi sem tælir gestinn dýpra inn í magnaða veröld blárra fjalla. Segja má að þessi vel heppnaða innsetning fjalli um skáldskap sem blekkingarsmíð: sýningargest- urinn sér í gegnum hana en lætur samt fúslega draga sig á tálar. Óður til Andersens Morgunblaðið/Ásdís Nýju fötin keisarans „Segja má að þessi velheppnaða innsetning fjalli um skáldskap sem blekkingarsmíð: sýningargesturinn sér í gegnum hana en lætur samt fúslega draga sig á tálar.“ Myndin er tekin á sýningu Kosuths, Ilya og Emilia Kabakovs á Kjarvalsstöðum sem stendur til 5. júní. MYNDLIST Listasafn Reykjavíkur Kjarvalsstaðir og Hafnarhús Lífheimur – H.C. Andersen Kjarvalsstaðir og Hafn- arhús Sýningin stendur til 5. júní. Opið daglega frá kl. 10–17. Joseph Kosuth, Ilya og Emilia Kabakov Anna Jóa Leiklist Lesbókin mælir að þessu sinni með Ronjuræningjadóttur í Borgarleikhúsinu. Það er Arnbjörg Hlíf Valsdóttir sem leikur titilhlutverkið og hefur fengið góða dóma fyrir frammistöðu sína. Gagnrýnandi sagði m.a.: „Arnbjörg Hlíf er klárlega hárrétt Ronja, barnsleg, lipur, syngjandi og skemmtileg, Friðrik er líka fínn Birkir, þó hárkollan geri ekki mikið fyrir hann og Þór- hallur Sigurðsson er ábúðarmikill og höfð- inglegur Matthías. Rassálfarnir eru óhemjusætir …“ og þannig mætti áfram telja. Nú er bara drífa sig með börnin. Myndlist Varúð – Grjótskriða heitir sýning Stein-gríms Eyfjörð sem nú stendur yfir í Galleríi 101. Hugmyndin að henni kviknaði er listamaðurinn sá blaðaljósmynd af grjót- hruni á veg sl. vor, en hann segir þeirrar til- hneigingar gæta hjá þjóðinni að „líta á fyr- irbæri eins og grjótskriðu sem verknað lifandi vera og gjarnan í tengslum við hug- myndir um náttúruvætti, tröll og svo fram- vegis“. Hann segist m.ö.o. vera að vinna með „þessa ákveðnu þjóðlegu tilfinningu sem er ennþá svo rík í nútímamanneskjunni“. Þeim sem verða á rúntinum um helgina er einnig bent á einstakt tækifæri til að skoða vatnslitamyndir úr dánarbúi Louisu Matt- híasdóttur, sem sýndar verða í galleríi Kol- brúnar Kjarval við Skólavörðustíg. Kvikmyndir Kvikmyndasafn Íslands sýnir í Bæjarbíóií Hafnarfirði sænsku myndina Ástkon- una (Älskerinnan) frá árinu 1932. Myndin er í leikstjórn Vilgot Sjöman sem lést fyrir skömmu. „Ástkonan var fyrsta mynd hans í fullri lengd en áður hafði hann fengist við skriftir. Hann var undir verndarvæng Bergmans við gerð Ástkonunnar og myndin ber þess nokkur merki, bæði hvað varðar form og innihald. Þó er ekki síður gaman að skoða væg nýbylgjuáhrif sem þarna sjást í fyrsta sinn í sænskri kvikmyndagerð. Bibi And- ersson leikur unga konu og myndin fjallar um ástarþríhyrning; ungu konuna og sam- band hennar við ungan kærasta og eldri elskhuga. Með hlutverk unga mannsins fer Per Myrberg en elskhuginn er leikinn af Birger Lensander,“ segir í tilkynningu frá safninu. Myndin er sýnd kl. 16 í dag og er athygli vakin á því að tal er sænskt og textinn eng- inn. Tónlist Það gerist ekki oft að frumfluttar eru ís-lenskar óperur. Það heyrir því til tíð- inda að í kvöld verður óperan Mærþöll eftir Þórunni Guðmundsdóttur frumflutt – unn- endum íslenskrar óperutónlistar til ómældrar ánægju. Uppfærslan er í Ís- lensku óperunni, en það eru nemendur úr Tónlistarskólanum í Reykjavík sem sjá um flutninginn. Í upplýsingum frá Tónlistar- skólanum í Reykjavík kemur fram að Þór- unn líti á það sem áskorun að spreyta sig á nýju formi. Hún leitaði fanga í íslenskum sagnaarfi og „varð himinglöð þegar [hún] rakst á Mærþallar sögu í safni íslenskra ævintýra“. Lesbók mælir með… Morgunblaðið/Ómar Ronja „Arnbjörg Hlíf er klárlega hárrétt Ronja, barnsleg, lipur, syngjandi og skemmtileg...“ Lesarinn Sendiferðin eftir Raymond Carver. Bjartur, 2004. Fyrir rúmum tíu árum þegar ég var námsmaður íBandaríkjunum var mér gefin bók eftir Ray- mond Carver sem nefnist Where I’m calling from og er safn mjög óvenjulegra smá- sagna. Við lestur þeirrar bókar var eins og ég dytti inn í nýja veröld og mér er óhætt að segja að sjónarhæð höfundar hafi haft afgerandi áhrif á hug- myndir mínar um lífið og þau fræði sem ég var að glíma við. Carver skrifaði tiltölulega fáar smásögur á stuttu ævi- og höf- undarskeiði sínu – hann lést af völdum krabbameins, ef ég man rétt, og ofdrykkju innan við fimmtugt. Flestum sög- um hans má lýsa þannig að þær hafi hvorki upphaf né endi. Lesandinn er staddur í einhverri atburðarás sem höfundur lýsir af næmni og í smáatriðum; sneið- mynd af línu tímans festir augað á einum skurð- punkti sem skiptir máli í sögunni sem verið er að segja. Hann skiptir ekki máli vegna þess að hann sé merkilegri en aðrir heldur einfaldlega vegna þess að hann er viðfangsefni hversdagsins í sögu Carvers. Þegar ég tók mig til og keypti mér allar neon-bækur Bjarts fyrir nokkrum árum gladdi það mig að í röð- inni var að finna frábæra þýðingu Óskars Árna Ósk- arssonar á nokkrum sögum Carvers sem gefnar voru út eftir lát hans. Bókin Sendiferðin eftir Carver hef- ur verið í mínum höndum undanfarna daga og verður það örugglega eitthvað áfram. Sigurður Gylfi Magnússon Sigurður Gylfi Magnússon Dagbókarbrot Úr Ljóra sálar minnar eftir Þórberg Þórðarson, 25. apríl 1914. Loft stórskýjað, suðvestangola og hlýtt veður.Stundum eru ofurlitlar áleiðingar. Eg vann 3 klt. að yrkisefni og 2 klt. að íslenskulestri. Kl. 91/2 til 31/2 um nóttina sat eg samsæti, sem ung- mennafélagar héldu Guðbrandi Magnússyni. Var þar kaffidrykkja, ræðuhöld og flutt kvæði. Þar flutti eg Guðbrandi þrítuga drápu undir fornyrðislagi. Eftir þetta (kl. 12) fór fólk að dansa.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.