Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.2006, Blaðsíða 1

LEIÐ MIÐJU GRÆNNA
Laugardagur 30. 9. 2006
81. árg.
lesbók
VERKEFNI Í UMHVERFIS- OG NÁTTÚRUVERNDARMÁLUM MEGA
EKKI STRANDA Á RÉTTTRÚNAÐI TIL HÆGRI EÐA VINSTRI.
Engin innistæða er fyrir sjálfumgleði eða andvaraleysi af Íslendinga hálfu » 7
Eftir Aðalstein Ingólfsson
adalart@thjodminjasafn.is
Um þessar mundir eru liðinsjötíu ár síðan fjórir hug-umstórir einstaklingar ífinnska hönnunargeir-
anum opnuðu verslunina Artek í
hjarta Helsinki. Þarna voru á ferð
listgagnrýnandinn Nils-Gustav Hahl
(1904–1941), sterkefnuð og smekkvís
kona að nafni Maire Gullichsen
(1907–1990) og arkitektahjónin Aino
Marsio-Aalto (1894–1949) og Alvar
Aalto (1898–1976).
Árið áður, 1935, höfðu þessir fjór-
menningar stofnað félag undir sama
nafni í því augnamiði að tengja sam-
an sjónlistir og tæknihyggju, „art“
plús „tek“. Það markmið var mjög í
anda alþjóðlegs módernisma og þess
finnsk-sænska líberalisma sem þau
voru fulltrúar fyrir, en hvorutveggja
gekk út á að laga framsækna list-
sköpun að þörfum almennings. Eða
eins og segir í metnaðarfullu „maní-
festi“ þeirra: „Að hefja til vegs fram-
sækna lifnaðarhætti og menningu“.
Artek-versluninni var öðru frem-
ur ætlað að markaðssetja húsbúnað
þeirra Alvars og Aino konu hans og
veita brautargengi nýjum hug-
myndum í arkitektúr og húsainn-
réttingum, auk þess að hafa á boð-
stólum húsgögn eftir innlenda og
erlenda hönnuði sem aðhylltust ný
viðhorf.
Velgengni fyrirtækisins fyrsta
áratuginn má ekki síst þakka því hve
samhentir þessir fjórir ólíku ein-
staklingar voru. Alvar Aalto var
frjór listamaður og um leið útsjón-
arsamur þegar kom að tæknilegri
framkvæmd hlutanna. Þótt hann
hafi ekki fundið upp formbeygingu á
trjáviði einn og óstuddur – stundum
gleymist að Otto Korhonen og
smíðaverkstæði hans komu þar
einnig við sögu – þá var það Aalto
sem gerði sér grein fyrir helstu
notkunarmöguleikum formbeyg-
ingar.
Aalto var einnig öflugur tals-
maður nýrra viðhorfa í arkitektúr og
hönnun við opinber tækifæri og ötull
„networker“, fljótur að setja sig í
samband við alla þá sem gátu komið
fyrirtæki hans og finnskri hönnun að
gagni. Við upphaf þriðja áratugarins
höfðu Aalto-hjónin komið sér upp
tengslaneti þar sem var m.a. að
finna arkitektana Walter Gropius og
Le Corbusier og fjöllistamanninn
Lazló Moholy-Nagy.
Á þriðja og fjórða áratugnum var
líka til þess tekið hve Aalto hjónin
voru dugleg að fljúga vítt og breitt
um Evrópu á kaupstefnur og ráð-
stefnur, meðan flestir aðrir ferð-
uðust með bílum eða lestum. Þau
hjón voru einnig fjölmiðlavæn, eins
og það heitir í dag; myndir af þeim
birtust bæði á samkvæmissíðum og
fréttasíðum finnskra blaða, auk þess
sem Alvar skrifaði reglulega frá-
sagnir af skoðunarferðum þeirra ut-
anlands og sendi dagblöðum. Aino
Aalto tryggði þeim hjónum síðan
jarðsamband á heimaslóðum, ef svo
má segja, með hagkvæmri, einfaldri
og stílhreinni hönnun sinni á nytja-
hlutum. » 3
Artek og Aalto
Sjötíu ár liðin síðan Artek-verslunin
var opnuð í hjarta Helsinki
Alvar Aalto Hér á áttunda áratugnum, orðinn heimsþekktur arkitekt.
Reuters
Ekki fangi „Mér hefur aldrei liðið eins og fanga,“ segir Aung San Suu Kyi
sem hefur verið í stofufangelsi í Burma sl. 16 ár vegna skoðanna sinna. » 4
Hvernig veit maður hvaðer list og hvað er ekkilist? Hér áður fyrrtöldu menn sig geta
skilgreint eðli listarinnar, en það
virðist ekki lengur hægt. Það er
orðið sjálfsagt mál að ekkert sem
varðar listina er lengur sjálfsagt
eins og þýski heimspekingurinn
Theodor Adorno orðaði það. Höf-
um við þá engin viðmið lengur til
að vita hvað er list og hvað ekki?
Er listin kannski bara eitthvað sem
stofnanir eins og listheimurinn,
söfn, gallerí og listaverkasalar
ákveða að sé list og markaðssetja
sem slíka? Er listin kannski dauð
vegna þess að hún getur verið hvað
sem er?
Georg W. Bertram er þýskur
heimspekingur sem reynir að
bregðast við vandanum við að skil-
greina list og vakti nýleg bók hans
um list athygli í heimalandi hans. Í
hádeginu á mánudag heldur Bert-
ram fyrirlestur við Háskóla Ís-
lands, í Aðalbyggingu, stofu 207,
um hvernig hægt sé að skilja list.
Hans skoðun er sú að það sé ein-
mitt hið listræna við listina að hún
sé ill skilgreinanleg. Það er ástæð-
an fyrir því að listaverk feli jafnan
í sér staðhæfingu um hvað sé list.
Hins vegar telur Bertram ekki rétt
að spyrja hvað list sé í þeim til-
gangi að finna viðmið til að
ákvarða hvað geti talist listaverk
og hvað ekki. Honum finnst nær-
tækar að spyrja hvaða gildi listin
hafi fyrir okkur. Út frá þeirri
spurningu er hægt að sýna fram á
að hægt er að skilja list sem sjálfs-
þekkingu, sem tilraun til að skilja
okkur sjálf og heiminn betur.
Hvað
er list?
Þýski heimspekingurinn
Georg W. Bertram flytur
fyrirlestur í HÍ
Georg Bertram Spyr hvaða gildi
listin hafi fyrir okkur.