Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.2006, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.2006, Blaðsíða 2
2 LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ lesbók Um vit fram Eftir Önnu Kristínu Jónsdóttur akj@hi.is Hversu margir flettu pappírsblaði ímorgun? Örfáir réttu upp hönd.Hversu margir hafa kíkt á net-miðla í dag? Svo til allir. Hve margir vilja helst af öllu vinna á netmiðli? Þeirri spurningu svarar kannski einn eða tveir játandi og stundum enginn. Hverjir ætla sér að vinna á blaði? Það vilja nær allir. Þessa litlu sögu af fyrsta tíma í blaða- mennskuskóla sagði norskur kollegi minn á samkomu norrænna kennara í blaðamennsku sem ég sótti nýlega í Stafangri. Og margir, sem þar voru staddir, virtust kannast við þessa frásögn og þó ekki sé það án und- antekninga höfðu flestir af þessu áhyggjur. Fyrsta erindið sem flutt var á þessari mætu samkomu bar reyndar svip af norrænni „pro- blematík“. Mætti jafnvel segja að örlaði á angist kennaranna, og beinum áhyggjum af atvinnuöryggi. Erindið hét hvorki meira né minna en: „Hvernig gerum við okkur ómiss- andi?“ Væntingar, markmið og raunveruleiki, menntum við rétta tegund af blaðamönnum eða erum við að mennta fólk fyrir fag sem ekki er til?“ Og það var stutt í áhyggjur hjá kenn- urunum vegna misræmis milli væntinganna og þess raunveruleika sem bíður stúdentanna að loknu námi. Ekki hughreysti það heldur þá sem eru uggandi um framtíð blaða- mennskunnar og blaðamennskuskólanna – og á þeim var enginn hörgull á þessari samkomu – þegar ritstjóri netútgáfu norska blaðsins VG, sem áður hét Verdens Gang, sagðist hafa verið kominn á fremsta hlunn með að segja ungum frænda sínum að gera hvað sem væri annað en að sækja um í hefðbundnum blaða- mennskuskóla, langaði hann til að leggja fyr- ir sig blaðamennsku. Ritstjórinn var ekki sáttur við það sem menn lærðu í hefðbundnu blaðamennskunámi. Blaðamennina verðandi þyrfti að hans dómi að fræða betur um það hvernig almenningur ber sig eftir fréttum, hvað, hvenær og hvar væri lesið, hversu lengi í einu og svo framvegis. Blaðamenn þyrftu að kunna skil á dreifingu og gangast við því að auglýsingar væru ekki bara af hinu illu, held- ur heiðarleg tekjulind. Stúdentarnir ætla svo til allir að helga sig djúpum og ítarlegum greinaskrifum. Þeir ætla að skrifa frásagnir þar sem reynir á stíl- snilldina. Yfirlýst markmið þeirra er að stinga á kýlum samfélagsins með ötulli rann- sóknarblaðamennsku og helst þannig að af- raksturinn verði greinaflokkur, opna eftir opnu þar sem ný sannindi opinberast áhuga- sömum lesendum. En þeir virtust ekki alveg jafn sólgnir í að lesa þessar löngu og ítarlegu úttektir og þá þyrsti í að skrifa þær. Að vísu bentu einhverjir á að þessi vitnisburður væri fenginn svo til á fyrsta degi. Stúdentarnir ættu að hafa háleitar hugmyndir um hlutverk blaðamanna og fjölmiðla yfirhöfuð, og þeir væru líka frá upphafi undir áhrifum af því sem væri viðtekið sem fínni blaðamennska, og skárra væri það nú ef menn ætluðu sér bara að þjóna markaðnum. Það hristu reyndar margir höfuðið undir lestri netritstjórans, en fyrir utan það að skamma blaðamennskukennarana fyrir að rækta grillur og ranghugmyndir hjá stúd- entum, kom hann til að tala um stefnubreyt- ingarnar sem orðið hafa á fjölmiðluninni. Það væri ekki lengur svo að lesendurnir tækju bara við þeim fréttum sem blöðin færðu þeim og skrifuðu í mesta lagi lesendabréf til að gera athugasemdir við fréttaflutninginn. Nú ætti efni frá lesendum miklu greiðari leið inn á síðurnar, þá sérstaklega vefsíðurnar og sambandið við þá væri alltaf að verða meira og meira virði fyrir útgáfuna. Það gæti skipt sköpum, ekki síst þegar stóratburðir yrðu, eða hörmungar dyndu yfir. Því til sönnunar benti hann á að í Noregi hefðu fyrstu fréttir og myndir frá flóðbylgjunni sem skall á Phu- ket-strönd í Taílandi um jólin 2004 birst á vefútgáfu VG. Þær komu úr farsíma lesanda sem sendi þær löngu áður en fréttir eða myndir bárust frá hefðbundnum fréttaveit- um. Og bloggsíður lesenda væru líka gjöfular uppsprettur efnis fyrir VG á Netinu. Lesend- urnir eiga sér sitt svæði, Læsernes VG en með því fylgjast blaðamenn, tína upp fréttir úr blogginu, eða finna umræður sem eiga er- indi til almennra lesenda. En í allri þessari „problematík“ er samt líklega ástæða til að hafa áhyggjur, að minnsta kosti fyrir þá stéttvísu, sem velta vöngum yfir því hvort blaðamennskan sé að hverfa. Þeir eru fleiri, sem lesa VG á Netinu en prentað á pappír, en það vinna miklu færri á netritstjórninni en ritstjórn pappírsútgáf- unnar. Og þó að menn sem aðhyllast pappír haldi að netinnlit og -lestur geti vakið les- endum þorsta eftir meiri og íhugulli umfjöll- un í pappírsútgáfunum virðist það ekki raun- in. Að minnsta kosti fannst ekki eitt einasta tilfelli í nýlegri danskri rannsókn á lestr- arvenjum, þar sem lesandi sagðist hafa rokið til og keypt sér blaðið eftir að hafa lesið stuttu fréttirnar á tölvuskjánum sínum. Morgunblaðið/Ásdís Hverfandi „Ritstjórinn var ekki sáttur við það sem menn lærðu í hefðbundnu blaðamennskunámi. Blaðamennina verðandi þyrfti að hans dómi að fræða betur um það hvernig almenningur ber sig eftir fréttum, hvað, hvenær og hvar væri lesið, hversu lengi í einu og svo framvegis.“ Er blaðamennska að hverfa? »Erindið hét hvorki meira né minna en: „Hvernig gerum við okkur ómissandi?“ Væntingar, markmið og raunveruleiki, menntum við rétta tegund af blaðamönnum eða erum við að mennta fólk fyrir fag sem ekki er til?“ FJÖLMIÐLAR Anna Kristín Jónsdóttir er nýr höfundur Fjölmiðlapistla í Lesbók. Hún er verkefnis- stjóri MA-náms í blaða- og fréttamennsku, félagsvísindadeild Háskóla Íslands. I Í Morgunblaðinu í gær birtust tvær fréttirsem kölluðust skemmtilega á. Á síðu 2 var annars vegar sagt frá nýjum samningi til fimm ára á milli menntamálaráðuneytisins og RÚV um að stórauka framboð á íslensku efni í Sjón- varpinu. Samkvæmt samningnum verður Rík- isútvarpinu gert að styrkja og efla sjónvarps- þátta-, kvikmynda- og heimildamyndagerð með því að kaupa og sýna efni frá sjálfstæðum framleiðendum. „RÚV skuldbindur sig til að gerast kaupandi eða meðframleiðandi að leiknu sjónvarpsefni, kvikmyndum, heimild- armyndum eða öðru sjónvarpsefni og verja til þess að lágmarki 150 milljónum kr. á ári frá og með árinu 2008. Árið 2009 hækkar upphæðin í 200 millj. kr. og verður 250 millj. kr. eftir fimm ár,“ sagði í fréttinni. Þorgerður Katrín Gunn- arsdóttir menntamálaráðherra og Páll Magn- ússon útvarpsstjóri lýstu mikilli ánægju með samninginn og sögðu hann marka tímamót. Og Ágúst Guðmundsson, forseti Bandalags ís- lenskra listamanna (BÍL), tók undir það og sagði að lengi hefði verið beðið eftir breyt- ingum í þessa átt. II En á síðu 19 birtist síðan frétt undir fyr-irsögninni: „Hvar er íslenskt sjónvarp?“ Þar boðar BÍL með Ágúst Guðmundsson í far- arbroddi til fundar í Norræna húsinu í dag, laugardag, en markmið fundarins er að „vekja fólk til vitundar um innlenda dagskrárstefnu í sjónvarpi“, eins og segir í fréttinni. Fríður hópur fyrirlesara ætlar að taka til máls á fund- inum og væntanlega býsnast mikið yfir hörm- ungarástandinu í „íslensku“ sjónvarpi þar sem útlenskt efni, einkum amerískt og enskt, hefur tröllriðið dagskránni. Það er auðvitað alveg hárrétt en nú virðast menntamálaráðherra og útvarpsstjóri hafa orðið fyrri til, og spurningin er hvort samningurinn sem þau undirrituðu muni ekki hafa áhrif á málflutning þeirra sem tala á fundinum í dag. Líklega verður þessum ánægjulega áfanga fagnað en kannski er ólík- legt að fundurinn breytist í einhverja halelúja- samkomu, það eru fleiri sjónvarpsstöðvar á Ís- landi en Ríkissjónvarpið. Reyndar hafa sumar þeirra sýnt ákveðið frumkvæði í íslenskri dag- skrárgerð, bæði Stöð 2 og Skjár einn hleyptu svolitlu lífi í íslenskt sjónvarp á sínum tíma. En það sem þó einkennir íslenska dagskrárgerð þessara sjónvarpsstöðva nú um stundir og síð- ustu ár reyndar er að hún er ekki íslensk, hún er umfram allt endurvinnsla eða eins konar þýðingar á erlendu sjónvarpsefni, nægir þar að nefna raunveruleikaþættina alla. Það sem ekki hefur tekist í fjörutíu ára sögu íslensks sjónvarps er að búa til íslenska sjónvarpshefð með svipuðum hætti og það hefur orðið til ís- lensk útvarpshefð á Gufunni. Neðanmáls Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs- ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins Eftir Ólaf Pál Jónsson opj@khi.is ! Þegar Ísland birtist á lista yfir hinar viljugu þjóðir sem studdu innrás Bandaríkjanna í Írak voru Davíð og Halldór gagnrýndir harðlega. Ákvörðunin var þeirra, hér birtust athafnastjórnmál í hnotskurn, knúin áfram af sterk- um leiðtogum. Þegar Halldór dró sig í hlé sagði hann að ákvörðunin hefði verið afdrifarík en að auðvelt væri að vera vitur eftirá. Á Íslandi hafa orðið framfarir í löggjöf um umhverfismál á síðustu árum, einkum með lögum um mat á umhverfisáhrifum. Nú má ekki hefja framkvæmdir sem hafa meiriháttar áhrif á umhverfið nema að undangengnu mati á umhverfisáhrifum. En stundum mega lögin sín lítils. Fyrir rúmu ári felldi Hæstiréttur Íslands úr gildi úrskurð umhverfisráðherra um að bygging álvers Alcoa við Reyðarfjörð þyrfti ekki sérstakt umhverfismat heldur mætti nota eldra mat fyrir annarskonar ál- ver. Þann tíma sem ekkert umhverfismat var til fyrir álverið var þó hvergi slegið af framkvæmdum. Því var borið við að í gildi væri framkvæmdaleyfi frá Fjarðarbyggð og starfsleyfi frá Umhverfisstofnun, en lögmætt umhverfismat er þó forsenda hvoru tveggja. Og ráðamenn – þeir sömu og höfðu samþykkt lög um mat á umhverf- isáhrifum – blessuðu gang mála. Þegar Skipulagsstofnun gaf jákvætt álit um matsskýrslu Alcoa, sögðu menn: „Sko, það var engin ástæða til að dvelja yfir form- legheitunum.“ Þarna voru athafnastjórn- málin aftur komin. Menn voru glaðir yfir því að sjá verkin tala og vera vitrir eftirá. Stutt álit Gríms Björnssonar jarðeðlis- fræðings rataði að vel athuguðu máli ekki inn á borð alþingismanna þegar frumvarp til laga um Kárahnjúkavirkjun var til um- ræðu. Athugasemdir Gríms voru óþægi- legar fyrir Landsvirkjun sem vildi drífa í virkjuninni, og einnig fyrir ríkisstjórnina sem var enn áfjáðari í framkvæmdina. Grímur færði rök fyrir því að framkvæmd- in væri slælega undirbúin og sagði m.a.: „Minnt er á að til stendur að bora jarð- göng virkjunarinnar með bortækni sem er óþekkt og óreynd hér á landi. Rætt er um leka til jarðganganna og leka úr sjálfu Hálslóni, og áhrif þessa á verktíma, kostn- að og ársafköst virkjunar.“ Athugasemd- um Gríms var svarað á lokuðum fundi hjá Landsvirkjun (og engin fundargerð). Nú er borunin langt á eftir áætlun og kostnaðurinn hefur farið milljarða fram úr áætlun. Einnig hefur þurft að leggja mikla vinnu og kostnað í þéttingu lónsins. Grím- ur sagði að sér virtist verkefnið „illa und- irbúið og alls ekki tækt til ákvarðanatöku“, en ákvörðunin var tekin og verkefnið rekið áfram. Athafnastjórnmálin voru enn ljós- lifandi komin. Nú lesa ráðamenn at- hugasemdir Gríms og yppta öxlum yfir þeim milljörðum sem verkið hefur farið fram úr kostnaðaráætlun og tuldra: „Það er auðvelt að vera vitur eftirá.“ Aðalsmerki athafnastjórnmála er að láta athafnirnar tala en dvelja ekki yfir rökræðum. Í athafnastjórnmálum gegnir rökræðan fátæklegu hlutverki, það sem skiptir máli er meirihluti. En rökræðan, opin og lýðræðisleg rökræða, er ekki bara forsenda þess að ákvarðanir séu teknar í betri sátt við þá sem í hlut eiga heldur er hún leið til að taka betri ákvarðanir – vit- urlegri ákvarðanir. Goethe sagði að vart væri til verri löstur í fari manna en at- hafnasemi um vit fram. Athafnastjórn- málin hefja þennan löst til vegs á sviði stjórnmálanna. Það er rétt sem Halldór Ásgrímsson og fleiri ráðamenn hafa bent á að það er auðvelt að vera vitur eftir á. Og það er sínu auðveldara ef menn rækta lest- ina og leggja sig fram um að vera heimskir fyrirfram. Höfundur er lektor í heimspeki og stjórnarmaður í Náttúruverndarsamtökum Íslands.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.