Lesbók Morgunblaðsins - 30.09.2006, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2006 13
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
Enn er allt í uppnámi í Þýskalandivegna uppfærslunnar á
Idomeno eftir Mozart í Þýsku óp-
erunni í Berlín, en hætt var við eftir
að því var mótmælt að þar sæist af-
höggvið höfuð Múhameðs spámanns.
Ráðamenn í
Þýskalandi
deildu hart á óp-
eruhúsið fyrir að
láta ótta við frek-
ari andmæli og
jafnvel hótanir
um hryðjuverk
stjórna ákvörðun
sinni. Á miðviku-
daginn hófst ráð-
stefna í Berlín,
sem markaði
upphaf samræðu
milli þýskra embættismanna og leið-
toga múslima um leiðir til að aðlaga
þær þrjár milljónir múslima sem búa
í Þýskalandi betur að samfélaginu.
Flestir múslimar þar í landi eru
Tyrkir. Til að slá á reiði á bága bóga
sagði Schäuble eftir fundinn, að hann
og þátttakendur á fundinum hefðu
viljað fara saman á sýningu verksins,
til að lægja öldurnar og senda þeim
sem hafa deilt ákveðin skilaboð.
Múslimar í Þýskalandi eru um 3
milljónir, og flestir þeirra eru Tyrkir.
Það hefur gleymst í allri um-
ræðunni um þessar deilur að Mozart
var sjálfur einn mesti aðdáandi tyrk-
neskrar tónlistar um sína daga, og
var brautryðjandi ásamt Haydn í því
að lauma áhrifum úr tónlist múslima í
klassíkina. Janissarasveitir Ottóm-
anveldisins – lífvarðasveitir soldáns-
ins báru þessa tónlist til Evrópu.
Besta dæmið er auðvitað óperan sem
frumsýnd var í Íslensku óperunni í
gærkvöldi, Brottnámið úr kvenna-
búrinu, en auk hennar nægir að nefna
píanógullmolann Rondo alla turca –
Rondó í tyrkneskum stíl, úr píanó-
sónötu í A-dúr.




Ífyrradag var tilkynnt hverjir hlytuGramophone-verðlaunin bresku,
sem tónlistartímaritið virta, Gramop-
hone, veitir, í
samstarfi við
útvarpsstöðina
Classic FM.
Verðlaunin
þykja jafnast á
við Ósk-
arsverðlaunin í
kvikmyndum.
Það var hljóm-
sveitarstjórinn
Claudio Ab-
bado sem
hreppti verð-
laun fyrir bestu plötu ársins, en þar
stjórnar hann Berlínarfílharmóníunni
í sjöttu sinfóníu Mahlers.




Langlífasta samstarf Norður-landanna er vafalítið í tónlist-
inni, en á fimmtudaginn hefjast í
Reykjavík Nor-
rænir mús-
íkdagar, tónlist-
arhátíð, sem
haldin hefur verið
sleitulaust frá
1888 og jafnvel
lengur, ef með eru
talin norræn
söng- og kóramót
sem voru forveri
hátíðarinnar. Á
hátíðinni verða
flutt ný og nýleg verk eftir flest
fremstu tónskáld Norðurlanda.
Það hefur alltaf verið sérstakt við
þessa hátíð, hve mörg tónskáld hafa
sótt hana, en auðvitað er það ekkert
gefið að tónskáld mæti á alla tónleika
þar sem verk þeirra eru flutt.
Flutningurinn á Eddu eftir Jón
Leifs verður viðburður sem ómögu-
lega má missa af. Þegar nótur Jóns
að verkinu eru skoðaðar undrar eng-
an að flutningur þess hafi þótt
óárennilegur á sínum tíma, þvílíkan
nótnamassa sem þar er að finna, í
smágerðri og þéttri rithönd Jóns. En
nú er búið að fara í saumana á verk-
inu og koma því í tölvutækt form, og
ekki eftir neinu að bíða.
TÓNLIST
Mozart
Claudio Abbado
Jón Leifs
Eftir Jón Agnar Ólason
jonagnar@mbl.is
Tónlist fyrri helmings 9. áratugs síðustualdar, hin svokallaða „eighties“ músík,hefur fengið uppreist æru undanfarinmisseri eftir að hafa verið aðhláturs-
efni í áravís. Við sem vorum komin til vits og
ára í tæka tíð til að missa ekki af þessu sér-
stæða tímabili vitum sem er að áratugurinn gaf
af sér, eins og önnur sértæk tímabil í tónlistar-
sögunni, afbragðsefni í bland við brottkast,
eins og gengur. Eins-smells-undur á borð við
Blancmange, Naked Eyes og Flock Of Seagulls
í bland við gildandi listamenn svo sem Human
League, Ultravox og Japan. Síðastnefnda sveit-
in hefur reyndar furðu lítið ratað í umræðuna í
seinni tíð, líklega vegna þess að metnaðurinn
og tilraunastarfsemin var talsvert meiri á þess-
um bæ en hjá flestum samtímalistamönnum.
Enda er það svo að helsta skífa sveitarinnar,
Tin Drum, er langt því frá að vera léttmeti.
Öðru nær.
Forsprakki Japan var David Sylvian, tví-
mælalaust einn áhrifamesti tónlistamaður tíma-
bilsins. Hann samdi enda öll lögin á Tin Drum
sem kom út 1981 rétt eins og Dare, bauta-
steinn Human League, en þessar tvær af-
bragðsskífur lögðu að mörgu leyti línurnar fyr-
ir vestræna poppmúsík næstu árin á eftir. Tin
Drum hefur þó til að bera talsvert meiri
dirfsku og engir augljósir útvarpssmellir á
borð við Don’t You Want Me og Open Your
Heart sem skreyttu áðurnefnda Dare. Þess í
stað er þema Austurlanda fjær gegnumgang-
andi, kínversk málmgjöll og marimba krydda
taktinn auk þess sem helft laganna er krydduð
með kínverskum blásturs- og strengja-
hljóðfærum. Þá bera tvö af bestu lögum plöt-
unnar nöfnin Visions Of China og Cantonese
Boy. Engu að síður er tónlistin þvottekta eitís,
mátulega kuldaleg, sjálfsörugg og langflest
lögin samin í moll. Og áhrifin sem skífan hafði
má greina meðfram því sem hlustað er; John
Taylor, bassaleikari Duran Duran, hefur vafa-
laust tekið niður punkta þegar hann heyrði
fyrst fönkaðan bassaleik Mick Karn. Söngstíl
Sylvian má líka greina sem bergmál í röddum
Robert Smith, Simon Le Bon og fjölmargra
minni spámanna sem gerðu það gott fyrir þess-
um 20-25 árum síðan, og stíllinn allur í útsetn-
ingum og hljóðfæraleik er einfaldlega samnefn-
ari yfir fjölmargt sem kom út í kjölfarið; það
dylst engum sæmilega sjóuðum eitís-hlust-
endum.
Tin Drum, þetta langbesta verk sveitarinnar,
reyndist vera svanasöngurinn þegar til kom.
Eins gott, segja sumir, því sé mið tekið af því
sem Japan hafði áður sent frá sér verður að
teljast ólíklegt að snilldin hefði verið end-
urtekin. Sveitarmeðlimir hófu hver um sig
sólóferil í kjölfar þess að sveitin lagði upp
laupana, og svo sem við var að búast reyndist
höfuðpaurinn Sylvian farsælastur upp á eigin
spýtur. Eftir hann liggja nokkrar afbragðs-
skífur og vann hann þær á stundum í slagtogi
við listamenn á borð við Robert Fripp og Ryu-
ichi Sakamoto. En vilji óharðnaðir eitísgrufl-
arar komast að því hvernig poppmúsík af
ferskustu sort hljómaði á því herrans ári 1981
þá er Tin Drum með Japan kjörgripur til þess
arna. Skal í því sambandi sérstaklega bent á
viðhafnarútgáfu sem kom út 2003 í laglegu
boxi ásamt fjögurra laga aukadiski.
Eitís fyrir lengra komna
POPPKLASSÍK
Eftir Atla Bollason
bollason@gmail.com
U
ndirritaður varð þeirrar gæfu að-
njótandi að sjá Jens Lekman á
tónleikum í New York um mitt
sumar. Jens, sem semur sína
músík venjulega einsamall með
gítar og hljóðsmala sér til hjálp-
ar, kom fram með svölustu hljómsveit sem ég hef
augum litið: sex sænskar meyjar – hvítklæddar
frá toppi til táar – blésu í lúðra, lömdu húðir og
sungu sem mest þær máttu. Með slíkan varn-
arskjöld gat ekkert farið úrskeiðis hjá hinum
hægláta en heillandi Jens Lekman. Tónleikarnir
risu hæst þegar Jens hafði leikið nokkur lög í röð
án hljómsveitarinnar og sveitin bættist síðan við
með algjörlega óvæntum lúðrablástri utan úr sal.
Hann lauk tónleikunum á órafmagnaðri (og þá
meina ég án hljóðkerfis og alls) útgáfu af „Maple
Leaves“ þar sem tilfinningarnar virtust ætla að
bera manninn ofurliði og hann þurfti að grípa til
móðurmálsins. Lagið er mikill stuðslagari á upp-
töku, drifið áfram af frábærum danstakti og syk-
ursætum strengjum. Í lágstemmdari útsetningu
eins og þeirri á tónleikunum er sársauki ljóðmæl-
andas sem neitar að horfast í augu við sam-
bandsslit enn áþreifanlegri, og orðaleikurinn sem
lagið snýst kringum („she said it was all make be-
lieve, but I thought she said maple leaves …“)
kemur jafnframt sterkar í ljós svo brosið er aldrei
langt undan.
Í myndbandinu við „Rent a wreck“ er ekki ann-
að hægt en að kíma þegar annar sveitarmeðlima
situr með textablað fyrir framan sig og notar yf-
irstrikunarpenna til þess að fylgja laginu eftir
sem því vindur fram. En textinn samanstendur að
hálfu af „ba ba ba“ og því ekki mikið að muna!
Þetta er eitt dæmi um þann gáska og húmor sem
einkennir hrátt unglingapopp Suburban Kids
with Biblical Names. Nafnið vísar líklegast í
drengina sem skipa sveitina, þá Peter og Johan
sem taka allt að sögn heima hjá góðviljuðum for-
eldrum Peters. Þeir eru sannkallaðir út-
hverfadrengir, börn skandinavíska velferðarsam-
félagsins, og hafa nýtt góðærið til þess að senda
frá sér tvær stuttskífur sem nefnast #1 og #2,
sem þeir fylgdu eftir með breiðskífunni (og gleði-
gjafanum) #3. Lög gulldrengjanna eru nokkuð
misjöfn að gæðum, en ég treysti mér til að mæla
einnig sérstaklega með laginu „Guns’n’ammo.“
Söngrödd Söruh (sem skipar sveitina El Perro
del Mar alein) hljómar barnaleg og saklaus í
fyrstu, en við nánari hlustun má greina mikla sorg
og ófullnægju. Þegar þannig er sungið yfir moll-
hljóma leysist bókstafleg merking textabrotsins
„come on over baby, there’s a party going on / be-
ba-be-bop-a-lula“ algjörlega upp og allskyns und-
irtónar fara að óma. Það er því kaldhæðnin í við-
laginu við „Party“ sem grípur hlustandann ofar
öðru, og sama máli gildir um hið frábæra
„Candy“. Í báðum lögum minnir frágangurinn á
tónlist Julee Cruise sem söng upphafsstefið í
Twin Peaks þáttunum um árið: mikill ómur og
bergmál, og lagt upp úr því að skapa draum-
kenndan hljóm. Kassagítarinn er þó alltaf til stað-
ar og Sarah því aldrei svo fjarri hefðbundnum
poppslóðum að þeir þröngsýnni fælist. Vísanir í
stúlknapopp sjötta áratugarins eru líka áberandi
hvað röddun varðar og að því leyti minnir Hundur
hafsins á hinar ensku Pipettes.
„We’re from Barcelona“ –
I’m from Barcelona
„Tuttuguogníu!?“ Já, það eru 29 meðlimir í I’m
from Barcelona – og við sem höfðum aldrei séð
stærri popphljómsveit en Benna Hemm Hemm!
Sveitin varð svo heppin að fá jákvæðan dóm hjá
einu áhrifaríkasta vefriti heims, Pitchfork Media,
svo næstu mánuðir verða eflaust viðburðaríkir hjá
krökkunum – þ.e.a.s. ef einhver tónleikahaldari
sér hag sinn í því að greiða fyrir flutning á þrjátíu
manns auk hljóðfæra. Það sem er nokkuð merki-
legt við þessa risavöxnu poppsveit er að útsetn-
ingarnar eru ekki mikið flóknari en gengur og
gerist hjá fimm manna grúppum. Í „We’re from
Barcelona“ er t.a.m. ekki annað að finna en tvær
ofureinfaldar laglínur sem eru endurteknar trekk
í trekk í sléttar þrjár mínútur. Þessar línur eru
síðan leiknar á allskyns blásturshljóðfæri, slag-
verk, og sungnar af tug manna. Það er auðvelt að
spyrja sig til hvers öll fyrirferðin sé – en það er
mikilvægara að spyrja sig hvers vegna ekki.
„Young Folks“ – Peter Björn and John
Greinarhöfundur virðist sem betur fer ekki vera
einn í heiminum þegar kemur að því að telja þetta
lag til bestu laga ársins og varð svo heppinn að
heyra lagið óma á kvölddagskrá annars hvors X-
ins fyrir skemmstu. Þá hafði lagið ómað trekk í
trekk í viðtækjum vinnufélaganna um nokkurt
skeið, og ekki að ástæðulausu: Fönk-skotnar
trommur, óskiljanlega grípandi blístur, og dúett-
inn milli aðalsöngvarans kvefaða Peter og gesta-
söngkonunnar þokkafullu Victoriu Bergsman (úr
hljómsvetinni The Concretes) mynda ótrúlega fal-
legt og ofar öðru skemmtilegt popplag – þarfa
áminningu um hverju popptónlist getur áorkað sé
farið rétt að. Lagið er af nýútkominni skífu Peters
Björns og Johns, Writer’s Block, sem er alveg frá-
bær í heild þótt langhæst sé risið í „Young Folks.“
Þetta er að sjálfsögðu einungis stutt upptalning
á því helsta, hér hefði líka mátt nefna „I’m Really
Sorry“ með Loveninjas og mögulega eitthvað með
sveitinni Love is All sem mun sækja landið heim á
Airwaves. Áhugasömum er bent sérstaklega á út-
gáfuna Labrador í Svíþjóð sem virðist vera fremst
á sviði sænskrar jaðarpoppmenningar.
Sænska poppbyltingin
Þegar farið er yfir bestu lög síðustu mánaða í
huganum kemur í ljós að það er eitt sem bindur
þau öll saman – nefnilega þjóðerni. Staðreyndin
er sú að besta popptónlist ársins 2005 – 2006 er
meira og minna sænsk. Svíarnir teygja sig í ýms-
ar áttir, snertifletirnir eru nokkuð margir, en
lögin eiga það öll sameiginlegt að vera einhvers
konar jaðarpopp; auðmelt popptónlist sem nær
fyrir einhverjar sakir ekki eyrum fjöldans. Hér
verður gerð tilraun til að deila þessari tónlist
með fleirum og boða þannig sænsku byltinguna.
Jens Lekman Greinarhöfundur á vart orð til að lýsa tónleikum Lekmans í New York um mitt sumar.