Lesbók Morgunblaðsins - 28.10.2006, Blaðsíða 2

Lesbók Morgunblaðsins - 28.10.2006, Blaðsíða 2
2 LAUGARDAGUR 28. OKTÓBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ lesbók Bless, Co- coa Puffs Eftir Sigurbjörgu Þrastardóttur sith@mbl.is Eftir Önnu Kristínu Jónsdóttur akj@hi.is Þ að er kosningavetur framundan. Ég held að meðallesandi, -hlust- andi eða -áhorfandi íslenskra fjölmiðla geti ekki velkst í nokkrum vafa um það. Þetta er búið að segja okkur öllum nokk- uð oft í haust, búið að margboða tíðindin áður en þau verða. En nú er veturinn kominn, af honum liðin vika samkvæmt almanaki og fylgi- fiskar opins og lýðræðislegs þjóðfélags gera rækilega vart við sig. Prófkjörin færa okkur forsmekkinn af kosningaáróðri og auglýsing- um stjórnmálaflokkanna. Samt eru sumir kjós- endur bara rétt búnir að losa sig við pappírs- kúfinn frá því í sveitarstjórnarkosningunum í vor. Þegar menn berjast um sæti á framboðs- listum reyna þeir að sjálfsögðu að sýna sig í sem bestu ljósi og í innanflokksbaráttu ber lít- ið á neikvæðum auglýsingum. Við kynnumst því mæta fólki sem býður sig fram til starfa þjóðinni til heilla. Þess hefur þegar verið getið á síðum blaðanna í látlausum fréttum um að menn stefni á eða sækist eftir sætum mishátt á listum. Framboðið er reyndar svo mikið og umgjörðin svo pen að ekki er ljóst fyrr en langt er liðið á dálkinn í hvaða kjördæmum og fyrir hvaða flokka menn vilja skeiða fram. Þessir penu eindálkar hafa rammað inn frétta- síðurnar undanfarnar vikur en senn verða sauðirnir skildir frá höfrunum. Nóg er að gera hjá hönnuðum, prentvélum og dreifendum. Auglýsingar í blöðum og á neti sem og kynningarrit frambjóðenda hafa verið áberandi að undanförnu. Að sjálfsögðu sýna menn sínar bestu hliðar. Allt vel meinandi fólk, víðsýnt og vel menntað, lífsreynt og um- hyggjusamt, fyrir nú utan það að vera brosmilt með afbrigðum. Allir ætla að beita sér fyrir bættum kjörum barnafólks, fjölskyldufólks, eldra fólks, skólafólks og almennings. Þeir ætla líka að renna traustum stoðum undir menntakerfið, heilbrigðiskerfið og velferðar- kerfið. Þeir vilja vernda náttúruna um leið og nýta skal auðlindir skynsamlega, láta verkin tala, tryggja jafnrétti og jöfn tækifæri, ein- beita sér að atvinnumálum, efnahagsmálum, samfélagsmálum, menntamálum og umhverf- ismálum. Efla, skapa, auka, bæta, tryggja, virða, virkja, nei kannski ekki virkja, það er ekki víst að sú sögn sé heppileg í ímyndarsmíð- inni, hún gæti falið í sér vísun í deilur og átök. Auglýsingar allra frambjóðenda eru afskap- lega jákvæðar og greinilega ekki talið heppi- legt að ráðast beint að keppinautunum í gegn- um þær. Það hefur líka sýnt sig í erlendum rannsóknum að grimmilegar og neikvæðar auglýsingar ýta frekar undir samúð kjósenda með frambjóðendum sem ráðist er að og andúð á þeim sem að þeim standa. Fræg eru djöfla- augun sem breskir íhaldsmenn skreyttu Tony Blair, formann Verkamannaflokksins, með í kosningum 1997. Þeir sem bjuggu til þá aug- lýsingu töldu hana hafa skilað sínu og vel það. Svo mikið var um hana fjallað og hún svo víða birt að þar fékkst fimm milljón punda umfjöll- un fyrir rúmlega hundrað þúsund punda fjár- festingu en hún skilaði íhaldsmönnum ekki á valdastóla. En það er um þetta eins og svo margt að rannsóknirnar vísa til beggja átta. Í Banda- ríkjunum eru menn vissir um að á lokaspretti í kosningabaráttu dugi ekkert betur en skít- kast, og þar eru líka til rannsóknir félagsfræð- inga sem benda til þess að kjósendur muni frekar eftir neikvæðum auglýsingum en upp- byggilegum og þær neikvæðu taldar líklegri til áhrifa. Auglýsingarnar gagnast þó best ef ein- hverjir aðrir en frambjóðendur eða kosninga- stjórar eru ábyrgir fyrir birtingu. Það voru því ekki kosningastjórar George Bush Banda- ríkjaforseta, heldur hópur gamalla hermanna sem höfðu þjónað samtímis John Kerry í Víet- nam, sem stóð að auglýsingum þar sem rýrð var kastað á hermennskuferil Kerrys í síðustu forsetakosningum vestra. En það má beita ýmsum meðölum og sum- um heldur ísmeygilegri en að ráðast beint framan að andstæðingum. Í stjórnmálum er netið farið að skipta miklu og er það oft fyrsta stopp þegar leita á upplýsinga um menn og málefni. Það gera menn oftar en ekki með því að „gúgla“ viðkomandi, það er, skrifa inn í leit- arvélina Google og sjá hvað upp kemur. Í vik- unni fréttist af því að vestanhafs væru and- stæðingar Repúblikana að möndla með leitar- vélina. Þegar leitað er að nöfnum frambjóð- endanna sem spjótum var beint að koma greinar sem sýna þá í neikvæðu ljósi efst á list- anum sem birtist. Þetta má segja að sé svipuð aðgerð og sú sem leiddi til þess að þegar menn gúgla orðin „miserable failure“ þá birtist efst ævisaga Bush forseta. Framundan er kosningavetur og kosninga- vor með öllu því sem fylgir. Enn höfum við ekki séð jafnneikvæðar og persónulegar aug- lýsingar og sjást austan hafs og vestan og von- andi verður ekki breyting þar á. Auglýsingar flokkanna einkennast af almennum yfirlýs- ingum sem enginn getur verið ósammála. Þó að við kærum okkur ekki um skítkast vaknar samt oft sú spurning hvort ekki megi draga úr slagorðum sem eru svo alltumfaðmandi að þau segja minna en ekki neitt? Auglýsingar og stjórnmál » Þó að við kærum okkur ekki um skítkast vaknar samt oft sú spurning hvort ekki megi draga úr slagorðum sem eru svo alltumfaðmandi að þau segja minna en ekki neitt. FJÖLMIÐLAR AP Neikvæðar „Enn höfum við ekki séð jafnneikvæðar og persónulegar auglýsingar og sjást austan hafs og vestan og vonandi verður ekki breyt- ing þar á.“ Þessi auglýsing kom úr herbúðum Kerrys í aðdraganda forsetakosninganna 2004. Bush er beðinn um að halda sig við málefnin. I Í tilefni af ádeilu á Námsgagnastofnun fyrirað fjalla um hófdrykkju í samræmdu prófi fyrir þriðjubekkinga skal hér birt vísa eftir Bjarna Jónsson frá Gröf sem var úrsmiður á Akureyri á síðustu öld: Þessi minnimáttarkennd er meiri plágan, sagði Bjarni, saup einn til og síðan lá hann. Bjarni hefur þó líklega ekki verið jafn mikill hænuhaus og músin sem vikið var svo óvarlega að í prófinu. Fyrir utan að hófdrykkja er alger- lega afstætt hugtak, hófdrykkja eins getur verið annars manns ofdrykkja: … saup einn til og síð- an lá hann. Þetta rifjar reyndar upp söguna af Jóni nokkrum austur á landi sem kunni sér ekk- ert hóf í drykkju og dó iðulega fyrir allar aldir enda aldrei kallaður annað en Jón heitinn. En það er önnur saga. II Vísa Bjarna Jónssonar í Gröf er birt í Ey-firskum skemmtiljóðum sem nýlega komu út hjá bókaútgáfunni Hólum. Björn Ingólfsson safnaði efninu en áður hafa Hólar gefið út Skag- firsk skemmtiljóð í þremur bindum og Austfirsk skemmtiljóð. Og til þess að undirstrika afstæði hófdrykkjunnar þá má benda á að ýmislegt kann að spila inn í umgengni manna við áfenga drykki. Þegar áfengi var hækkað um hvorki meira né minna en 30% í júní 1975 orti Jón Bjarnason bóndi í Garðsvík á Svalbarðsströnd þessa vísu: Snauður bjáni raunir reynir, ráfar um og þráir vín. Núna geta auðmenn einir orðið vitlaus drykkjusvín. Á rétt rúmlega þrjátíu árum hefur fátt breyst í þessum efnum, enn geta snauðir bjánar sem ekki kunna á peninga ráfað um og þráð vín því þeir hafa örugglega ekki efni á því að kaupa það. III Ástæðan fyrir þessari hörðu verðlags-stefnu Ríkisins er augljós, litlar húsamýs með hænuhausa hafa ekkert með of mikið vín að gera, þær tapa bara vitinu eins og Kristján Helgi Benediktsson málari á Akureyri einhvern tímann á síðustu öld: Vín á borðum var hér nóg, vitinu hef ég glatað. Gegn um svona glasaskóg get ég aldrei ratað. Neðanmáls Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs- ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins ! Síðsumars. Fólk er í útilegu. Í morgunverðinn í birkirjóðrið mætir einn með Cheerios-pakka, mjólk og djúpar skálar, allan pakkann. – Tekurðu Cheeriosið með út á land? – Já, ég fæ mér aldrei annan morgunmat. Ég fékk þetta m.a.s. sent út, þegar ég var í náminu. Fékkst hvergi í búð- um. – Já, alveg rétt. Ég man að frænkur mín- ar í Hollandi létu alltaf senda sér Cocoa Puffs um jólin. – Stemmir. En af hverju er þetta hvergi til nema hér? – Ég veit það ekki. Við erum bara svona amerísk. – Já, auðvitað, þetta er allt amerískt. General Mills. Af hverju erum við meira amerísk en evrópsk? – Það er herinn, maður. Kom með næl- onsokka og tyggjó og allan ameríska lúx- usinn, ha. – Já, auðvitað, það er herinn. – Og svo er hann bara á förum! – Já, pældu í því. Og tekur Cocoa Puffsið með. – Það verður nú eftirsjá að því. – Segðu. Ætli maður verði þá bara að snúa sér að hafragrautnum … – Ég ætla allavega að hamstra Cheer- iosið. Og þó, ætli það þýði nokkuð … – Hugsið ykkur, svo fara allir amerísku bílarnir. Það verður nú sjónarsviptir. – Já, og tyggjóið. Hvað eru þeir eiginlega að spá, að kalla herliðið heim? Ég meina, getum við lifað hérna án nælonsokka og Ca- mel og hnetusmjörs, ég var nú kominn upp á lagið með hnetusmjörið. – Þetta verður skrýtið, óneitanlega. Hálf- tómlegt. – Spurning hvort þeir rífa upp Keflavík- urflugvöll, voru það ekki þeir sem lögðu brautirnar? – Og hvað, verður Leifsstöð þá bara eftir úti á víðavangi, með rana út í tómið? Ji. Mér finnst nú samt mesti léttirinn ef hjólhýsin hverfa, er það ekki eitthvað sem Kaninn kom með, svona hyskishús á hjólum. – En litasjónvarpið, haldiði að það fari líka? – Tvímælalaust. – Guð, við verðum komin á algjöran byrj- unarreit hér aftur. Ég áttaði mig ekki á að þetta væri svona víðfeðmt. Og amerísku rúmin, ég á svoleiðis, fer ég þá bara á legu- bekk aftur? – Ja, þú getur kíkt í Ikea, eru þeir ekki sænskir? – Jú. En það er samt eitt gott, að losna við allar Hollywood-myndirnar úr bíó. Þá verður kannski loksins pláss fyrir evr- ópskar myndir, asískar myndir, alls konar þið vitið, svona listrænar myndir, sem við fáum aldrei að sjá hérna. – Verður þá ekki sýnt frá Óskarnum? – Jú, jú, í svart-hvíta sjónvarpinu þínu. Við hættum náttúrlega ekki að fá heims- fréttirnar. – Nei, en hættum við samt ekki að halda með þeim? – Hverjum, Ameríkönunum? Við höfum aldrei haldið með þeim. – Víst. Eða ég allavega. Maður heldur með þeim sem færir manni nútímann. – Og tekur hann frá manni aftur?! Ég held nú síður. Ég meina, börnin mín æfa körfubolta, þeir komu með hann, ekki satt? Hvað á ég nú að segja þeim, fyrst þeir taka hann með sér heim. – Heyrðu, réttu mér aðeins Cheerios- pakkann. Hvað er aftur í þessum andskota? Getur maður ekki bara reynt að búa þetta til sjálfur. – Já, einmitt, rista hafra og eitthvað. Ertu bilaður? – Nei, ég meina, ef þetta er að hverfa úr hillunum verður maður að gera eitthvað. Ætlarðu að hætta að borða morgunmat? Svelta til dauðs? – Uh, nei. Ég hérna … – Nei, ég hélt ekki. Taugaveiklun er þetta í ykkur, fólk.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.