Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.2006, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. DESEMBER 2006 13
FÍASÓL á flandri er þriðja bókin um fram-
takssömu stúlkuna Fíusól, reyndar sú fjórða
ef föndur- og leikjabókin Ferðabók Fíusólar
er talin með.
Fíasól er átta ára og býr við
mikið ástríki í Grænalundi í
Grasabæ með foreldrum sínum,
systrunum Pippu 12 ára og
Biddu 16 ára og tveimur kjölt-
urökkum. Fjölskyldan á heima í
einbýlishúsi, þau ferðast tölu-
vert og Fíasól spilar í lúðrasveit.
Pabbinn vinnur ótrúlega mikið
og kemur seint heim en mamm-
an situr gjarna við tölvu í eld-
húsinu. Hún er alltaf til taks fyr-
ir dæturnar og oftast til í
einhver skemmtilegheit þótt
hún eigi það til að nöldra yfir
úfnu hári dótturinnar eða pirra
sig á draslinu sem henni fylgir.
Allt er reynt að hafa innan skyn-
semismarka á heimilinu, hvort
sem um er að ræða sælgætisát eða vökur
frameftir.
Fíasól er grallari sem sver sig um margt í
ætt við þær stelpur barnabókmenntanna sem
eru alvöru gerendur. Fræðimenn hafa bent á
að slíkar stúlkur séu í raun ekki margar,
flestar stúlkur barnabóka eru áhorfendur að
atburðum, auk þess sem drengir voru, og eru
kannski enn, ríkjandi aðalpersónur í þessum
bókum. Fyrirmynd þessara framkvæmda-
glöðu stúlkna er mögulega Anna í Grænuhlíð
eftir L.M. Montgomery, en fyrsta bókin um
hana kom út 1908. Vitað er að Astrid Lind-
gren hélt mikið upp á bækurnar um Önnu og
Lína langsokkur og Ronja ræningjadóttir
minna talsvert á hana. Líkt og þessar sögu-
persónur tekur Fíasól málin í eigin hendur.
Hún svarar fullum hálsi, er ekki feimin við
fullorðna og hikar ekki við framkvæmdir,
hvort sem hún ákveður að safna dóti til að
selja til styrktar bágstöddum eða taka þátt í
netleik þar sem tiltekt og matseld á heimilinu
er í vinning. Fíasól lýgur líka blákalt að trú-
gjarnri frænku sinni sér til skemmtunar, líkt
og Viðfjarðar-Skotta gerði á sínum tíma af
þeirri einu ástæðu að hún hafði svo svo gam-
an af að ljúga að honum Þórbergi.
Höfundurinn leggur sig fram
um að kenna lesendum vandaða
íslensku. Pippa segir t.d. Fíusól
spekingslega að stela sé líka
hægt að orða með hugtökunum
ræna, hnupla, rupla, bísa og
taka ófrjálsri hendi og það sæl-
gæti sem gjarna er kallað kan-
díflos er í bókinni nefnt sykur-
kvoða. Fíasól talar líka nokkuð
fullorðinslega. Þetta er ágæt
viðleitni til að auðga orðaforða
barnanna. Frásögnin er öll á
léttum og hressilegum nótum og
til þess fallin að skemmta.
Án þess að ég sé á þeirri
skoðun að börn í bókum þurfi
nauðsynlega að upplifa nístandi
tilvistarkreppur, hvað þá þján-
ingar og harma, hefði ég alveg
þegið að hafa meiri dýpt og smá lífsháska í
bland í sögunni. Eftir lesturinn fannst mér
fulllítið sitja eftir miðað við hversu íhugul og
atorkusöm höfuðpersónan er. En ég efast
ekki um að börn eigi eftir skemmta sér kon-
unglega með Fíusól, jafnt á hlaupum undan
kyssistrákunum í skólanum sem í Tívolí í
Kóngsins Kaupmannahöfn. Myndskreytingar
Halldórs Baldurssonar eru mjög vel heppn-
aðar, nefna má sérstaklega frábæra teikn-
ingu af forseta Íslands að kaupa tannkrem í
stórmarkaði og aðra af Nýhöfninni í Kaup-
mannahöfn.
Fíasól á flandri er auðmelt lesefni sem þó
er þokkalega hollt og nærandi.
Ný bók um Fíusól
Þórdís Gísladóttir
BÆKUR
Skáldsaga
Eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur. 143 bls.
Mál og menning 2006.
Fíasól á flandri
Kristín Helga
Gunnarsdóttir
IÐ er frelsi ef við höfum lykilinn að því. Ef til vill
inhver slík kennd eða jafnvel lífsafstaða á bak við
nn að nýrri ljóðabók Vésteins Lúðvíkssonar,
mir láta einsog holdið eigi sér takmörk. Hið tak-
kalausa líf holdsins, sem er kannski bara birting-
ynd óræðra hugmynda, verður
um að yrkisefni. Vissulega má þetta
a fremur almenn og óhlutbundin
gun viðfangsefna lífsins.
annast sagna er ekki alltaf auðvelt
tta sig á þeirri leið sem Vésteinn
ur valið sér í skáldskap sínum. Ég
li þannig ekkert sérstaklega með
að menn reyni að flokka þennan
dskap með einhverjum öðrum.
nn er sér á báti með einhvers konar
ndu klassískrar, módernískrar og
trænnar ljóðlistar. Andstæðu-
sun er rík, eins og í fyrri bókum Vé-
ns og sömuleiðis leikur að hug-
ndum og orðum. Mörg ljóðin eru
konar tilbrigði við stef. Ofurlítið
yttar endurtekningar mynda hægt
ægt mynd sem að jafnaði er óræð.
egja má að ljóðin séu tveir ljóðflokkar. Sá fyrri
nist Opnað – lokað og er rammaður inn með lyk-
ðum þar sem skáldið leikur sér að tveimur hug-
ndum. Annars vegar að vera lokaður úti og hins
ar lokaður inni. Í lokaljóði flokksins segir skáldið:
ég minnist þess aðeins:
eitt sinn læsti ég mig
inni
sannarlega langt inni
síðla vors og birtan svo skær
að engar dyr sáust og ekki
lykill heldur
hvorki úti né inni
einni flokkurinn nefnist Óður blindingjans. Hann
kennist af staðhæfingum um það annars vegar
ð ljóðmælandi hafi verið og svo hinum hvað hann
er nú. Ákveðin stef eru endurtekin aftur og aftur
með tilbrigðum. Jafnframt er sköpuð kennd and-
stæðna, hreyfingar og kyrrstöðu, og ljóðið endar
svona:
Nú veit ég eins vel
og Emily Dickinson
how dreary it is
to be somebody
Þessi dauflega lífssýn er þó engan veginn kjarni
bókarinnar því að hún er allt annað en leiðinleg, upp-
full af leik að orðum og þverstæðum.
Myndmálið er oft sérkennilegt, jafnvel
einkennilega langsótt, eins og það
bólgni út frá látlausri hugmynd. Dæmi
um þetta er kvæðið Sirkus.
Þegar hún bregður fingrum yfir varir mér
líkt og akróbata sem strýkur línunni
áðuren hún stígur á hana
og fetar sig fram
meðan heimurinn heldur niðrí sér andanum
og brestur svo í uppsöfnuðum fögnuði
þegar hún kemur að lokum
þangað sem lífið heldur áfram
eftir fallið sem ekki varð
þá hefurðu vakið bæði trúð og ljón
sem hrökkva saman í gegnum
gullna hringinn
í tilefni þess að fjöl-leikurinn
á stórafmæli
í allan dag
Þessir fimleikar máls eru eitt megineinkenni
ljóðabókarinnar. Það er svo aftur annað mál hvernig
skáldskapur sem þessi höfði til lesenda.
Sá háttur Vésteins að nálgast fyrirbærin með
margvíslegum staðhæfingum eins og til að þrengja
hringinn í kringum þau höfðar á vissan hátt til mín.
Sama gildir um þann leik hans að grípa jafnlítilfjör-
lega verund sem svitadropa og láta heim sinn snúast
um hann. Þverstæður, andstæður, stefjaleikir. Þann-
ig er mynd mín af ljóðagerð Vésteins. Vissulega er
slíkur ljóðheimur ekki alltaf auðveldur viðureignar.
En ljóðlist hans með margræðni sinni og frelsisleit
er frjó og skapandi.
Lífið er frelsi
Skafti Þ. Halldórsson
KUR
ð
Véstein Lúðvíksson. Bjartur 2006 – 75 bls.
ir láta einsog holdið eigi sér takmörk
Vésteinn Lúðvíksson
Nánd
Morgunblaðið/Skapti HallgrímssonHólar í Hjaltadal.
Hvílík nánd:
að dreyma heiminn sem hús –
fjarstæðna, vizku,
harms og fagnaðar hús!
Og á rúðurnar rignir blóði.
Fordæður valdsins
róa geyst fram í gráðið
og hóta að ráðast
í Raftahlíð,
eina, og aðra …
Tjöldum herbergi honum,
við öll, hin veiku:
förukonur,
útlagar, strákar og stafkarlar,
þrautabörn efans! Þökkum
leiðsögn, ljóst og í hljóði.
Hin æðsta nánd
fylgir nafni.
Hann er nefndur hinn góði.
Hólahátíð 2006
Þorsteinn frá Hamri
Hvílík nánd:
að salarkynni þau sömu
gistir hinn göngumóði!
Orðræða hans
birtir útsýn, og vísar í senn
til grasa, lindar og ljóss!
KRISTJÁN Hólm Óskarsson heitir
maður nokkur, fæddur á Siglufirði
árið 1929, búsettur í Hamborg í
Þýskalandi. Hann
missti móður sína korn-
ungur, ólst upp á ýms-
um stöðum hjá vanda-
lausum og átti misjafna
ævi og leið ekki alltaf
vel. Sem unglingur
kom hann á ný til Siglu-
fjarðar og var þá að
miklu leyti á eigin veg-
um, þó að faðir hans
byggi á staðnum.
Sautján ára gamall réð
hann sig á milli-
landaskip og var upp
frá því í förum á ótal-
mörgum erlendum
skipum og átti ekki aft-
urkvæmt til Íslands
nema til nokkurra
stuttra heimsókna. Hann var í sigl-
ingum þar til hann var kominn hátt á
sjötugsaldur. Þá settist hann í helg-
an stein á heimili sínu skammt frá
Hamborg. Um tvítugsaldurinn fór
hann á stýrimannaskóla í Noregi og
síðar á skipstjóraskóla og síðustu
áratugina var hann skipstjóri.
Kristján sigldi um öll heimsins höf
og kom við í öllum álfum. Hann var á
fraktskipum, farþegaskipum og
tankskipum. Áhafnir voru allra þjóða
og oft misjafn sauðurinn. Farmurinn
var allt frá banönum og bómull til
skriðdreka og fallbyssna. Hann
sigldi fyir Norðmenn, Ameríkana,
Dani, Kínverja, Japani, Íranskeis-
ara, Gaddafi Lýbíueinvald og fleiri.
Skip hans voru engir smádallar. Það
stærsta var hvorki meira né minna
en 150 þúsund tonn. Margt dreif á
dagana eins og nærri má geta.
Allt er þetta, að ég hygg, sam-
viskusamlega tíundað. Dagsetn-
ingar, dvalarlengd á hverju skipi,
ferðaleiðir og útgerðarfélög eru til-
greind að því er virðist nákvæmlega.
Captain Oskarsson virðist hafa þetta
allt á hreinu og hlýtur því að hafa
haldið dagbók.
Frásögn hans er í
fyrstu persónu, blátt
áfram og útúrdúralaus.
Málfar er einfalt, nokk-
uð flatt og ekki laust
við málvillur. Útlendar
setningar koma fyrir.
Engu að síður má málið
teljast furðu gott hjá
manni, sem dvalist hef-
ur erlendis frá ungum
aldri, hafi hann sjálfur
sagt frá. En sé þetta
málfar skrásetjara
verður því ekki hrósað.
Af framanskráðu má
sjá, að hér hefur verið
efni í mikla frásögn og í
höndum góðs skrásetj-
ara með rithöfundarhæfileika hefði
þetta getað orðið góð og skemmtileg
bók. En því miður! Sú bók er enn
óskrifuð. Að mínu mati er þetta hrá
og litlaus skýrsla, sem lítið skilur eft-
ir í huga lesandans. Hér hefði þurft
að standa öðru vísi og betur að verki.
Og það sýnist mér að æviferill hins
góða kafteins hefði átt vel skilið. Það
er nefnilega ekki lítið afrek af mun-
aðarlausum, uppeldislitlum og
menntunarsnauðum drengstaula að
bjargast svo vel af í hörðum heimi að
komast til æðstu metorða í sinni
starfsgrein. Í þann mann hlýtur að
hafa verið mikið spunnið að gáfum,
kjarki, þreki og farsælli skapgerð.
Sjómannslíf
Siglfirðings
BÆKUR
Sjálfsævisaga
Svava Jónsdóttir skráði
Sögur, útgáfa, 2006, 248 bls.
Captain Oskarsson – Sögur skipstjórans
Sigurjón Björnsson
Kristján Hólm
Óskarsson
Það dreymdi mann í Skagafirði,
að hann þóttist koma í hús eitt
mikið; þar sátu inni konur tvær
blóðugar og reru áfram. Honum
þótti rigna blóði í ljórana. Önnur
konan kvað:
Róum við og róum við,
rignir blóði,
Gunnur og Göndul,
fyrir guma falli.
Við skulum ráðast
í Raftahlíð,
þar munum blótaðar
og bölvaðar.
(Íslendinga saga Sturlu Þórð-
arsonar)
Draumurinn er tímasettur
veturinn 1208–’09, skömmu áður
en Guðmundur biskup Arason
var hrakinn frá Hólastað eftir
blóðug átök. Örnefnið Raftahlíð
er í Hólabyrðu og bendir til að
þar hafi vaxið skógur til forna.